AİLE İŞLETMELERİNDE NEPOTİZMİN KURUMSALLAŞMA ÜZERİNDEKİ ETKİSİNE KAVRAMSAL BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 10, 15 - 34, 31.08.2022

Buket Canal

Öz

Dünya ekonomisinde olduğu gibi Türkiye ekonomisinde de önemli bir yere sahip aile şirketleri, birçok çalışmaya konu olmuştur. Bu çalışmalar da, dünyadaki ve ülkemizdeki aile işletmelerinin büyük bir kısmının devamlılıklarını uzun sürdüremediğini ve işletmelerin bir sonraki nesle aktarılmasında problemler yaşadığını göstermiştir. Aile işletmelerinin ömürlerinin uzun olamama sebeplerinin önemli bir bölümünü, kurumsallaşamama sorunu oluşturmaktadır. İşletme süreçlerinin sistemli hale gelmesini sağlayan kurumsallaşma, birçok aile işletmelerince benimse bile uygulama aşamasında farklı sorunlarla karşılaşmaktadır.
Aile işletmelerinde, sıkça karıştırılan ve birbirinden farklı yapıda olan aile ve işletme kavramlarının sistemli ve adaletli bir şekilde bir arada kullanılması gerekmektedir. Kavramları planlı ve sistematik bir şekilde bir araya getirmek için de Nepotizm gibi uygulamaları ortadan kaldırmak gerekmektedir. Adaletin ve düzenin olmadığı işletmelerde Nepotizm ve kurumsallaşamama sorunları ortaya çıkmaktadır. Türk aile yapısı gibi birbirine bağlı aile işletmeleri Nepotizm tarzı uygulamalarla daha yakın ilişki içinde olabilmektedir. Bu çalışmanın amacı, aile işletmelerinde kurumsallaşma önünde engel oluşturan Nepotizm gibi uygulamaları açıklamaktır.

Anahtar Kelimeler

AİLE İŞLETMELERİ, NEPOTİZM, KURUMSALLAŞMA

Kaynakça

• Akıngüç, G. B. (2002). Aile işletmelerinin yapısı ve geleceği – Türk işletmelerinin gelecek kuşak yöneticilerinin önemli özelliklerini belirlemeye yönelik bir araştırma. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Sayı 18.
• Akıngüç, G.B. (2015). Sürdürülebilir Büyüme. İstanbul: 9.KOBİ’ler ve Verimlilik Kongresi İKU Yayınları, 9-12.
• Alayoğlu, N. (2003). Aile şirketlerinde yönetim ve kurumsallaşma. İstanbul: Müsiad Yayınları.
• Altındağ, E. (2011).Aile şirketlerinde stratejik yönelim düzeylerinin tespiti ve firma performansı üzerindeki etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gebze.
• Araslı, H., ve Tümer, M. (2008). Nepotism, favoritism and cronyism: A study of their effects on job stress and job satisfaction ın the banking ındustry of north Cyprus, Social Behavior and Personality, Volume:36, No:9, p.1237-1250.
• Asunakutlu, T. ve Avcı, U. (2009). Nepotizm-iş tatmini ilişkisi: Aile işletmelerinde bir inceleme. 17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, Osmangazi Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü, 21-23 Mayıs, Eskişehir, s. 730–736.
• Ateş, Ö. (2005). Aile şirketleri: değişim ve süreklilik, 1. baskı, Ankara Sanayi Odası Yayını, Ankara.
• Ateş, Ö. (2003). Aile işletmelerinde değişim ve süreklilik anlayışı. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, s.82.
• Bilgin, N. (2007). Aile Şirketleri Kurumsallaşma Eğilimleri: Ankara Kobi Örneği, Atılım Üniversitesi, (Yüksek Lisans Tezi), Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Ankara.
• Büte, M. (2011b). Nepotizmin iş stresi, iş tatmini, olumsuz söz söyleme ve işten ayrılma niyeti üzerine etkileri: Aile İşletmeleri Üzerinde Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(1):177-194.
• Cosier, R. A., ve Harvey, M. (1998). The hidden strengths in family business: Functional Conflict. Family BusinessReview,75-76.
• Dailey, R.C., Reusling, T.E. ve Demong, R.F. (1977). Uncertainty and The Family Corporation, Journal of General Management, Georgia.
• Danes, S. M., LOY, J. T., ve Stafford, K. (2008). Business planning practices of family-owned firms within a quality framework. Journal of Small Business Management, 46(3), 395-421.
• Daniş. N,(2015). 9.Kobiler ve verimlilik kongresi, İstanbul: İKU Yayınları, s. 14.
• Distelberg, B., Sorenson, R.L. (2009). Updating systems concepts in family businesses: a focus on values, resource flows and adaptability. Family Business Review, (22)1, 65-81.
• Dökümbilek, F. (2010). Aile şirketlerinde nepotizm ve bir araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Dönmez, N., (2009). Aile şirketlerinde kurumsallaşma ve yönetimin devri: Uşak OSB’de örnek uygulama. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dumlupınar Üniversitesi, S.B.E. Kütahya.
• Ennew, C.T., Banerjree, A.K., ve Lee, D. (2000). Managing word of mouth communication: Empirical evidence from India. International Journal of Bank Marketing, Volume:18, No:2, p.75-83.
• Erdoğmuş, N. (2007). Aile işletmeleri yönetim devri ve ikinci kuşağın yetiştirilmesi, genişletilmiş 2. Baskı, İstanbul: IGIAD Yayınları.
• Family Business EU Report, “Final Report of the Expert Group Over View of Family Business Relevant Issues: Research, Network. European Comission, 2021. https://europeanfamilybusinesses.eu/
• Fındıkçı, İ. (2005). Aile şirketleri. 4. Basım, İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Güleş, K. H., Arıcıoğlu, A. M., ve Erdirençelebi, M. (2013). Ali Akkant ile “aile işletmeleri üzerine söyleşi, kurumsallaşma-sürdürülebilirlik-uyum, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Gümüştekin G.E., Özler H. ve Özler, D. E. (2006). Aile işletmelerinde nepotizme kurumsal bir bakış. 2. Aile İşletmeleri Kongresi (s.272-276). İstanbul: Kültür Üniversitesi Yayınları.
• Hofstede, G. (1980). Culture's consequences: International differences in work related values. Beverly Hills.
• İyiişleroğlu, S. C. (2006). Aile şirketleri: adana ve çevresinde faaliyet gösteren aile şirketlerinde nepotizm uygulamasının tespitine yönelik bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Adana
• Karpazcuoğlu, E. (2004). Aile şirketlerinin sürekliliğinde kurumsallaşma. 17-18 Nisan Aile İşletmeleri Kongresi Kongre Kitabı, s. 42-53. İstanbul.
• Karpuzoğlu, E. (2004). Büyüyen ve gelişen aile şirketlerinde kurumsallaşma, Hayat Yayıncılık, İstanbul.
• Karpuzoğlu, E. (1999). Aile şirketlerinde kurumsallaşma düzeyini belirlemeye yönelik bir araştırma. (Doktora Tezi ). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, İşletme-Personel Yönetimi ve Organizasyon, s.28.
• Kıran, C. (2007). Aile şirketlerinde kurumsallaşma sendromu ve İstanbul İOSB’ deki aile şirketleri üzerine bir araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Kiracı, M., ve Alkara, İ. (2009). Aile işletmelerinde kurumsallaşmaya verilen önem ve turizm sektöründeki konaklama işletmeleri üzerine bir araştırma: Alanya-Eskişehir örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt:11, Sayı:1, s. 167-197.
• Mead, R. (1998). International management. Oxford: Second Edition.
• Mobley, W. H. (1982). Employee turnover: Causes, consequences and control, Philippines: Addison- Wesley Publishing.
• Mucuk, İ. (1998). Modern işletmecilik, Türkmen Kitabevi, İstanbul.
• Nihan, B., ve Taner A. (2015). Aile işletmeleri kurucularının ve aile değerlerinin aile işletmelerinin sürdürülebilirliği üzerindeki etkisi: Trabzon örneği, s.14, ISSN 1307-9832.
• Neubaer F., ve Lank G.A. (1998). The family business: Its Governance for Sustainability, New York: Routledge.
• Orhan, E. (2003). Aile şirketlerinde yönetim ve kurumsallaşma. Konya İpek Yolu Dergisi ,sayı 188.
• Ören, K. (2007). Sosyal sermayede güven unsuru ve içgüdü performansına etkisi. Erciyes Üniversitesi Nevşehir İİBF İktisat Bölümü, (9)1, 84- 86.
• Özalkan, Y., ve İlhami S. (2016). Aile işletmeleri kurumsallaşma ve nepotizm, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özer, B.S. (2007). Küçük ve orta ölçekli işletmelerde kurumsallaşma düzeyinin incelenmesi: Mersin İli örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi.
• Özler, D., Özler, H., ve Gümüştekin, G. (2006). Aile işletmelerinde nepotizme kuramsal bir bakış, Yayına Hazırlayan: T. Koçel, 2. Aile İşletmeleri Kongresi s. 271-279, İstanbul Kültür Üniversitesi, İstanbul.
• Öztürk, A.T. (2012). Kurumsal entegrasyon ve türk kobi’ lerinin yol haritası. Çankaya Üniversitesi 5. Aile İşletmeleri Kongresi, Kongre Kitabı İstanbul, Kültür Üniversitesi Yayınları, s.61.
• Pazarcık, O. (2004). Aile işletmelerinin tanımı kurumsallaşması ve yönetişimi.1.Aile İşletmeleri Kongresi, İstanbul Kültür Üniversitesi, İstanbul, s.403-414.
• Piper, T. M., ve Klein, S. B. (2007). The Bulleye: A systems approach to modeling family firms, family business, review, vol. xx, No. 4, P. 301-319.
• Pooley, E. (2005). Family Values. Canadian Business, 78 (11): 55-56.
• Rouvinez, K.D., ve Ward, L.J. (2005). Family business key issues, 1. baskı, New York: Palgrave Macmillan.
• Savaş, Y. (2015).Nepotizmin yenilik ve yetenek yönetimi üzerine etkisi. Aksaray: Aksaray Üniversitesi.
• Selznick, P. (1996). Institutionalism; ‘Old’ and ‘New’. Administrative Science Quarterly, s. 271.
• Singh, V. (2002). Managing diversity for strategic advantage: Report for the Council for Excellence in Management and Leadership. Council for Ezcellence in Management and Leadership.
• Tayeb, M. (1992). The Global Business Environment. London: Sage Publications.
• Tikici, M., ve Uluyol, O. (2006). Aile işletmelerinin gelecek kuşağa devrinde karşılaşılan liderlik sorunlarının aşılmasında “lider-yönetici” önerisi, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları İkinci Aile İşletmeleri Kongresi, Editör: Tamer Koçel, s. 459-468, İstanbul.
• Tosun, S. (2013). Aile işletmelerinde kurumsallaşma ve kurumsallaşmanın sürdürülebilirliğine etkisi Antalya ili örneği Yörükoğlu aile işletmesi örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Trompenaars, F., ve Hampden T.C. (1997). Riding thewaves of culture. London: Nicholas Brealey Publishing.
• Yolaç, S., ve Doğan, E. (2011). Küreselleşme sürecinde aile işletmelerinde yönetim ve kurumsallaşma. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 83-100. https://www.aso.org.tr/ardic-turkiye-deki-sirketlerin-yuzde-95-i-aile-sirketi-3675
• https://www2.deloitte.com/tr/tr/pages/about-deloitte/articles/akbanktan-aile-sirketleri-icin-surdurulebilir-basarinin-anahtarlari-arastirmasi.html