Erzurum in the Mid-19th Century According to the Report of British Consular Officer Henry Hunter Calvert (Administrative, Economic, Social and Geographical Situation)

Yıl 2024, Sayı: 20, 227 - 242, 30.09.2024

Naim Ürkmez , Murat Küçükuğurlu

https://doi.org/10.29157/etusbed.1496713

Öz

This study focuses on three reports from Henry Hunter Calvert, who worked at the British Consulate in Erzurum between 1837 and 1855. It also contains information on Erzurum’s administrative, economic, social, and geographical situation. The first report is quite detailed and dated April 30, 1847. This report is not printed but is kept in the British Archives. The second report was published in the Malta Penny Magazine in January 1841. The third report was published on October 17, 1867, on page 115 of the Journal of the Scottish Meteorological Society and was about the climate of Erzurum. Based on these three reports, this study presents Erzurum’s administrative, economic, social and geographical situation in the mid-19th century. The recovery process of Erzurum, which was severely damaged by the Ottoman-Russian War of 1828-1829, epidemics and natural disasters, is revealed with the acceleration of commercial activities when the reports were prepared. This study, which provides clues about Erzurum’s administrative, economic and social situation during the Tanzimat Period, aims to provide historical data for those interested in Ottoman metrology and regional geography.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Erzurum, Administrative Structure, Social Structure, Economic Structure, Geography

İngiliz Konsolos Memuru Henry Hunter Calvert’in Raporuna Göre 19. Yüzyılın Ortalarında Erzurum (İdarî, İktisadî, Sosyal ve Coğrafî Durum)

Öz

Bu çalışmada 1837-1855 yıllarında İngiltere’nin Erzurum Konsolosluğunda çalışan Henry Hunter Calvert hazırlanmış ve Erzurum’un idarî, iktisadî, sosyal ve coğrafî durumu ile ilgili bilgiler ihtiva eden üç rapor ele alınmıştır. Raporlardan birincisi oldukça ayrıntılı kaleme alınmış olup 30 Nisan 1847 tarihlidir. Bu rapor basılı olmayıp İngiliz Arşivi’nde yer almaktadır. İkinci rapor Malta Penny Magazine’de Ocak 1841’de yayımlanan raporudur. Üçüncü rapor 17 Ekim 1867’de Journal of the Scottish Meteorological Society isimli derginin 115’inci sayfasında yayımlanan raporu olup bu rapor Erzurum’un iklimiyle ilgilidir. Çalışmada bu üç rapordan yola çıkarak Erzurum’un 19. yüzyılın ortalarındaki idarî, iktisadî, sosyal ve coğrafî durumu genel anlamda ortaya konulmuştur. 1828-1829 Osmanlı-Rus Harbi, salgın hastalıklar ve tabiî afetler nedeniyle ağır tahribata uğrayan Erzurum’un, raporların hazırlandığı sırada ticarî faaliyetlerin hız kazanmasıyla birlikte toparlanma süreci ortaya konulmuştur. Erzurum’un Tanzimat Dönemi’ndeki idarî, iktisadî ve sosyal durumu hakkında ipuçlarının bulunduğu bu çalışma ile Osmanlı metrolojisi ve bölge coğrafyası ile ilgilenenlere konu ile ilgili tarihsel veri sunulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Erzurum, İdarî Yapı, Toplumsal Yapı, İktisadî Yapı, Coğrafya

Kaynakça

• Aktaş, E. (2015). Erzurum ve Trabzon Vilayetlerinde Salgın Hastalıklar (1838-1914). [Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Erzurum.
• Baytop, A. (2011). “Anadolu’dan Bitki Örnekleri Toplamış Olan Arkeolog, Antropolog ve Diplomatlar”. Osmanlı Bilim Araştırmaları, 13(1), 85-86.
• Calvert, H. H. (1847). “Notes on the Topography, Trade and Manufactures, Agriculture, Climate, and Natural History of the Pashalik of Erzeroom”, FO, 78/703, 147-183.
• Calvert, H. H. (1869). “Observations Respecting the Climate of Erzeroom”. Journal of the Scottish Meteorological Society, Vol. II, 17th October 1867, London, 115
• “Erzroom”. (1841). Malta Penny Magazine, 71, 9-12.
• Küçükuğurlu, M. (2018). Erzurum Çarşı Pazar, Eski Erzurum Çarşıları ve Üretim Mekanları. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Küçükuğurlu, M. (2024). “Sardinya-İtalya Erzurum Konsolosluğu ve Ermeni Meselesindeki Rolü”. Belleten, 88(311), 341-373.
• Küçükuğurlu, M., Ürkmez, N. (2024). “Erzurum’un Sosyal ve Ekonomik Tarihinde Kırkdeğirmenler”. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 36, 91-122.
• Özcan, B. (2011). “1828-29 Osmanlı-Rus Harbi’nde Erzurum Eyaleti’nden Rusya’ya Göçürülen Ermenilerin Geri Dönüşlerini Sağlama Faaliyetleri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 46, 195-204.
• Özger, Y. (2006). “Tanzimat Öncesi Erzurum Şehrinin Demografik Yapısı (1251/1835 Tarihli Nüfus Yoklama Defterine Göre)”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 29, 239-266.
• Report for the Years 1910 on the Trade of the Vilayet of Erzeroum, Diplomatic and Consular Reports. (1911), London.
• Rogers-Bey, E. T. (1883). “Henry Hunter Calvert”. Bulletin de L’institut Egyptien, Deuxieme Serie No: 3, 1882, Caire, 77-80.
• Sari, A. Arpacık, A, Başkaya, Ş. (2018). “Bird Species of Erzurum Marshes in Northeastern Anatolia, Turkey”. Pakistan Journal of. Zoology, 50(2), 629-637.
• Şahin, İ. (2002). “XIX Yüzyıl Ortasında Erzurum’un Nüfus ve İskân Durumu”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 37, 321-327.
• Tavernier, J. B. (2010). Tavernier Seyahatnamesi. Çev: Teoman Tunçdoğan, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• The Foreign Office List Forming a Complete British Diplomatic And Consular Handbook. (1876). London.
• Toraman, Ö. (2023). “Osmanlı Taşra Yöneticilerinin Reformlarına Yaklaşımına Dair Bir Mukayese: Erzurum Eyaleti Valilerinin Tutumları ve Mehmet Kâmil Paşa’nın Erzurum Memuriyeti (1839-1846)”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33(3), 1453-1470.
• Tozlu, S. (2002). “Trabzon-Erzurum Anayolunun Mevsimlik Güzergâhları (Yaz ve Kış Yolları)”. Anadolu’da Tarihî Yollar ve Şehirler Semineri, 21 Mayıs 2001 Bildiriler, İstanbul: Globus Dünya Basımevi, 179-199.
• Tozlu, S. (2002). “Trabzon-Erzurum-Tebriz Yolu (XIX. Yüzyılda Sosyal ve Ekonomik Bakımdan Bir İnceleme)”. Türkler, 14, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 483-484.
• Tozlu, S., Küçükuğurlu, M. (2002). “Erzurum Evleri (Tarihî Kayıt ve Şahitlere Göre)”. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 20, 2002, 318-319.
• Ürkmez N., Küçükuğurlu, M. (2024). “İngiliz Konsolos Memuru Henry Hunter Calvert’in Raporuna Göre Erzurum Ziraat Hayatı (1847)”. Turcology Research, 80, 396-409.