BAZI DİNLERDE VE ALTAY VE YAKUT MİTLERİNDE YARATILIŞ VE KÖTÜLÜK İLİŞKİSİ

Yıl 2022, Sayı: 14, 178 - 202, 28.04.2022

Serkan Sayar

https://doi.org/10.29157/etusbed.1083895

Cited By: 1

Öz

Arkaik insandan modern insana kadar tarihin her döneminde hayatı anlamlandırma çabasının bir sonucu olarak var olan kötülük problemi, kozmogoni ile yakın bir ilişki içerisindedir. Kozmogonik öykülerde kötülük, ilk yaratılışla beraber var olan hatta yaratılışın bir parçası olarak tasvir edilen bir olgudur. Yaratılış mitlerinde iyilik unsuru Tanrı ile kötülük unsuru kozmik varlık arasında gerçekleşen olaylar dizisi, bir kozmogoni öyküsü oluşturmanın yanı sıra hayatın içerisinde tecrübe edilen kötülüğün nasıl anlamlandırıldığına dair ipucu sunmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın temel amacı, kötülük probleminin Altay-Yakut yaratılış mitlerindeki konumunu ve yaratılış sürecinde yer alan diğer unsurlarla ilişkisini açığa çıkarmaktır. Konu incelenirken önce kötülük problemiyle ilgili düşünce dünyasında yapılan tartışmalara değinilmiştir. Daha sonra dini inanç ve geleneklerin yaratılış ve kötülükle ilgili bakış açıları belirtilerek Altay-Yakut mitlerinde kötülük olgusunun diğer dinlerle mukayese edilmesine olanak sağlanmıştır. Konu, Verbitskiy ve Radloff’un derlediği öyküler ile sınırlandırılmıştır. Bu öyküler dikkate alınarak Altay-Yakut mitlerinde kozmogoni ve kötülük sorununun açıklanması hedeflenmiştir. Altay-Yakut mitleri ile mukayese edilmesi açısından Yunan ve İran mitolojileri ile Yahudi, Hristiyan ve İslam teolojilerinden faydalanılmıştır. Araştırma sonucunda kötülüğün, Ehrimen, Erlik veya Şeytan olarak isimlendirilen doğaüstü güçler ile açıklandığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Mitoloji, Kötülük, Kozmogoni, Altay ve Yakut Kozmonogonisi.

Kaynakça

• Aydın, M. S. (2002). Din Felsefesi. İzmir: İzmir İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Batuk, C. (2003). Tarihin Sonunu Beklemek. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Batuk, C. (2006a). Mitoloji ve Tarihsellik. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Batuk, C. (2006b). Âdem ve Havva’nın Kitabı: Eski Ahit Apokrifasında Âdem ve Havva’nın Hayatı. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5 (10), 51-96.
• Bayat, F. (2011). Türk Mitolojik Sistemi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Bolay, S. H. (1988). “Adem”. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 1). 358-363.
• Can, Ş. (1997). Klasik Yunan Mitolojisi. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Çağrıcı, M. (2010). “Şer”. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 38). 542-544.
• Çevik, M. (2003). David Hume'da Kötülük Sorunu. Dini Araştırmalar Dergisi, 6 (16), 25-38.
• Çoban, R. V. (2013). Türk Mitolojisinde İyilik Tanrısı Ülgen’in İnanıştaki Yeri, Tasviri ve Kökeni. Bilim ve Kültür-Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 192-198.
• Çoruhlu, Y. (2002). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Duranlı, M. (2011). Vatslav Leopold Seroşevski’nin “Yakutskie Rasskazı” Adlı Eseri. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, 11 (1), 63-77.
• Eliade, M. (2001). Mitlerin Özellikleri. (Çev.: S. Rıfat), İstanbul: Om Yayınevi.
• Eliade, M. (2003). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi (Cilt 3). (Çev.: A. Berktay) İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Enveri, E. (2018). Türk Yaratılış Mitlerinde Toprak. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 11 (24), 91-99. doi:10.12981/mahder.474588
• Erdal, T. (2018). Türk ve Dünya Mitlerinde İnsanın Yaratılışı ve Toprak. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 61, 113-126. doi:10.14222/Turkiyat3846
• Ergün, M. (1998). Altay Türklerinin Kahramanlık Destanı Alıp Manaş. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Frankl, V. E. (2009). İnsanın Anlam Arayışı. (Çev.: S. Budak), İstanbul: Okyanus.
• Gündüz, Ş. (2020, 14 Mart). Kötülük Problemi ve Dinsel Gelenekler. İktibas Dergisi. https://iktibasdergisi.com/2020/03/14/kotuluk-problemi-ve-dinsel-gelenekler/ (15 Nisan 2022)
• Güngör, H. (2000). Geleneksel Türk Dininde Din Anlayışı. Dinler Tarihi Araştırmaları-II, Ankara: Dinler Tarihi Derneği Yayınları, 155-178.
• Güngör, H. (2010). İslam Öncesi Türklerde Din ve İnanışlar. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları.
• Gürkan, S. L. (2010). “Şer”. TDV İslâm Ansiklopedisi (Cilt 38). 544-547.
• Gürkan, S. L. (2013). “Şeytan”. TDV İslâm Ansiklopedisi (Cilt 39). 101-103.
• Haklı, Ş. (2002). Kötülük Problemi, Yaklaşımlar ve Eleştiriler. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1 (2), 195-211.
• Hume, D. (1995). Din Üstüne. (Çev.: M. Tuncay) Ankara: İmge.
• İndirkaş, Z. (2007). Türk Mitosları ve Anadolu Efsanelerinin İzsürümü. Ankara: İmge Kitabevi.
• Ögel, B. (1998). Türk Mitolojisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Özkan, A. R. (2002). Din-Mitoloji İlişkisi. EKEV Akademi Dergisi, 6 (11), 9-20.
• Roux, J. P. (2002). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. (Çev.: A. Kazancıgil) İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Russell, J. B. (1999). Şeytan Antikiteden İlkel Hıristiyanlığa Kötülük Tasarımları. (Çev.: N. Plümer) İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Sayım, H. (2004). Zerdüştilik'de Kozmogoni ve Yaratılış. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (16), 91-101.
• Seyfeli, C., & Tanrıkulu, M. (2018). Hıristiyanlıkta Hayat Ağacı: İsa Mesih. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 20 (2), 16-41.
• Seyidoğlu, B. (2005). Mitoloji Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tarakçı, M. (2006). St. Thomas Aquinas’a Göre Aslî Günah. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15 (1), 307-318.
• Taş, İ. (2002). Türk Düşüncesinde Kozmogoni-Kozmoloji. Konya: Kömen Yayınları.
• Tümer, G. (1991). Asli Günah. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 3). 496-497.
• Uğurcan, F. Z. (2018). Kozmogoni Mitleri Ekseninde Altay Destanlarında Başlangıç. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 11 (23), 50-59. doi:10.12981/motif.476
• Werner, C. (2000). Kötülük Problemi. (Çev.: S. Umran) İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Yaran, C. S. (1997). Kötülük ve Theodise. Ankara: Vadi Yayınları.
• Yasa, M. (2014). Tanrı ve Kötülük. Ankara: Elis yayınları.
• Yavuz, Y. Ş. (2010). “Şer”. TDV İslam Ansiklopedisi, 38, 539-542.