KAYSERİ’DE YAŞAYAN YETİŞKİN BİREYLERDE BİTKİSEL ÜRÜN KULLANIM ALIŞKANLIĞI

Yıl 2018, Cilt: 27 Sayı: 2, 125 - 131, 01.07.2018

Dilek Ongan

Öz

Bu araştırma, yetişkin bireylerin bitkisel ürün kullanım
alışkanlığının belirlenmesi amacıyla, Kayseri’de yaşayan
2593 birey ile Eylül 2012-Mayıs 2013 tarihleri arasında
yürütülmüştür. Kesitsel-tanımlayıcı tipteki araştırmada
veriler, bitkisel ürün kullanımına ilişkin anket formuyla
toplanmış, antropometrik ölçümler (boy uzunluğu, vücut ağırlığı, Beden Kütle İndeksi-BKİ kg/m2) alınmıştır.
Bireylerin yaş ortalaması 31.25±12.20 yıl olup, çoğunluğu erkek (%54.6) ve üniversite mezunudur (%51.7).
Bireylerin %85.6’sında kronik hastalık bulunmamakta,
%84.4’ü sigara içmemektedir. Bitkisel ürünleri kullandığını belirtenlerin oranı %46.6’dır. Bireyler bu ürünleri;
sedasyon (%22.5), zayıflama (%21.3) ve laksatif etki
görmek (%11.0) amacıyla kullandıklarını, çay olarak (%
84.3) tükettiklerini, kullanım sıklığının her gün (%24.2)
veya ihtiyaç duydukça (%52.9) olduğunu bildirmişlerdir. Bitkisel ürünler çoğunlukla aktardan/baharatçıdan
(%59.6) alınmaktadır. Bitkisel ürünlerden fayda gördüğünü söyleyenlerin çoğunluğu kadınlardır (kadın: %
56.5, erkek: %43.5; p<0.001). Bireyler tarafından en
yüksek oranda tüketilen bitkisel ürünler; ıhlamur
(213.3±70.7 ml; %47.1), adaçayı (206.7±73.7 ml; %
45.3) ve papatya (200.3±69.4 ml; %24.3) çaylarıdır.
Bireylerin %50.6’sı BKİ’ne göre normal ağırlıkta, %
34.1’i fazla kilolu ve %11.5’i şişmandır. Fazla kilolu ve
şişmanların çoğunun bitkisel ürün kullanmadığı
(sırasıyla; %60.3 ve %53.4), normal vücut ağırlığına
sahip bireylerin çoğunun (%50.4) bitkisel ürün kullandığı saptanmıştır (X2=28.502, p<0.001). Kayseri il merkezinde bitkisel ürünlerin, özellikle bitkisel çayların
kullanım oranının yüksek (%46.6) olduğu saptanmıştır.
Yanlış kullanımın yol açabileceği sorunların önlenmesi
açısından halkın sağlık profesyonellerinden (hekim,
eczacı, diyetisyen, hemşire) doğru bilgiler alması önemlidir

Anahtar Kelimeler

Bitkisel ürün, tamamlayıcı terapiler.

Habit of Using Herbal Products of Adults Living In Kayseri

Öz

This study was conducted to determine habit of using
herbal products of 2593 adults living in Kayseri. Data
were collected with questionnaire form on herbal products usage during September 2012-May 2013 in this
descriptive-cross sectional study. Anthropometric
measurements (body weight, height, Body Mass IndexBMI kg/m2) were taken. Mean age was 31.25±12.20
years, 54.6% were male, 51.7% graduated from university, 85.6% did not have chronic health problem, 84.4%
did not smoke. Of the subjects, 46.6% used herbal products for providing sedation (22.5%), weight loss
(21.3%), laxative effect (11.0%); generally consumed as
tea (84.3%). Frequency was everyday (24.2%) or
needed (52.9%). Herbal products were mostly bought
from herbalist/spice seller (59.6%). Most of subjects
who defined that they benefit from herbal products
were women (p<0.001). Mostly consumed herbal products were linden (213.3±70.7 ml; 47.1%), sage tea
(206.7±73.7 ml; 45.3%) and daisy (200.3±69.4 ml;
24.3%) teas. Of the subjects, 50.6% were normal, 34.1%
were overweight and 11.5% were obese according to
BMI. Overweight and obese subjects mostly did not use
herbal products while normal weight subjects used
(p<0.001). Prevalence of using herbal products, especially herbal teas, was high (46.6%) in Turkish adults. It
is important to give the right information to prevent
misuse-induced problems by the health professionals
such as physician, pharmacist, dietitian, nurse.

Anahtar Kelimeler

Herbal product, complementary therapies.

Kaynakça

• 1. Bitkisel Ürünler ve Sağlık: Bilimsel Çerçeve ve Etik Açısından Yaklaşım. Türk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi. Ekim 2012, Ankara.
• 2. Gürün MS. Bitkisel Tıp. ANKEM Dergisi 2004;18:133-136.
• 3. Molassiotis A, Fernandez-Ortega P, Pud D, et al. Complementary and alternative medicine use in colorectal cancer patients in seven European countries. Complement Ther Med 2005; 13:251- 257.
• 4. Zerrin G, Alev Y, Murat K. Hastalarda bitkisel ürün kullanımı. J Clin Anal Med 2012; 3:300-302.
• 5. Yılmaz MB. Planlanmış Davranış Teorisi Çerçevesinde Sağlık Amaçlı Bitkisel Ürün Kullanımı ve Medyanın Rolü. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Ana Bilim Dalı, Konya 2013.
• 6. Aziz Z, Tey NP. Herbal medicines:Prevalence and predictors of use among Malaysian adults. Complement Ther Med 2009; 17:44-50.
• 7. Wazaify M, Alawwa I, Yasein N, Al-Saleh A, Afifi FU. Complementary and alternative medicine (CAM) use among Jordanian patients with chronic diseases. Complement Ther Clin Pract 2013; 19:153-157.
• 8. Knotek K, Verner V, Chaloupkova P, Kokoska L. Prevalence and use of herbal products in the Czech Republic: Over-the-counter survey among adult pharmacies clients. Complement Ther Med 2012; 20:199-206.
• 9. Gunther S, Patterson RE, Kristal AR, Stratton KL, White E. Demographic and health-related correlates of herbal and specialty supplement use. J Am Diet Assoc 2004; 104:27-34.
• 10. Wheaton AC, Michels Blanck H, Gizlice Z, Reyes M. Medicinal herb use in a population-based survey of adults: Prevalence and frequency of use, reasons for use, and use among their children. Ann Epidemiol 2005; 15:678-685.
• 11. Amariles P, Gonzales LI, Giraldo NA. Prevalence of self-treatment with complementary products and therapies for weight loss: A randomized, crosssectional study in overweight and obese patients in Colombia. Curr Ther Res Clin Exp 2006; 67:66-78.
• 12. Aslan M, Orhan N. Diyabet tedavisinde kullanılan bitkisel ürünler ve gıda destekleri. MİSED 2010; 23 -24:27-38.
• 13. Yapar F. Aile Hekimleri Ve Aile Hekimliği Uzmanlarının Kanserli Hastalarda Beslenme Ve Bitkisel Ürün Kullanımıyla İlgili Yaklaşımları, Bilgi Ve Deneyimlerinin Değerlendirilmesi. Uzmanlık Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Samsun 2014.
• 14. Sarınca Y. Ankara İli Etimesgut Bölgesinde Hastaların Tıbbi Bitkisel Ürünlere Bakış Açılarının Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Farmakognozi Anabilim Dalı Fitoterapi Programı, Ankara 2012.
• 15. İnanç N, Şahin H, Çiçek B, Taşçı S. Use of herbs or vitamin/mineral supplements by patients with cancer in Kayseri, Turkey. Cancer Nurs 2006;JanFeb-29(1):17-20.
• 16. Lindberg N, Stevens VJ, Elder C, Funk K, Debar L. Use of alternative medicine for weight loss among mexican-american women. J Immigrant Minority Health 2013; 15:982-985.
• 17. Rakıcıoğlu N, Tek Acar N, Ayaz A, Pekcan G. Yemek ve Besin Fotoğraf Kataloğu Ölçü ve Miktarlar. Ankara: Ata Ofset Matbaacılık, 2006.
• 18. Lee RD, Nieman DC. Nutritional Assessment (Third Edition). The McGraw-Hill Companies Inc. New York, 2003.
• 19. Expert Panel on the ıdentification, evaluation, and treatment of overweight in adults. Clinical guidelines on the ıdentification, evaluation, and treatment of overweight and obesity in adults: Executive Summary. Am J Clin Nutr 1998; 68:899- 917.
• 20. Singh D, Gupta R, Saraf SA. Herbs–are they safe enough? An overview. Crit Rev Food Sci Nutr 2012; 52:876-898.
• 21. Naja F, Mousa D, Alameddine M et al. Prevalence and correlates of complementary and alternative medicine use among diabetic patients in Beirut, Lebanon: A cross-sectional study. BMC Complement Altern Med 2014;14:185.
• 22. Inanç N, Çiçek B, Şahin H. Use of herbs by the patients with diabetes in Kayseri, Turkey. Pakistan J Nutr 2007; 6:310-312.
• 23. Wazaify M, Alawwa I, Yasein N, Al-Saleh A, Afifi FU. Complementary and alternative medicine (CAM) use among Jordanian patients with chronic diseases. Complement Ther Clin Pract 2013;19:153 -157.
• 24. Zhang AL, Story DF, Lin V, Vitetta L, Xue CC. A population survey on the use of 24 common medicinal herbs in Australia. Pharmacoepidemiol Drug Saf 2008; 17:1006-1013.
• 25. Faydaoğlu E, Sürücüoğlu MS. Geçmişten günümüze tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanılması ve ekonomik önemi. Kastamonu Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi 2011; 11:52-67.
• 26. Şahin H, Ongan D. Obezitede yağ dokusunun ve çoklu doymamış yağ asitlerinin inflamasyonda rolü. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2008; 17:121-129.
• 27. Jungbauer A, Medjakovic S. Anti-inflammatory properties of culinary herbs and spices that ameliorate the effects of metabolic syndrome. Maturitas 2012; 71:227-239.
• 28. Agarwal AK. Spice Up Your Life: Adipose tissue and inflammation. Hindawi Publishing Corporation Journal of Lipids 2014;Article ID:182575, 8.
• 29. Bae J, Kim J, Choue R, Lim H. Fennel (Foeniculum vulgare) and Fenugreek (Trigonella foenumgraecum) tea drinking suppresses subjective shortterm appetite in overweight women. Clin Nutr Res 2015; 4:168-74.
• 30. Şarışen E, Çalışkan D. Fitoterapi: Bitkilerle tedaviye dikkat! STED 2005; 14:182-187.
• 31. Emekli Alturfan E, Yarat A, Akyüz S. Fluoride levels in various black tea, herbal and fruit infusions consumed in Turkey. Food Chem Toxicol 2009; 47:1495-1498.
• 32. Çay O, Demir Korkmaz F. Kalp damar cerrahisi hastalarında bitkisel ürün kullanımı. İzm Üniv Tıp Derg 2015; 1:20-28.
• 33. Sağlık Bakanlığı Aktarlar, Baharatçılar ve Benzeri Dükkânlar Genelgesi SB Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu. (12.11.2017 / 14:30). http:// www.titck.gov.tr/PortalAdmin/Uploads/ UnitPageAttachment/hu1ZjyHf.pdf
• 34. Aslan M, Orhan N. Obezite tedavisine yardımcı olarak kullanılan doğal ürünler. MİSED 2010; 23- 24:91-105.
• 35. Orhan DD, Sayın E. Türkiye’de sinameki olarak satılan bitkiler üzerinde yapılan kalite kontrol analizleri. Clin Exp Health Sci 2016; 6:116-120.
• 36. Uzun MB, Aykaç G, Özçelikay G. Bitkisel ürünlerin yanlış kullanımı ve zararları. Lokman Hekim Journal 2014; 4:1-5.
• 37. Drywień M, Podkowska J, Frąckiewicz J, Górnicka M. Consumption of black and green teas as a dietary source of polyphenols in Polish inhabitants of the Mazovian Region. Rocz Panstw Zakl Hig 2015; 66:35-38.
• 38. El SN. Türkiye’de sıklıkla tüketilen bazı gıdaların toplam fenolik madde içerikleri ve antioksidan aktiviteleri. 10. Gıda Kongresi, 21-23 Mayıs 2008, Erzurum; 45-48.
• 39. Pınar N, Topaloğlu M, Özer C, Alp H. Kardiyoloji hastalarında bitkisel ürün kullanımı. Turk Kardiyol Dern Ars 2017; 45:614-622.
• 40. Yazıcı Z. Diyabet tedavisinde ilaç etkileşmeleri. Türkiye Klinikleri J Pharmacol-Special Topics 2017; 5:145-53.