"Efelik in Harmony: A Gender Perspective on Kemal İlerici’s Musical Terminology"

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 315 - 338, 30.11.2024

Ulyana Dermenci

Öz

Among the research topics based on gender theories in ethnomusicology and musicology, the reflection of gender identity in musical language holds a distinct place. The question of whether music can have a masculine or feminine character comes into play within the context of what music conveys, expresses, represents, and how it is transmitted; thus, the potential of musical terminology to reflect cultural approaches in terms of gender is also highlighted.
Kemal İlerici’s comprehensive book, "Turkish Music and Harmony in Terms of Composition," is a theoretical work that systematizes Turkish musical language in terms of harmony. İlerici explains the elements of musical language by personifying them and uses expressions based on the concept of gender, thereby associating musical elements with masculine and feminine characteristics. The harmony of Turkish music, as explained in this manner, creates a gender-based musical rhetoric on an imagistic level of the terms. Therefore, it creates frameworks to be read in terms of gender contexts in music.
In this descriptive study, semiotic approaches are used within the framework of intent and content analysis methods to determine and interpret the definitions of İlerici’s musical terms from a gender perspective. The rational and sensory duality in the human mind is reflected in the terminology of music theory in a way that is suitable for evaluation in terms of gender concepts. In İlerici’s narrative, dominant and tonic harmonies are defined with two contrasting efforts and colors. Dominant harmonies, characterized by masculine traits, represent brightness and movement and dominate the higher (treble) region of the mode. Tonic harmony degrees, characterized by feminine traits, contrast with dominant harmony degrees and serve to dissolve and relax the movement. Additionally, İlerici assigns the task of establishing the mode to tonic harmonies. Efelik is addressed in relation to both rhythm and harmony and summarizes masculine characteristics. The functions of dominant and tonic harmonies are described as war and alliance, two opposing efforts and colors. Thus, the interpretation of terms given as explanations of musical phenomena in terms of gender concepts provides information about gender identities and social roles in Turkish culture, aided by the Turkish musical language of the period.

Anahtar Kelimeler

Gender, Kemal İlerici, "Turkish Music and Harmony in Terms of Composition, " Musical Terminology, Harmony, Turkish Music Theory

Armonide Efelik: Toplumsal Cinsiyet Yaklaşımıyla Kemal İlerici’nin Müzik Terminolojisi

Öz

Etnomüzikoloji ve müzikoloji alanlarındaki toplumsal cinsiyet kuramlarına dayalı araştırma konularından müzik dilinde cinsiyet kimliği yansıması konusu ayrı bir yere sahiptir. Müziğin eril veya dişil bir karaktere sahip olup olamayacağı sorusu, müziğin neyi aktardığı, ifade ettiği, temsil ettiği ve nasıl aktarıldığına ilişkin konular çerçevesinde; müzik dilini anlatan terminolojinin de cinsiyet bağlamında kültürel yaklaşımları yansıtabilme potansiyeli gündeme gelmektedir.
Kemal İlerici’ye ait “Bestecilik Bakımından Türk Müziği ve Armonisi” adlı kapsamlı kitap, Türk müzik dilini armoni açısından kuramlaştırma çalışmasıdır. Müzik dili unsurlarını kişileştirerek açıklayan İlerici bu anlatımında, cinsiyet olgusuna dayalı ifadeler kullanmakta, böylece müzik unsurlarını eril ve dişil karakterlere bağlamaktadır. Bu şekilde açıklanan Türk müziği olgusu olan armoni, terimlerin imgesel bazında cinsiyete dayalı bir müzik retoriği oluşturmaktadır. Dolayısıyla müzikteki toplumsal cinsiyet bağlamlarından okunması gereken birer donanım meydana gelmektedir.
Bu betimsel araştırmasında, İlerici’nin uyguladığı müzik terimlerinin cinsiyet açısından tanımlarını belirleme ve yorumlama amacıyla gösterimbilimsel (semiyotik) yaklaşımları çerçevesinde intent ve kontent-analiz yöntemleri kullanılmıştır.
İnsan zihnindeki akılcı ve duyusal ikilik, eril ve dişil ikilikle bağlantılı olarak müzik teorisinin terminolojisinde, toplumsal cinsiyet kavramları açısından değerlendirmeye müsait bir biçimde yansımaktadır. İlerici’nin anlatımında güçlü ve durak armoniler iki zıt çaba ve renk ile tanımlanır. Eril özelliklerini taşıyan güçlü aydınlığı ve yürüyücülüğü temsil eder, makamın üst (tiz) bölgesine hakimdir. Dişil özelliklerle karakterize edilmiş durak armoni dereceleri, güçlü armoni derecelerine zıt ikilik oluşturma yanında, yürürlüğünü eritmek ve dinlendirmek görevine sahiptir. Ayrıca İlerici, makam kurma görevini durak armonilere verir. Efelik ise hem ritim hem armoni ile bağlı olarak ele alınmakta ve erkil özellikleri özetleyen kavramdır. Güçlü ve durak armonilerin işlevleri, savaş ve elbirliği, iki karşıt çaba ve renk olarak nitelendirilmiştir. Böylece, müziksel olguların açıklaması olarak verilmiş terimlerin toplumsal cinsiyet kavramları açısından okunması, döneme has Türk müziksel dilinin yardımıyla Türk kültüründe cinsiyet kimlikleri, toplumsal rolleri hakkında bilgi vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal cinsiyet, Kemal İlerici, “Bestecilik Bakımından Türk Müziği ve Armonisi”, Müzik Terminolojisi, Armoni, Türk Müziği Teorisi

Kaynakça

• Akdoğ ü, Onür. (1995). Türk Müziği’nde Türler ve Biçimler. İ zmir: Bornova Can Ofset.
• Aral Küzlü, Ayşeğü l. (1999). THM'de kadın ağzı türkülerin müzikal ve edebi özelliklerinin incelenmesi (Yayınlanmamış Yü ksek Lisans Tezi). İ stanbül Teknik Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitü sü . İstanbul.
• Barker, Andrew. (1989). Greek musical writings: v. 2. Harmonic and acoustic theory. Cambridğe: Cambridge University Press.