Toplumsal Dayanışmada Sosyal Medya: Sosyal Medyaya Güven ve Hayırseverlik İlişkisi

Yıl 2025, Sayı: 23, 41 - 55, 30.09.2025

Emine Çetiner Özyılmaz

https://doi.org/10.29157/etusbed.1711799

Öz

Toplumsal dayanışma örneklerinden biri olarak nitelenen hayırseverlik bu çalışmada sosyal medya kanalları aracılığıyla yürütülen çevirim içi sosyal duyarlılık faaliyeti bağlamında ele alınmıştır. Son yıllarda sosyal medya sunduğu imkanlar sayesinde hem bireysel bağışçılar hem kâr amacı gütmeyen kuruluşlar tarafından bağış etkinlikleri için yaygın şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Diğer taraftan sosyal ağlarda alınan bağış kararı güven faktörüne bağlı olarak değişmektedir Çevirim içi hayırseverliğin gelişmesinde hayır kuruluşlarının güvenilir olmasının yanında sosyal medya haber ve paylaşımlarının güvenilirliği de etkili olmaktadır. Çalışma sosyal medya haberlerine güvenme ve teyit davranışı ile sosyal medyada düzenlenen hayırseverlik faaliyetlerine katılım arasında bir ilişki olup olmadığını araştırmaktadır. Bu amaçla Sosyal Medya Teyit/Güven Ölçeği ve Prososyallik Ölçeğinin hayırseverlik altboyutundan oluşan soru formu çevirim içi ve yüz yüze uygulanarak 353 kişiye ulaşılmıştır. Korelasyonel araştırma deseni ile yürütülen çalışma sonucunda sosyal medyaya güven ve çevirim içi hayırseverlik arasında anlamlı ilişki bulunamadığı ancak sosyal medya haber ve paylaşımlarına güvenin artması halinde hayırseverlik davranışında da artış yaşandığı görülmüştür. Ayrıca yaş ve medeni durum değişkenlerinin sosyal medyaya güven düzeyinde anlamlı şekilde farklılaştığı bulgusuna ulaşılmış ve buna dayanarak genç ve bekar katılımcıların sosyal medyaya daha az güvendiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dayanışma , Sosyal Medya , Sosyal Medyaya Güven , Hayırseverlik , Sosyal Medyada Hayırseverlik

Social Media in Social Solidarity: The Relationship Between Trust in Social Media and Philanthropy

Öz

Philanthropy, considered one of the examples of social solidarity, is addressed in this study within the context of online social awareness activities conducted through social media channels. With the opportunities it offers, social media has increasingly been used for donation campaigns by both individual donors and non-profit organizations. On the other hand, one of the key factors influencing donation decisions on social networks is the element of trust. In the development of online philanthropy, not only the trustworthiness of charitable organizations but also trust in social media news and posts plays an important role. In this regard, the study investigates whether there is a relationship between trust in social media news and verification behavior, and participation in philanthropic activities organized on social media. For this purpose, a questionnaire comprising the Social Media Verification/Trust Scale and the philanthropy subdimension of the Prosociality Scale was administered both online and face-to-face, reaching 353 participants. The study, conducted with a correlational research design, found no significant relationship between trust in social media and online philanthropy. However, it was observed that an increase in trust in social media news and posts was associated with an increase in philanthropic behavior. Additionally, it was found that age and marital status variables significantly differed in levels of trust in social media. Based on this, it was concluded that younger and single participants tend to trust social media less.

Anahtar Kelimeler

Solidarity , Social Media , Trust in Social Media , Philanthropy , Philanthropy on Social Media

Kaynakça

• Adloff, F. (2015) Foundations and the Charisma of Giving: A Historical Sociology of Philanthropy in Germany and the United States. Voluntas 26, 2002–2022. https://doi.org/10.1007/s11266-014-9508-4
• Aldamen, Y., & Hacimic, E. (2023). Positive determinism of Twitter usage development in crisis communication: Rescue and relief efforts after the 6 February 2023 earthquake in Türkiye as a case study. Social Sciences, 12(8), 436 https://doi.org/10.3390/socsci12080436
• Andreoni, J. (2006). Leadership giving in charitable fund‐raising. Journal of Public Economic Theory, 8(1), 1-22. https://doi.org/10.1111/j.1467-9779.2006.00250.x
• Andreoni, J., & Payne, A. A. (2013). Charitable giving. In Handbook of public economics 5, 1-50. Elsevier.
• Aron, R. (2000), Sosyolojik Düşüncenin Evreleri, Ankara: Bilgi Yayınevi
• Asante, I. O., Fang, J., Darko, D. F., & Altab, H. M. (2021). Examining the antecedents of user donation intentions toward social media articles: moderation effects of social contagion. Sage Open, 11(1), 21582440211006387.
• Ayten, A., & Korkmaz, S. (2019). The relationships between religiosity, prosociality, satisfaction with life and generalised anxiety: a study on Turkish Muslims. Mental Health, Religion & Culture, 22(10), 980-993.
• https://doi.org/10.1080/13674676.2019.169526
• Aytaç, Ö. & Eroğlu, G. (2020). Hayırseverliğin değişen yüzü ve zenginlik: geleneksel hayırseverlikten stratejik / kurumsal hayırseverliğe. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 211-227.
• https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1178001
• Barman, E. (2017). The social bases of philanthropy. Annual Review of Sociology, 43(1), 271-290.
• Balıkçıoğlu, B., & Karacaoğlu, K. (2007). Sosyal Bir Ürün Olarak Topluma Pazarlanan Hayırseverlik: Stratejik Hayırseverlik. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 121-141.
• Bilgin, Y., & Kethüda, Ö. (2022). Charity social media marketing and its influence on charity brand image, brand trust, and donation intention. VOLUNTAS: International Journal of Voluntary and Nonprofit Organizations, 33(5), 1091-1102. https://doi.org/10.1007/s11266-021-00426-7
• Briscoe, F., & Gupta, A. (2016). Social activism in and around organizations. Academy of Management Annals, 10(1), 671-727. https://doi.org/10.5465/19416520.2016.1153261
• Boyd, D. M., & Ellison, N. B. (2007). Social network sites: definition, history, and scholarship. Journal of Computer-Mediated Communication, 13(1), 210–230. https://doi.org/10.1111/j.1083-6101.2007.00393.x
• Carr, C. T., & Hayes, R. A. (2015). Social Media: Defining, Developing, and Divining. Atlantic Journal of Communication, 23(1), 46–65. https://doi.org/10.1080/15456870.2015.972282
• Carlsen, H. B., Toubøl, J., & Brincker, B. (2021). On solidarity and volunteering during the COVID-19 crisis in Denmark: the impact of social networks and social media groups on the distribution of support. European Societies, 23(S1), 122-140. https://doi.org/10.1080/14616696.2020.1818270
• Castells, M. (2008) Enformasyon Çağı: Ekonomi Toplum Ve Kültür Birinci Cilt: Ağ Toplumunun Yükselişi, 2. basım, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Christensen, L.B., Johnson, R.B., & Turner, L. A. (2014). Research methods, design, and analysis (12. Ed.). Pearson.
• Comfort, S. E., & Hester, J. B. (2019). Three dimensions of social media messaging success by environmental NGOs. Environmental Communication, 13(3), 281–286. https://doi.org/10.1080/17524032.2019.1579746
• Creswell, J.W. (2019). Eğitim araştırmaları: Nicel ve nitel araştırmaların planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi (H. Ekşi çev. ed). Edam. (2011).
• Çömlekçi, M. ve Başol, O. (2019), Sosyal medya haberlerine güven ve kullanıcı teyit alışkanlıkları üzerine bir inceleme. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi,30, 55-77.
• https://doi/10.16878/gsuilet.518697
• Durkheim, E. (2006), Toplumsal İşbölümü, (Çev: Özer Ozankaya), İstanbul: Cem Yayınevi.
• Gay, L.R., Mills, G.E., & Airasian, P.W. (2012). Educational research: Competencies for analysis and applications (10th Edt.). London: Pearson.
• http://library.lol/main/5D042FAD9636961D77193AE972DFF0F9
• Gezgin, M. (1988). Cemaat-cemiyet ayırımı ve Ferdinand Tönnies. Istanbul Journal of Sociological Studies, (22), 183. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/101152
• Göktaş, V. (2014). Kişilerin Bağış Yapma Davranışlarının Kişilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma (Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü) Sakarya.
• Haand, R., & Shuwang, Z. (2020). The relationship between social media addiction and depression: a quantitative study among university students in Khost, Afghanistan. International Journal of Adolescence and Youth, 25(1), 780-786.
• Hjalmar B. C., Jonas T. & Benedikte B. (2020). On solidarity and volunteering during the Covıd-19 crisis in Denmark: The impact of social networks and social media groups on the distribution of support, European Societies,
• https://doi/10.1080/14616696.2020.1818270
• İNGEV Toplumsal Araştırmalar Merkezi (2020). İNGEV ve İstanbul Bilgi Üniversitesinden sosyal medya ve algıları araştırması: “sosyal medya özgür ama kirli bilgi kaynağı”. (basın bülteni) https://ingev.org/basin-bultenler/
• Jwain, A.B. (2020). Role of social media in social awerness and engagement. International JI. on E-Learning, 19(4), 331-354.
• https://www.researchgate.net/requests/r82377005
• Johnson, B. (2005). Overcoming “doom and gloom”: empowering students in courses on social problems, injustice, and Inequality. Teaching Sociology, 33(1), 44-58.
• https://doi/10.1177/0092055X0503300104
• Kalınkara, V. & Sarı, İ. (2019). Yaşlılarda sosyal ağ kullanımı ve yalnızlık ilişkisinin belirlenmesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 12(1), 8-19. https://www.researchgate.net/publication/334285914
• Kailani, N. & Slama, M. (2019). Accelerating Islamic charities in Indonesia: zakat, sedekah and the immediacy of social media. South East Asia Research, 28, 70-76.
• https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/0967828X.2019.1691939
• Kaplan, A.M., & Haenlein, M. (2010), Users of the world, unite! The challenge and opportunities of social media, Business Horizons, 53 (1),59-68.
• https://doi/10.1016/j. bushor.2009.09.003
• Kemp, S. (2024). Digital 2024 Global Digital Overview. We Are Social. https://wearesocial.com/uk/blog/2024/01/digital-2024/
• Kılıç, D. & İspir, B. (2017). Sosyal medyada haber içeriklerine güven ve kullanıcı motivasyonları. e-Kurgu Dergisi, 28(1), 269-288.
• https://dergipark.org.tr/tr/pub/kurgu/issue/55448/719374
• Komter, A. E. (2005). Social solidarity and the gift. Cambridge University Press.
• Marshall, G. (2021). Sosyoloji Sözlüğü (5. Basım). O. Akınhay, D. Kömürcü (çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• McLuhan, M. (1962). The Gutenberg Galaxy, The Making of Typographic Man. University of Toronto Press.
• McMillan, J.H., & Schumacher, S. (2010). Research in education: Evidence-based inquiry (7th Edition). Pearson.
• Metzger, M. J., & Flanagin, A. J. (2013). Credibility and trust of information in online environments: The use of cognitive heuristics. Journal of Pragmatics, 59, 210–220. https://doi.org/10.1016/j.pragma.2013.07.012
• Morgan, G.A., Nancy, L.L., Gene, W.G., & Karen, C.B. (2004). Spss for introductory statistics: Use and interpretation. Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• http://library.lol/main/C8440244AC941D0BE5F36D9A131B0C26
• Muntinga, D. M., Moorman, M. & Smit, E. (2011) Introducing COBRAs, International Journal of Advertising, 30(1), 13-46.
• https://doi.org/10.2501/IJA-30-1-013-046
• Nashwan, S.A., Daihani, M., Jabbar, H.A., Ttaffi, L.H.A., (2020). Social solidarity amid the Covid-19 outbreak: fundraisng campaigns and donors’ attitudes. İnternational Lournal of Sociology and Social Policy.
• https://doi.org/10.1108/IJSSP-05-2020-0173
• Nettleton, D.F. (2013), Data mining of social networks represented by grapics. Computer Science Review,7, 1-34.
• https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1574013712000445
• Özel, A.P. (2011). Sosyal medyaya güven: hükûmet, sivil toplum örgütleri ve ticari kuruluşlara yönelik ampirik bir araştırma. Academic Journal of Information Technology, 2 (4), 1-31.
• Saxton, G. D., & Wang, L. (2014). The social network effect: The determinants of giving through social media. Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 43(5), 850–868. https://doi.org/10.1177/0899764013485159
• Seo, H., Kim, J. Y., & Yang, S. U. (2009). Global activism and new media: A study of transnational NGOs’ online public relations. Public Relations Review, 35(2), 123-126.
• Stewart, M., & Schultze, U. (2019). Producing solidarity in social media activism: The case of My Stealthy Freedom. Information and organization, 29(3), 100251. https://doi.org/10.1016/j.infoandorg.2019.04.003
• Şentürk, M., Adıgüzel, Y., & Turan, B. (2016). Üniversitede gönüllü olmak-üniversite öğrencilerinin gönüllülük algıları, eğilimleri ve deneyimleri araştırması: İstanbul üniversitesi örneği. İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu & Limit Ofset.
• Ünal, O. & Duygu, H. (2019). Ortaokul 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin sosyal duyarlılık düzeylerini belirlemeye yönelik nicel bir çalışma: Alanya örneği. Journal of Innovative Research in Social Studies, 2(1), 16-30. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/738893
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.) Pearson Education.
• Terry, M. (2009). Twittering healthcare: social media and medicine. Telemedicine and e-Health, 15(6), 507-510. https://doi.org/10.1089/tmj.2009.9955
• Türk Dil Kurumu, (2025), Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr (Erişim tarihi: 01.04. 2025).
• Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı, (2025), Türkiye’de Bireysel Bağışçılık ve Hayırseverlik 2024 Raporu. https://tusev.org.tr/turkiyede-bireysel-bagiscilik-ve-hayirseverlik-2024-raporu-websitesi-yayinda/ (Erişim tarihi: 11.04.2025).
• We Are Social & Hootsuite (2023). 2023 Global Overview Report. https://www.hootsuite.com/resources/digital-trends (Erişim Tarihi: 18.03.2025).
• Wellman, B., Boase, J., & Chen, W. (2002). The networked nature of community: Online and offline. It & Society, 1(1), 151-165.
• Zhang, Y., Wang, Y., Yongsatianchot, N., Gaggiano, J. D., Suhaimi, N. M., Okrah, A., ... & Parker, A. G. (2024, May). Profiling the Dynamics of Trust & Distrust in Social Media: A Survey Study. In Proceedings of the 2024 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems (pp. 1-24).