Osmanlı Devleti Döneminde Ra’sü’l-Ayn Çiftliğindeki Tarım ve Hayvancılık Faaliyetleri (19. Yüzyıl)

Yıl 2024, , 174 - 188, 31.05.2024

Mehmet Nuri Şanda

https://doi.org/10.29157/etusbed.1433675

Öz

Osmanlı Devleti’nde tarım ve hayvancılık toplumsal hayatı ve ekonomik yapıyı şekillendiren ana unsurlardan biridir. Devlet, farklı konum ve rütbelerdeki memurlara gerçekleştirdikleri hizmetler karşılığında maaş niteliğinde topraklar tahsis etmiştir. Bu durum, devleti hem maaş ödeme gibi büyük bir mali yükümlülükten kurtarmış hem de boş toprakların üretime açılmasını sağlamıştır. Üretime açılan topraklar üzerinde birçok tarım ve hayvancılık faaliyeti gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmada Ra’sü’l-Ayn Çiftliği’ndeki tarım, meyvecilik ve hayvancılık faaliyetleri üzerinde durulacaktır. Ayrıca çiftlikte tarım alanındaki modernleşme çalışmaları, tohum miktarları, çiftlikte yer alan Maşuk arazisine ait demirbaş listesi, Ra’sü’l-Ayn Çiftliği’nde ipek böceği yetiştiriciliği ve Sur kasabasındaki susuzluk sorununun çiftlik arazisinden geçen akarsu aracılığıyla çözülmesi gibi konular hakkında bilgiler verilecektir. Araştırmada, Osmanlı arşiv belgelerinde yer alan bilgi ve veriler transkripsiyon edildikten sonra içeriğine göre sınıflandırılmış ve yorumlanarak araştırmaya dâhil edilmiştir. Yapılan literatür taramasında Ra’sü’l-Ayn tarihi hakkında bazı tez ve kitap çalışmalarına rastlanmışsa da 19. yüzyılda Ra’sü’l-Ayn Çiftliği’nde tarım, meyvecilik ve hayvancılık faaliyetlerine dair herhangi bir araştırmaya rastlanmamıştır. Bu sebepten dolayı araştırmanın literatürde bir boşluğu dolduracağı düşülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Ziraat, İktisat, Ra’sü’l-Ayn (Resulayn), Ceylanpınar

Agriculture and Livestock Activities in Ra'su'l-Ayn Farm during the Ottoman Empire (19th Century)

Öz

Agriculture and animal husbandry were among the main elements that shaped social life and economic structure in the Ottoman Empire. The state allocated lands to civil servants of different positions and ranks in return for their services. This situation not only saved the state from a great financial obligation such as paying salaries, but also enabled the vacant lands to be opened for production. Many agricultural and livestock activities have been carried out on lands opened for production. This research will emphasize agriculture, fruit growing and livestock activities in Ra'su'l-Ayn Farm. In addition, some information will be given about the modernization in the farm field, the number of seeds, the list of fixtures belonging to the Maşuk land in the farm, the breeding of silkworms in the Ra'su'l Ayn Farm and the solution of the droughtiness problem in the town of Sur through the river flowing through the farmland. In this research, the information and data in the Ottoman archive documents were classified according to their content after transcription and were included in interpretation. Although some thesis and book studies on the history of Ra'su'l-Ayn Were related to in the literature research, it is seen that there have not been any studies regarding that there were no studies on agriculture, fruit growing, and livestock activities in Ra'sü'l-Ayn Farm in the 19th century. Henceforth, it is thought that this study will make some contributions, on to the field of literature.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Economics, Agriculture, Ra’su’l-Ayn (Resulayn), Ceylanpinar

Kaynakça

• Osmanlı Arşiv Belgeleri
• BOA, HRT. 401, Hicri 29 Zilhicce 1341 – M.12 Ağustos 1923.
• BOA, BEO, 199/14879.1, H. 26 Şevval 1310 – M. 13 Mayıs 1893.
• BOA, BEO, 329/24627.1, H. 9 Cemaziyülahır 1311 – M. 18 Aralık 1893.
• BOA, BEO, 422/31594. 1, H. 16 Zilhicce 1311 – M. 20 Haziran 1894.
• BOA, HH. d. 15070, 2, H. 17 Rebiyülevvel 1272 – M. 27 Kasım 1855.
• BOA, HH. d. 15070, 3, H. 17 Rebiyülevvel 1272 – M. 27 Kasım 1855.
• BOA, HH. d. 15070, 5, H. 17 Rebiyülevvel 1272 – M. 27 Kasım 1855.
• BOA, MB. İ. 165/74, H. 25 Safer 1331 – M. 3 Şubat 1913.
• BOA, MB. İ. 179/5, H. 12 Safer 1333 – M. 30 Aralık 1914.
• BOA, MB. İ. 159/14, H. 18 Safer 1330 – M. 7 Şubat 1912.
• BOA, MVL. 1050/30.1, H. 16 Şevval 1283 – 21 Şubat 1867.
• BOA, MVL. 778/55, H. 01 17 Rebiyülevvel 1282 – M. 10 Ağustos 1865.
• Araştırma- İnceleme Eserler
• Atar, E. ve Eslemez, M. F. (2011). Ceylanpınar İlçe Durum Raporu. Şanlıurfa: Karacadağ Kalkınma Ajansı.
• Ayverdi, S. (2019). Dünden Bugüne Ne Kalmıştır. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Bozkurt, A. (2017). Ra’sü’l-Ayn Tarihi (Ortaçağ Dönemi). (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Şanlıurfa.
• Buğdaycı, H. (2015). Arpadan Kiloya, Arşından Metreye Anadolu’nun Ağırlık ve Ölçüleri. İSMEK El Sanatları Dergisi. Sayı (20), 145.
• Eroğlu, C., Babuçoğlu M. ve Özdil, O. (2012). Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Musul. Ankara: ORSAM - Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi.
• Güran, T. (1998). 19. yy. Osmanlı Tarımı Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Karal, E. Z. (1983). Osmanlı Tarihi (I. Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri). Ankara: TTK Basımevi.
• Karaman, O. (2012). Diyarbakır Valisi Hatunoğlu Kurt İsmail Hakkı Paşa’nın Diyarbakır’daki Aşiretleri Islah ve İskân Çalışması (1868-1875). History Studies. 0(özel sayı). 227-249.
• Kösen, F. (2014). Ceylanpınar Ovası Topraklarının Sulama Öncesi Agregat Stabilitesi Ve Bazı Toprak Özellikleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü). Şanlıurfa.
• Oldaç. T. Y. (1970). Ceylânpınar - Râsülayn Karstik Kaynaklarının Teşekkülü. Türkiye Jeoloji Bülteni. (13). 72-106.
• Şanda, M. N. (2021). 20. Yüzyılda Ceylanpınar Çiftliği. Tarih ve Gelecek Dergisi. 7(1), (363-382).
• Şemseddin Sami, (H.1317). Kamus-ı Türki. “Efrenci”. Dersaadet - İstanbul: İkdam Matbaası.
• Tuylu, G. İ. (2002). Ceylanpınar Tarım İşletmesinde Mekanize Yağmurlama Sulama Sistemlerinin Uygulanma Olanakları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü). Ankara