HADİSLERİN SIHHATİNİN TESPİTİNDE İÇTİHAD PROBLEMI

Yıl 2019, Sayı: 8, 45 - 54, 30.04.2019

Mehmet Emin Çiftçi

Öz

Muhaddisler Hz.
Peygamber’e isnad edilen rivayetlerin “sıhhati” ile yoğun bir şekilde
ilgilenmişlerdir. Ancak âlimler, hadislerin sahihini
sakiminden ayırırken, tamamen kendi kanaatine göre hareket etmiş ve bir sonuç
elde etmişler. Bundan dolayı aynı ravi veya hadis hakkında çok farklı kanaatler
ortaya çıkmıştır. Bunun
içindir ki, rivayetlerin makbûl veya merdût olduklarına ilişkin verilen
hükümlerin içtihâdi olduğu, bir hadisçinin herhangi bir hadis hakkında
"sahih", "hasen" veya "zayıf" demesinin, o konuda
yoruma kapalı bir nass manası taşımadığı, nihayetinde bunun kişisel kararı
yansıttığı söylenebilir. Muhaddisin kararı kendi bilgisine dayanmakta ve dolayısıyla, şahsi, subjektif olmaktan kurtulamamaktadır. Bu realite de, tenkit
sistemindeki kriterlerin uygulanması noktasında öznellik sorununun göz ardı
edilmemesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Bazı âlimlerin de ifade etmiş olduğu gibi
hadislerin önyargısız olarak yeniden tenkid edilmesi durumunda daha doğru
sonuçların ortaya çıkacağı kanaatindeyiz. Bunun da
gerçekleşebilmesi için hadislerin bir heyet tarafından hadis ile ilgili (sened
ve metinle ilgili) veriler toplanarak değerlendirilmesi durumunda problemin
çözümüne katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, sahih, içtihad

ICTIADISM PROBLEM OF THE DIAGNOSIS OF THE HEALTH OF HADITHS

Öz

Traditionists Hz. They
were very interested in the “health” of the narrations attributed to the
Prophet. However, the scholars, while separating the sahih from the
unreasonable, acted according to their own beliefs and tried to reach a
conclusion. Therefore, very different views have emerged about the same Ravi or
Hadith. For this reason, it can be said that the rulings of the narrations are
accepted or accepted, and that the saying of an ahadith about any Hadith is
"sahih", "Hasen" or "weak" does not mean a source
which is closed to interpretation and ultimately reflects the personal
judgment. Muhaddin's decision is based on his own knowledge and therefore can
not be rid of being personal, subjective. This reality also demonstrates that
the problem of subjectivity should not be ignored at the point of
implementation of criteria in the tenkit system.

Anahtar Kelimeler

Hadith, sahih, ijtihad, prejudice

Kaynakça

• KAYNAKÇAAclûnî, Ebû’l-Fidâ İsmâil b. Muhammed el-Aclûnî, (2000). Keşfü’l-Hafâ ve Müzîlü’l-İlbâs Ammeştehera mine’l-Ehâdîs alâ Elsineti’n-Nâs. thk. Abdülhamîd b. Ahmed, Beyrût: el-Mektebetü’l-Âsriyye.Ahmed İbn Hanbel, Ahmed b.Muhammed, (2001), Müsned. thk. Şuayb Arnavût-Âdil Mürşid vd., Beyrût: Müessesetü’r-Risâle.Akbaş, B. (2008). Ebû Ca’fer et-Tehavi’nin Hadis Kültüründeki Yeri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniv. SBE.Akgün, H. (2004). İbnu’l-Kattan’ın Hadis Anlayışı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniv. SBE.AYDIN, N. (2008). Hadisin Tespit ve Tenkidinde "Sünnete Arz"ın Fonksiyonu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Samsun: OMÜ, SBE.Babanzade, A. N. (1982). Sahih-i Buhârî Muhtasarı Tecrid-i Sahih Tercemesi ve Şerhi. Ankara: DİB Yayınları. Bâcî, Ebû’l-Velîd Süleymân b. Halef, (1986). et-Ta'dîl ve't-Tecrîh li Men Harrace Lehü'l-Bııhârî fî Câmii’s- Sahîh. thk. Ebû Lubâbe Huseyin, Riyâd: Dâru’l-Livâ’.Bağcı, H. M. (2003). “Hadis Çalışmalarının Gerileme Dönemlerinde Hadiste İçtihad Kapısının Kapatılması Sorunu”, Ankara: TDV Yayınları/324, ss. 541-576.Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Huseyin, (2003). es-Sünenu'l-Kübrâ. thk. Muhammed Abdulkadir Ata, Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiye.Budak, A. (2012). Kelamcı Perspektifte Hadis. İzmir: Işık Akademi Yayınları.Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil, (1422). Sahîhu’l-Buhârî. thk. Muhammed b. Zuheyr b. Nâsır, Beyrût: Dâru Tûku’n-Necât.----------, (1396). ed-Duafâu’s-Sağîr, thk: Muhammed İbrâhîm Zeyd, Haleb: Dâru’l-Va’y.------------, (tsz), et-Târihu'l-Kebîr. Haydarabad: Dâiretü'l-Me'ârif el-'Usmaniye Yay. Coşkun, S. (2014). Hadise Bütüncül Bakış. İstanbul: İFAV.Dârekutnî, Ebû’l-Hasan Ali b. Ömer, (2004), Sünen, Thk. Şuayb Arnavût ve Ark., Beyrût: Müessesetu’r-Risâle.Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistanî, (tsz.), Sünen, thk., Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, Beyrût: el-Mektebetu’l-Asriy.Ebû Nuaym, (1974). Hilyetu’l-Evliyâ ve Tabakâtu’l-Asfiyâ, Mısır: Dâru’s-Saâde. Erul, B. (2014). Hadislerin Anlaşılması Meselesi, Güncel Dini Meseleler Birinci İhtisas Toplantısı, TDV Yayınları, s. 95-114.Fettenî, Muhammed Tâhir b. Ali es-Siddîkî el-Hindî, (1343). Tezkiratu’l-Mevdûât, İdâretü’-Tabaât’ü-Münire.Hâkim, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillâh en-Nîsâbûrî, (1990). el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, thk. Mustafa Abdülkâdir A’tâ, Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye. Hatiboğlu, M. S. (2011). Hilafetin Kureyşliliği. Ankara: Otto Yayınları.Hindî, Alauddîn Ali el-Müttakî el-Hindî, (1981). Kenzü’l-Ummâl fî Süneni’l-Akvâl ve’l-Ef’âl. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle.İbn Abdilberr, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdilberr en-Nemerî el-Kurtubî, (1994). Câmiu’lBeyâni’l-İlm ve Fadlihî ve mâ Yenbagî fî Rivâyetihî ve Hamlihî. Thk. Ebi’l-Eşbâl ez-Züheyrî, Arabistan: Dâru’l-İbnu’l-Cevzî.İbn Adîy, Ebû Ahmed el-Cürcânî, (1997). el-Kâmil fî Duafâi’r-Ricâl. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Muavvız, Beyrût: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye.İbn Hacer, Ebû’l-Fadl Ahmed b. Ali el-Askalânî, (1326). Tehzîbu’t-Tehzîb. Hindistan: Dâiretu’l-Me’ârif.------------, (1996). Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Beyrût: Dâru’l-Fikir.İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî, (1988).Sahîh, (el-İhsân fî takrîbi Sahîhi İbn Hibbân. İbn Balaban tertibi), thk. Şuayb Arnavût, Beyrût: Müessesetü’r-Risâle.İbn Huzeyme, Ebû Bekir Muhammed b. İshâk b. Huzeyme, (tsz.). Sahîh. thk. Muhammed Mustafâ A’zamî, Beyrût: Mektebetü’l-İslâmî.İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dineverî, (1999). Te’vîlü Muhtelifi’l-Hadîs. el-Mektebetü’l-İslâmî, yy..İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî, (tsz). es-Sünen. thk. Muammed Fuâd Abdülbâkî Dâru’l-Kutubi’l-Arabî.İbn Teymiyye, Ahmed b. Abdulhalim b. Abdusselam, (1986). Minhâcu's-Sünneti’n-Nebeviye fi Nakdi Kelâmi Şîati ve Kaderiye. thk. Muhammed Reşâd Sâlim, Câmiatu’l-İmâm Muhammed b. Suûdi’l-İslâmîye.-------------, (1995). Mecmûu’l- Fetâvâ. thk., Abdurrahman b. Muhamme b. Kasım, Medîne.İbnu’l- Cevzî, Ebû’l-Ferec Abdurrahman, (1966). el-Mevzûât. thk. Abdurrahmân Muhammed Osmân, Medîne: Mektebetü’s-Selefiye.-------------, (1415). et-Tahkîk fî Ehâdîsi Hilâf. thk. Misad Abdulhamid Muhammed Sa’denî, Beyrût: Dâru’l-Kütübü’l- İlmiye.-------------, (1406). ed-Düafâ ve’l-Metrûkûn. thk. Abdullah el-Kâdî, Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.İbnu’l-Kattân, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Abdulmelik İbnu’l-Kattân, (1997). Beyânu’l-Vehmi ve’l-Îhâm fî Kitâbi’l-Ahkâm. Riyâd: Dâru Taybe.İbnu’s-Salâh, Osmân b. Abdurrahmân, (1408). Siyanetu’l-Sahîh-i Müslim. thk. Abdullah Abdulkadir, Beyrût: Dâru’l-Garbi İslâmî.-------------, (1986). Mukaddimetu İbnu’s-Salâh. thk. Nureddin Itır, Sûriye: Dâru’l-Fikir. Kesgin, S.(2011). Hadisin Tespit ve Değerlendirilmesinde Anlama Sorunu. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Samsun: Ondokuzmayıs Üniversitesi SBE.Kırbaşoğlu, M. H.(1999). İslam Düşüncesinde Hadis Metodolojisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.Müslim, Ebû’l-Hüseyn Müslim İbnü’l-Haccâc el-Kuseyrî, (tsz.). el-Câmiu’s-Sahîh. thk. Muammed Fuâd Abdülbâki, Beyrût: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî.Nevevî, Ebû Zekeriyâ Muhyiddîn Yahya b. Şeref en-Nevevî, (1392). el-Minhâc Şerhu Sahîh-i Miislim b. el-Haccâc. Beyrût: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî.Özafsar, M. E. (1998). Hadisi Yeniden Düşünmek, Fıkhî Hadisler Bağlamında Bir İnceleme. Ankara: Ankara Okulu Yay.Özcan, K. (2014). Buhârî ve Müslim'in Sahîhleri Hakkında Farklı Görüşler. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014/21 Sayı 401, ss. 215–244.Sağânî, Hasen b. Muhammed b. Hasen b. Hayder el-Adevî es-Seğânî, (1405). Mevzûât. thk., Necm Abdurrahman Halef, Şam: Dâru’l-Me’mûn. Taberânî, Ebû’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed, (1994). el-Mu’cemü’l-Kebîr. thk. Hamdi b. Abdilmecid es-Silefi, Kâhire: Mektebetü İbn Teymiye.Tahâvî, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed, (1415). Şerhu Müşkili’l-Âsâr. thk. Şuayb el-Arnavût, Müessesetu’r-Risâle.Tehânevî, Ahmed el-Osmânî, (2001). İ'lâü's-Sünen. Beyrût: Dâru’l-Fikir.Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre, (1975). Sünen-i Tirmizî. thk. Ahmed Fuad Şâkir (I-II)- Muhammed Fuâd Abdulbâkî (III)-İbrahim Atvah (IV-V), Mısır: Şirketü Mektebetu ve Matbaatu’l-Albâbî.Zehebî, Ebû Abdillêh Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed, (1963). Mizânu’l-İ‘tidâl fî Nakdi’r-Ricâl. thk. Ali Muhammed Buhârî, Beyrût: Dâru’l-Ma’rife.------------, (1993). Târâhu’l-İslâm ve Vefayât’il- Meşâhir ve’l-A’lâm. Beyrût: Dâru’l-Kitâbu’l-Arabî.-------------, (1998). Tezkiratü’l-Huffâz. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.