Eğitim ve İletişim Sürecinde Yapay Zeka Okuryazarlığına İlişkin Bir Araştırma

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 15, 198 - 212

Elif Türel , Mert Küçükvardar , Orazsahet Myatiyev , Yade Avcı

https://doi.org/10.62666/eujmr.1588636

Öz

Günümüzde yapay zekâ, özellikle üniversite öğrencileri tarafından eğitim hayatı boyunca yaygın olarak kullanılmaktadır. Öğrenciler ödev ve sınav süreçlerinde yapay zekâ tabanlı uygulamalardan yararlanmakta, bu teknolojiyi problem çözme ve soruları yanıtlamada etkin bir araç olarak tercih etmektedirler. Bununla birlikte, yapay zekâ yalnızca bu tür aktivitelerle sınırlı olmayan; derin öğrenme ve veri tabanlı makine öğrenimi gibi ileri düzey alanları da kapsayan karmaşık bir kavramdır. Bu araştırma, eğitim ve iletişim süreçlerinde yapay zekâ okuryazarlığının önemini ortaya koymayı, öğrencilerin yapay zekâ konusundaki bilgi seviyelerini belirlemeyi ve bu teknolojinin eğitim ile iletişim üzerindeki etkilerini incelemeyi amaçlamaktadır.
Araştırma kapsamında, yükseköğretim öğrencilerine yönelik 5’li Likert tipi bir yapay zekâ okuryazarlığı ölçeği kullanılarak veri toplanmıştır. Elde edilen bulgular, öğrencilerin eğitim süreçlerinde yapay zekâ teknolojilerini sıklıkla kullandıklarını ve bu kullanımda belirgin bir farkındalığa sahip olduklarını göstermektedir. Öğrenciler, belirli bir problemi çözmek ya da bir soruyu yanıtlamak amacıyla yapay zekâdan faydalanmakta ve bu süreçte bilinçli bir tercih yapmaktadırlar. Ayrıca, yapay zekânın öğrencilerin iletişim süreçlerinde de önemli bir araç haline geldiği saptanmıştır.
Araştırma sonuçları, yapay zekâ konusunda bilinçli ve yetkin bireylerin eğitim-iletişim süreçlerinde daha etkili olabileceğini göstermektedir. Bu bağlamda, yapay zekâ okuryazarlığının geliştirilmesine yönelik çeşitli eğitim ve iletişim stratejileri önerilmektedir. Bu stratejiler, bireylerin yapay zekâ konusundaki bilgi ve becerilerini artırmayı hedeflemekte, böylece teknolojinin eğitim-iletişim süreçlerine daha etkin bir şekilde entegre edilmesini amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Büyük veri, Dijital öğrenme, Dijital okuryazarlık, Yapay zekâ destekli eğitim.

Kaynakça

• Alkhatlan, A., & Kalita, J. (2018). Intelligent tutoring systems: A comprehensive historical survey with recent developments. ArXiv:1812.09628. https://arxiv.org/abs/1812.09628
• Akalın, B., & Veranyurt, Ü. (2020). Sağlıkta dijitalleşme ve yapay zeka. SDÜ Sağlık Yönetimi Dergisi, 2(2), 128–137.
• Akinwalere, S. N., & Ivanov, V. (2022). Artificial intelligence in higher education: Challenges and opportunities. Border Crossing, 12(1), 1–15. https://doi.org/10.33182/bc.v12i1.2015
• Arslan, K. (2020). Eğitimde yapay zeka ve uygulamaları. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 71–88.
• Artysheva, M. (2023). Eğitim programları ile sektör eğilimlerinin karşılaştırılması: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi İletişim Fakültesi örneğinde. Akdeniz İletişim, 42(20. Yıl Özel Sayısı), 28–50. https://doi.org/10.31123/Akil.1360738
• Banaz, E., & Demirel, O. (2024). Türkçe öğretmen adaylarının yapay zeka okuryazarlıklarının farklı değişkenlere göre incelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 60, 1516–1529.
• Bozkurt, A. (2023). ChatGPT, üretken yapay zeka ve algoritmik paradigma değişikliği. CRES Journal: Critical Reviews in Educational Sciences, 4(1), 63–72.
• Černý, M. (2024). University students’ conceptualisation of AI literacy: Theory and empirical evidence. Social Sciences, 13(3), 129. https://doi.org/10.3390/socsci13030129
• Çelebi, C., Demir, U., & Karakuş, F. (2023). Yapay zeka okuryazarlığı konulu çalışmaların sistematik derleme yöntemiyle incelenmesi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 535–560. https://doi.org/10.51119/Ereegf.2023.67
• Elçiçek, M. (2024). Öğrencilerin yapay zeka okuryazarlığı üzerine bir inceleme. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Dergisi, 6(1), 24–35. https://doi.org/10.53694/Bited.1460106
• Erfakı, A., Uçar, M., Aracı, E., & Karaman, Y. (2023). Eğitim kurumlarında iletişim ve iletişim stratejilerine yönelik okul idarecilerinin görüşleri. International Academic Social Resources Journal, 8(55), 4081–4089. https://doi.org/10.29228/ASRJOURNAL.72835
• Gül Ünlü, D., & Küçükşabanoğlu, Z. (2023). Dezenformasyon ve yapay zeka: Dezenformasyonla mücadele yollarına yapay zeka uzmanlarının gözünden bakmak. İletişim ve Diplomasi, 11, 83–106. https://doi.org/10.54722/İletisimvediplomasi.1375478
• Gür, Y. E., Ayden, C., & Yücel, A. (2019). Yapay zeka alanındaki gelişmelerin insan kaynakları yönetimine etkisi. Fırat Üniversitesi Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(2), 137–158.
• Karakuş, A., Geçgel, Ş., & Çetin, M. (2024). Gelişen bir paradigma: Yapay zeka okuryazarlığı. İJAL: Uluslararası Araştırmalar ve Literatür Dergisi, 8(1), 50–63. https://doi.org/10.48067/İjal.1422876
• Karaoğlanyılmaz, F. G., & Yılmaz, R. (2023). Yapay zeka okuryazarlığı ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Dergisi, 5(2), 172–190. https://doi.org/10.53694/Bited.1376831
• Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kavut, S. (2024). Yapay zeka ve iletişim. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Long, D., & Magerko, B. (2020). What is AI literacy? Competencies and design considerations. In Proceedings of the 2020 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems.
• Saçan, S., Tozduman Yaralı, K., & Kavruk, S. Z. (2022). Çocukların “yapay zeka” kavramına ilişkin metaforik algılarının incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 64, 274–296.
• Şen, Y., Şen, Ş., Garip, K., & Dağlı, K. (2024). Eğitimin tarihsel kökleri bağlamında öğretmenlik mesleğinin eleştirel düşünme becerisinin incelenmesi. Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Dergisi, 10(21).