ÖRGÜTSEL SESSİZLİK DAVRANIŞLARI İLE BİLGİ İFŞASI (WHİSTLEBLOWİNG) DAVRANIŞI ARASINDAKİ İLİŞKİ: BİR KAMU ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 14, 16 - 34

Yusuf Gündüz , Gül Gün

https://doi.org/10.62666/eujmr.1463310

Öz

Bilgi ifşası (whistleblowing) bir örgütte yaşanan etik dışı davranış ve olayların ortaya çıkarılması olarak tanımlanabilir. Örgütler, işletmeler ve bireyler arasında son yıllarda gerek ekonomik gerek prestij gerekse de sosyal anlamda rekabet gittikçe artan bir konu haline gelmiştir. Hal böyle iken kazanç ya da menfaat sağlamak adına ne yazık ki bireyler arasında ve örgütlerde etik kurallara uymayan davranışların görülmesi sıkça görülmektedir. Bu durumu engellemek için bazı yöneticiler bilgi ifşasına önem verirken, bazıları ise olayın daha fazla zarar vereceği düşüncesiyle örtbas etmek isteyebilir. Örgütler için durum böyleyken, bireyler için bilgi ifşası tamamen gönüllülük esasına dayanan bir davranıştır. Bu davranış, riskler içerse de vicdani ve erdemli olarak kabul edilir.
Bu çalışmada, Munzur Üniversitesi çalışanlarının bilgi ifşası(whistleblowing) davranışı ile örgütsel sessizlik davranışı arasındaki ilişkileri incelenmiştir. Bu amaç doğrultusunda Munzur Üniversitesi’nde görev yapan 223 kişiye 2 farklı ölçekten oluşan bir anket uygulandı. Belirlenen 11 hipotez için SPSS programından faydalanarak anket sonuçlarında regresyon, korelasyon ve ANOVA ve t testleri analizleri yapıldı.
Çalışmaya katılanlar idari görev, eğitim durumu ve gelir durumu bakımından incelenmiş bilgi ifşasının alt boyutları arasında anlamlı farklılık saptanmıştır. Öte yandan bilgi ifşasının alt boyutları ile örgütsel sessizlik alt boyutları arasında anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Whistleblowing, Etik, Bilgi İfşası, Örgütsel Sessizlik

Kaynakça

• Afşar, L. (2013). Örgütsel sessizlik ve örgütsel güven ilişkisi: konuya ilişkin bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Akı, G. (2020). Ortaöğretim kurumlarında görülen bilgi ifşası (whistleblowing) ve iş doyumu arasındaki ilişki, Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Aktan, C.C. (2015). Organizasyonlarda yanlış uygulamalara karşı bir sivil erdem, ahlaki tepki ve vicdani red davranışı: whistleblowing, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 7(2).
• Alpar, R. (2016). Uygulamalı istatistik ve geçerlik-güvenirlik. Ankara: Detay Yayıncılık,
• Alper, M. (2018). Whistleblowing ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişkiye örgüt kültürünün etkisi ve bir araştırma, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Aydın, U. (2003). İş hukuku açısından işçinin bilgi uçurması, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2): 79-100.
• Bakar, Ş. (2012). Çalışanların, iş yerlerinde karşılaştıkları etik olmayan durumları raporlama eğilimleri ve bir uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Bildik, B., 2009. Liderlik tarzları, örgütsel sessizlik ve örgütsel bağlılık ilişkisi, Yüksek Lisans Tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Gebze.
• Bulut, D., Eryeşil K., Bedük, A. (2016). Banka çalışanlarının örgütsel sessizlik ve whistleblowing davranışlarına yönelik bakış açısı: Gaziantep ilindeki bir araştırma. 1.Lisansüstü İşletme Öğrencileri Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 566-573.
• Çakıcı, A., Aysen, B. (2014). Örgütlerde yönetici sessizliği mümkün müdür? Keşifsel bir araştırma, Niğde Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, 7 (1): 107-125.
• Çakıcı, A., 2008. Örgütlerde sessiz kalınan konular, sessizliğin nedenleri ve algılanan sonuçları üzerine bir araştırma, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1):117-134.
• Çelebi, I. (2018). Mobbing ve örgütsel sessizlik arasındaki ilişkide öğrenilmiş çaresizliğin rolü: kamu ve özel sektör çalışanlarına yönelik bir alan araştırması, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Çeven, S. (2019). Sağlık çalışanlarının sessizlik ve ifşa (whistleblowing) düzeylerinin incelenmesi: Üniversite hastanesi örneği, Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Çiğdem, S., 2013. Büro yönetiminde whistleblowing ve etik ilişkisi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Büro Yönetimi Özel Sayısı
• Durak, İ., 2018. Korku kültürü ve örgütsel sessizlik (2. baskı), Ekin Basın Yayın Dağıtım, Bursa.
• Dyne, L.V., Ang,S., Botero, I.C. (2003) . Conceptualizing employee silence and employee voice as multidimensional constructs, Journal Of Management Studies, 40 (6): 1359-1392.
• Fettahlıoğlu, Ö. O., Demir, S. (2014). Konuşma hürriyetinin yanında sessiz kalma seçeneği: üniversite akademik personelinin örgütsel sessizlik ve whistleblowing (ifşa etme) hakkındaki görüşleri, Akademik Bakış Dergisi, Sayı:45 Eylül.
• George, D., Mallery, M. (2010). SPSS for Windows step by step: a simple guide and refrence. 17.0 update, Boston: Pearson.
• Güvercin D. (2016). Ortaöğretim kurumlarında görülen bilgi uçurma süreci ve bilgi uçurma nedenlerine ilişkin öğretmen ve yönetici görüşleri, Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi, Uşak.
• Hersh, M. A. (2002). Whistleblowers—heroes or traitors?: ındividual and collective responsibility for ethical behaviour, Annual Reviews In Control, 26(2): 243-262.
• Karaman Sarıbay, B. (2015). Örgütsel sessizlik ile kültürel değerler arasındaki ilişkinin incelenmesi: kamu kuruluşlarında bir araştırma, Doktora Tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Karasar, N. (2018). Bilimsel araştırma yöntemi, Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Liu, D. J. Wu, J. Ma 2009. Organizational silence: a survey on employees working in a telecommunication company. International Business Research. 9(5):1647- 1650.
• Örenlili, M., 2018. İşletmelerde örgütsel sessizlik ve üretkenlik karşıtı iş davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Özdemir E. N., 2015. Whistleblowing (bilgi ifşasının) örgütsel güvene etkileri üzerine bir alan araştırması, Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Pektaş, H. M., 2019. Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin liderlik tarzı ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişkinin analizi, Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya, Pinder, C.C., Harlos, K.P., 2001. Employee silence: quiescence and acquiescence as responses to perceived ınjustice, Research in Personnel and Human Resources Management, 20: 331-369.
• Preacher, K. J., MacCallum, R.C. (2002). Exploratory factor analysis in behavioral genetics research: factor recovery with small sample sizes. Behavior Genetics, 32(2):153-161.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Tabachnick, B.G., Fidell, L.S.(2001). Using multivariate statistics. Pearson education company, Taşkıran, E., 2010. Liderlik tarzının örgütsel sessizlik üzerindeki etkisinde örgütsel adaletin rolü ve bir araştırma, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Timurtaş M., 2018. Hastanelerde örgüt kültürü ile bilgi ifşası ilişkisinin değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Ural, A., Kılıç, İ. 2013. Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi, Detay Yayıncılık, Ankara.
• URL-1, 2021 http://www.tdk.gov.tr/ Türk Dil Kurumu Sözlükleri. 01.11.2021
• Uyar, S., Yelgen, E. 2015. Bilgi ifşası (whistleblowing) ve denetim, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi,13(1):85-106.
• Zafer, E. D. (2014). Tükenmişliğin örgütsel sessizlik ile ilişkisi ve bir araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul.
• Zamantılı Nayır, D. (2012). Kurumsal etik ve whistleblowing, Pozitif Yayınları, ISBN 978-605-5514-71-6, İstanbul.