Early Works of Sadri Maksudi as A Jadidist Intellectual

Yıl 2024, Sayı: 20, 243 - 250, 30.09.2024

Alper Alp

https://doi.org/10.29157/etusbed.1520773

Öz

In our study, the first Works of Sadri Maksudî, who grew up in a jadidist enviroment where the elders in the family and progress process continues, where the jadisism movement was rapidly rising and at the social base, were introduced. Sadri Maksudi’s social issues began to be adressed, and during the time when the solution to this issue was achieved, it was determined that he had a jadidist aproach in production and contrubution share from the first years. The texts subject to analysis in the article consist of Sadri Maksudi’s boks called National Novel Maişet, Geology, Travel to England and the artichles Written in Yuldız newspaper to teach the public the concepts of politics. Maksudi was one of the intellectuals who wrote one of the first literary texts dealing with social issues in an instructive style with his novel Maişet. Geology is a product of efforts to meet the textbook needs of jadidist schools. Travel to England is a work with a content similar to the narratives put forwards by Jadidist intellectuals, especially İsmail Gaspıralı, to take the example of developed and prosperpous societes. His articles in Yuldız newspaper became a means of informing the public about politics.

Anahtar Kelimeler

Jadidism, Travel to England, Geology, National Novel Maişet

Ceditçi Bir Aydın Olarak Sadri Maksudi’nin Erken Dönem Çalışmaları

Öz

Çalışmamızda aile çevresi büyükleri ve öğrenim süreci bağlamında ceditçi bir çevrede, ceditçilik hareketinin hızla yükseldiği ve toplumsal taban bulduğu sıralarda yetişen Sadri Maksudi’nin bu süreç ve çevrenin etkisi doğrultusunda ortaya koyduğu ilk çalışmalar tanıtılmıştır. Sadri Maksudi’nin toplumsal meseleleri ele almaya başladığı, bu meselelerin çözümüne elinden geldiğince eserleri ile katkı vermeye çalıştığı faaliyetlerinde ilk yıllarından itibaren ceditçi bir yaklaşıma sahip olduğu tespit edilmiştir. Makalede incelemeye konu olan metinler Sadri Maksudi’nin Milli Roman Maişet, İlm-i Arz ve İngiltere’ye Seyahat adlı kitapları ile Yuldız gazetesinde halka siyaset kavramlarını öğretmek üzere yazdığı yazılardan oluşmaktadır. Maksudî, Maişet romanı ile öğretici bir üslupla toplumsal meseleleri ele alan ilk edebi metinlerden birini yazan aydınlardan olmuştur. İlm-i Arz ceditçi okulların ders kitabı ihtiyacını karşılama dönük çabaların bir ürünüdür. İngiltere’ye Seyahat, İsmail Gaspıralı başta olmak üzere ceditçi aydınların gelişmiş ve müreffeh toplumların örnek alınacak yönlerini ön plana çıkardıkları anlatımlara benzer içerikte bir eserdir. Yuldız gazetesindeki yazıları ise halka siyaset konusunda bilgi vermenin vasıtası olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ceditçilik, İngiltere’ye Seyehat, İlm-i Arz, Milli Roman Maişet

Kaynakça

• Abdullin, Y. G. (1996). İcat hem Köreş Baskıçları. In Y. G. Abdullin (Ed.), Sadri Maksudi (pp. 18-28). Kazan: Tatarstan Fenner Akademiyese G. İbragimov İsemendege Tel, Edebiyat hem Tarih İnstitutı.
• Aşmarin, H. İ. (2002). Doklad H. İ. Aşmarina o tatarskih soçineniyah po geografii. In V. Yagku (Ed.), Obzor Uçebnikov prinatıh k upotrebleniyu v tatarskix konfessionalnıh şkolah (mektebah v medresah) i izdannıh bolşeyu çastyu za poslednee 3 goda (1911-1913) (pp. 33-39). Kazan: İzdatelstvo İman.
• Ayda, A. (1991). Sadri Maksudi Arsal. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Emelyanov, A. İ. (1915). Kratkiy Obzor Tatarsko-Muhammedanskoy Povremennoy Peçati za 1914. Kazan: Tsentralnaya Tipografiya.
• Gaynullin, M. (1978). Tatar Ediplere. Kazan: Tataristan Kitap Neşriyatı.
• Hesenov, M. H. (1999). Sadri Maksudi-Tatar hem Törek Yanarışının Eşliklisi. In R. F. Möhemmetdinov (Ed.), Sadri Maksudi Tarih hem Hezerge Zaman (pp. 5-14). Kazan: Tatarstan Fenner Akademiyase Tarih İnstitutı.
• İbragimova, D. İ. (2005). Kazanskaya Tatarskaya Uçitelskaya Şkola. Kazan: İzdatelstvo Gasır.
• Maksudi, S. (1914). Angliyaga Seyahat. Kazan: Tipografiya Ümid.
• Maksudi, S. (1907, May 1). Duma’dan Hat. Yuldız Gazetesi, 2.
• Maksudi, S. (1907, July 15). Hesapname. Yuldız Gazetesi, 2-3.
• Maksudi, S. (1907, July 18). Hesapname- II. Yuldız Gazetesi, 1-2.
• Maksudi, S. (1899). İlmü’l-arz. Kazan: Tipografiya B. L. Dombrovskogo.
• Maksudi, S. (1900). Milli Roman Maişet. Kazan: Tipografiya Torgovogo Doma Bratyev Karimovıh.
• Salnikova, A. A., & Galiullina, D. M. (2014). Tatarskaya Alifba Natsionalnıy Bukvar v Multikulturnom Prostranstve (konets XIX – naçalo XXI vv.). Moskva: İnstitut Teorii i İstorii Pedagogiki.
• Usmanova, D. (2006). Deputatı ot Kazanskoy Gubernii v Gosudarstvennoy Dume. Kazan: Tatarskoe Knijnoe İzdatelstvo.
• Zagidullin, İ. K. (2014). Tatarskoe Natsionalnoe Dvijenie v 1860-1905 gg. Kazan: Tatarskoe Knijnoe İzdatelstvo.
• Zilayeva, R. A., & Abdrahmanova, G. G. (1977). Tatar Tilinin Anlatmalı Sözligi. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.