FINANCIALIZATION OF POVERTY: MICROFINANCE IMPLEMENTATIONS

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 2, 68 - 119, 01.12.2019

Cem Dişbudak Melisa İnci

Öz

Research Paper In recent years, the phenomenon of increasing poverty together with globalization has become one of the most prominent problems both economically and socially. Together with the developed and developing countries, many countries experience this problem and try to develop solutions for the problem. One of the most important tools currently used fighting against poverty in the world is considered as micro-credit or micro-finance with broader scope. Looking at its historical development, micro-credit or micro-fimance has become one of the means to increase surplus value or to re-establish the conditions of capital accumulation. Micro-credit represents the financialization of poverty by transforming poverty into a financial problem and creating new credit relationships in the transfer of surplus value created by lenders to the financial system. The primary objective of financialization is the inclusion of those who are not in the financial system, especially the poor, even the poorest. In this context; the structure discussed in this study is; capitalism, mechanism; capital accumulation mechanism, actor; the poor, even the woman and the poor woman and the process is the financialization of poverty which is closely related to the process of capital accumulation. The prominent institution in this process is the private ownership. Capitalist relations of ownership manifest themselves this time between the capitalist and the poor. While capital accumulation is an imperative for the capitalist and especially with the financialization of poverty process and new tools such as micro-credit or micro finance have been acquired, the main objectives of micro finance applications are increasing the capitalist’s accumulation and sustained growth of capital; rather than reducing poverty, increasing prosperity, empowering women and achieving sustainable development

Anahtar Kelimeler

Poverty, Financialization, Microcredit, Microfinance

YOKSULLUĞUN FİNANSALLAŞTIRILMASI: MİKROFİNANS UYGULAMALARI

Öz

Son yıllarda küreselleşme süreci ile giderek artan yoksulluk olgusu hem iktisadi hem de insani açıdan çözüm yolları aranan temel sorunlardan biri haline gelmiştir. Dünyada hem gelişmekte olan hem de gelişmişmiş olan ülkeler bu sorunu birebir yaşamakta ve çözüm yolları geliştirmeye çalışmaktadır. Şu an dünyada yoksullukla mücadele konusunda kullanılan en önemli araçlardan birinin mikro kredi veya daha geniş kapsamıyla mikro finansman olduğu görülmektedir. Ancak, tarihsel gelişimine bakıldığında mikro kredi veya mikro finans, artı değer yaratmanın ya da sermaye birikim koşullarını yeniden oluşturmanın araçlarından biri olmuştur. Mikro kredi, yoksulluğu bir finans problemine dönüştürmek suretiyle ve borç verilenlerin yarattığı artı değerin finansal sisteme aktarılmasında yeni kredi ilişkileri yaratılmasıyla yoksulluğun finansallaşmasını temsil etmektedir. Burada finansallaşmanın öncelikli hedefi, finansal sisteme dâhil olmayan kesimlerin özellikle de yoksulların hatta en yoksul olanların finansal sistem tarafından içerilmesidir. Bu bağlamda çalışmada ele alınan yapı; kapitalizm, mekanizma; sermaye birikim mekanizması, aktör; yoksullar hatta kadın ve özel olarak kadın yoksullar ve süreç ise sermaye birikimi süreci ile yakından ilişkili olan yoksulluğun finansallaşması sürecidir. Bu süreçte ön plana çıkan kurum, özel mülkiyet kurumudur. Kapitalist mülkiyet ilişkileri, kendini bu sefer sermaye sahibi kapitalist ile yoksullar arasında göstermektedir. Kapitalist için sermaye biriktirmek bir zorunluluk iken ve özellikle yoksulluğun finansallaşması süreci ile bu zorunluluğu sürdürmede eline yeni araçlar mikro kredi, mikro finans gibi geçmiş iken mikro finans uygulamalarının görünürdeki amacının yoksulluğu azaltmak, refahı arttırmak, kadınları güçlendirmek ve sürdürülebilir bir kalkınma sağlamak olarak gösterilirken temel amacın sermaye birikiminin arttırılması ve kendini büyütmesine yönelik olduğu makalenin bulgularından da anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yoksulluk, Finansallaşma, Mikrokredi, Mikrofinans

Kaynakça

• Adaman, F. ve Bulut, T. (2007). 500 Milyonluk Umut Hikâyeleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aitken, R. (2010). Ambiguous Incorporations: Microfinance and Global Governmentality. Global Networks, 10, s. 223-243.
• Akbıyık, N. ve Şahin, L., “Mikrokredi Uygulaması ve Ekonomik Kriz”, Turgut Özal Uluslararası Ekonomi ve Siyaset Kongresi-I, Malatya, 15-16 Nisan, 2010.
• Akçay, Ü. (2017). En Yoksulların Borçlandırılması. Gazete Duvar, https://www.gazeteduvar.com.tr/yazarlar/2017/06/19/en-yoksullarin- borclandirilmasi/, Erişim Tarihi: 05.09.2018.
• Akgül, A. (2005). Türkiye'de Mikro Kredi Uygulaması. Ankara: Türkiye İsrafı Önleme Vakfı Yayını.
• Altay, A. (2007). Küreselleşen Yoksulluk Olgusunun Önlenmesinde Mikro Finansman Yaklaşımı, Finans, Politik ve Ekonomik Yorumlar, 44, s.57-67.
• Amin, S. (1996). The Challenge of Globalization. Review of International Political Economy, 3(2), s.216-259.
• Amin, S. (2003). Obsolescent Capitalism. New York: Zed Books.
• Arı, S. (2011). Batman’da Mikro Kredi Deneyimleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ashrafi, H. (2011). Grameen Bank Micro-credit Program’s Impact on Women’s Economic Empowerment: The Case for Bangladesh and Turkey, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler
• Ateş G. ve Öğütoğulları, E. (2012). Türkiye’de Yoksullukla Mücadelede Mikro kredi Uygulamaları. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, s.33- 54.
• Aydın, B. (2012). Yoksullukla Mücadelede Mikro Kredinin Türkiye Uygulamasının Ekonomik Açıdan Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ayyıldız, S. (2010). İşsizlik ve Yoksullukla Mücadelede Mikro Kredi Uygulaması ve Türkiye İçin Bir Model Önerisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Balta, E. (2013). Herkes İçin Sağlıktan Paran Kadar Sağlığa; Türkiye’de Sağlık Politikalarının Neoliberal Dönüşümü, Praksis, Sayı: 30-31, s.149-166.
• Bayraktutan Y. ve Akay M. (2012). Kentsel Yoksulluk ve Mikro Finansman: Kocaeli Örneği, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24, s.1-34.
• BDDK. (2005). BDDK Raporları, www.bddk.org.tr/turkce/yayinlarveraporlar/ rapor/bddk/mikrogirisimci.doc, Erişim Tarihi: 12.08.2005.
• Burchell, G. (1996). Liberal Government and Techniques of the Self (A. Barry, T. Osborne ve N. Rose, Der.) Foucault and Political Reason: Liberalism, Neo- Liberalism, and Rationalities of Government (ss.19-36). Londra-New York: Routledge.
• Can, M. (2008). Mikro Finans Yönteminin Yoksullukla Mücadelede Kullanımı ve Türkiye’de İşsizliği Önlemede Uygulanabilirliği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Christen, R. P., Lyman, T.R. ve Rosenberg, R. (2003). Microfinance Concencus Guidelines: Guiding Principles on Regulation and Supervision of Microfinance. Washington DC: CGAP World Bank Grop.
• Consultative Group to Assist The Poor (CGAP), (2012). What is Microfinance?, http://www.microfinancegateway.org/p/site/m/template.rc/1.26.12263, Erişim Tarihi: 03.05.2012.
• Çak, D. (2007). Kalkınma Finansmanının Sağlanmasında Mikro Kredi Yöntemi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler
• Çakmak, D. (2012). Microcredit to Women as a Poverty Alleviation Tool: The Case of Turkish Grameen Microcredit Programme in Diyarbakır, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çalışkan, S. (2008). Mikro Finans ve Mikro Finans Kurumları. Gazi Üniversitesi Yüksek Lisans Finansal Kurumlar Dersi Araştırma Notu, Ankara.
• Çiftçi, N. ve Akkul, R., “Cinsiyetler Arası Gelir Eşitsizliğini Gidermede Mikro Kredi Uygulamalarının Etkinliği: Bilecik İli Örneği”, Econ Anadolu: Anadolu International Conference in Economics II, Eskişehir, Türkiye, 15-17 June, 2011.
• Demir, G. (2011). Habermas ve Foucault: Müzakereci Demokrasi ve Yönetimsellik. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 22, s.48-71.
• Ercan, F. (2002). Çelişkili Bir Süreklilik Olarak Sermaye Birikimi (1) – Türkiye’de Kapitalizmin Gelişme Dinamiklerinin Anlaşılması İçin Marksist Bir Çerçeve Denemesi. Praksis, 5, s.3-30.
• Ercan, F. (2006). Bölgesel Kalkınmada Değişim: Devlet Merkezli Bölgesel Kalkınmadan Piyasa Merkezli Bölgesel Birikime. Arı F. A. (Der.), Bölgesel Kalkınma Politikalar ve Yeni Dinamikler (ss.45-116). İstanbul: Derin Yayınları.
• Ercan, F. (2009). Sermayeyi Haritalandırmaya Yönelik Kavramsal Düzenekler. Praksis, 19, s.9-53.
• Ergüder, B. (2007). Türkiye’de Kadın Emeğine Bakış: Görünmeyen ve “Değersiz mi?”. Sosyal Araştırmalar Vakfı Yayını.
• Ergüder, B., “Küçük Üretim, Birikim ve Kadın Emeği: Mikro Kredi Uygulaması”, Karaburun Bilim Kongresi, 2008.
• Federici, S. (2014). From Commoning to Debt: Financialization, Micro-Credit and the Changing Architecture of Capital Accumulation. South Atlantic Quarterly, 113 (2), s. 231-244.
• Foucault, M. (1978). History of Sexuality Volume I: An Introduction. New York: Panteon Books.
• Foucault, M. (2005a). Hakikat ve İktidar (O. Akınhay, Çev.) Entelektüelin Siyasi İşlevi (ss.59-85), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2005b). Özne ve İktidar (O. Akınhay, Çev.) Özne ve İktidar (ss. 57- 82), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2005c). Yönetimsellik (O. Akınhay ve F. Keskin, Çev.) Entelektüelin Siyasi İşlevi (ss.264-287), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2005d). İktidar ve Beden (I. Ergüden, Çev.) İktidarın Gözü (ss.38-46), Ayrıntı, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2008). The Birth of Biopolitics, Lectures At the Collège De France, 1978- 79. Londra: Macmillan.
• Giron, A. (2015). Women and Financialization: Microcredit, Institutional Investors and MFIs. Journal of Economic Issues, 49: 2, s. 373-396.
• Gökyay, Ç. (2008). Türkiye’de Mikro Kredi Uygulamaları Ve İstihdama Yansımaları. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Güzel, S. (2011). Kadın Yoksulluğu İle Mücadelede Dünya Bankası ve Mikro Kredi Uygulaması: Türkiye Açısından Bir Değerlendirme. Azerbaycan Vergi Dergisi, s. 79-96.
• Hartsock, N. (2006). Globalization and Primitive Accumulation: The Contributions of David Harvey’s Dialectical Marxism. Castree ve Gregory (Ed.), David Harvey: Critical Reader (ss.167-190). Blackwell.
• Harvey, D. (2004). Yeni Emperyalizm (H. Güldü, Çev.) İstanbul: Everest Yayınları.
• Harvey, D. (2005). A Brief History of Neoliberalism. New York: Oxford University Press.
• Hulme, D. (2008). The Story of the Grameen Bank: From Subsidised Microcredit to Market-Based Microfinance. Brooks World Poverty Institute Working Paper No. 60.
• İnci, M. (2015), Sermayenin Sosyal Doğası, Sosyal Sermaye ve Bireysel Çıkar: Muğla Sermaye Grupları Örneği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• İslam, T. (2007). Microcredit and Poverty Alleviation. England: Ashgate Publishing Company.
• Kabakçı, E. (2012). Mikro Kredinin Kadın Yoksulluğunu Azaltmadaki Rolü ve Eskişehir Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Kadın Emeğimi Güçlendirme Vakfı (2018), http://www.kedv.org.tr/index.php?page=mayanin-hedef-kitlesi, Erişim Tarihi: 10.05.2018.
• Karakaş, B. (2015). Finansallaşan Türkiye Ekonomisinde Tüketim ve Borçlanma. İş ve Hayat, 1(2), s.47-68.
• Keating, C., Rasmussen, C. ve Pooja, R. (2010). The Rationality of Empowerment: Microcredit Accumulation by Dispossession, and Gendered Economy. Signs, 36 (1), ss.153-176.
• Kırbıyık, H. K. (2009). Mikro Kredi Uygulamaları ve Kurumsal Gelişim, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Korkmaz, E. (Ed.). (2004). Mikro Kredi Modeli Yoluyla Yoksulluğun Azaltılması: İstanbul Örneği. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayını.
• La Torre, M. ve Vento, G.A. (2006). Microfinance. New York: Palgrave Macmillan Studies in Banking and Financial Institutions.
• Lazzarato, M. (2009). Neoliberalism in Action: Inequality, Insecurity and the Reconstitution of the Social, Theory, Culture & Society, 26(6), s.109-133.
• Lemke, T. (2002). Foucault, Governmentality, and Critique, Rethinking Marxism, 14(3), s.49-64.
• Mader, P. (2013). Explaining and Quantifying The Extractive Success of Financial Systems: Microfinance and The Financialisation of Poverty. Economic Research Special Issue, s. 13-28.
• Meneviş, N. (2019). Kadın Yoksulluğu ile Mücadelede ve Kadın Güçlenmesinde Bir Kalkınma Politikası Aracı Olarak Mikro Kredi Uygulaması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Mixmarket (2012). “Mix-data-full.”, Erişim Tarihi: 24.05.2015.
• http://mixmarket.org/profiles-reports
• Okumuş, H. Ş. (2010). Dünyada ve Türkiye’de Mikro Finansman ve Yoksulluğun Azaltılması: Teori ve Uygulamaları. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası (İTO) Yayını.
• Öner E. (2007). Mikro Finans Sistemi ve Türkiye İçin Bir Model Önerisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ören, K., Negiz, N. ve Akman, E. (2012). Kadınların Yoksullukla Mücadele Aracı Mikro Kredi: Deneyimler Üzerinden Bir İnceleme. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26 (2), s.313-338.
• Özmen F. (2012). Türkiye’de Kadın İstihdamı ve Mikro Kredi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 6, s.109-130.
• Penbecioğlu, M. (2013). Urban Development Projects and the Construction of Neo-liberal Urban Hegemony: The Case of İzmir, METU Journal of Faculty of Architecture, 30 (1), s.165-189.
• Purkis, S. (2014). Hukuka Aykırı Yasalar Yoluyla Mekan Üzerinden Pervasız Birikim, Eğitim Bilim Toplum Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 46, s.136-163.
• Rose, N. (1996). Governing ‘Advanced’ Liberal Democracies (A. Barry, T. Osborne ve N. Rose, Der.) Foucault and Political Reason: Liberalism, Neo- Liberalism, and Rationalities of Government (ss.37-64). Londra-New York: Routledge.
• Roy, A. (2010). Poverty Capital: Microfinance and The Making of Development. New York: Routledge.
• Seymen, S. (2011). İl Özel İdaresi ve Mikro Kredi Uygulamaları: Kocaeli İl Özel İdaresi Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Sweezy, P. (1997). More (or Less) on Globalization. Monthly Review, 49(4), s.3-4.
• Şengür, M. (2011). Yoksulluk ve Yoksullukla Mücadele Politikası Aracı Olarak Mikro Kredi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Taşpınar, Ç. (2012). Yoksulluğun Azaltılmasında Mikro Kredi Uygulamalarının Yeri: Afyonkarahisar Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• TİSVA, (2005). Türkiye Grameen Mikro Kredi Projesinin İşleyişi. Ankara: Türkiye İsrafı Önleme Vakfı Yayınları.
• TİSVA, (2008). 10000’nci Üyeye Mikro Kredi. Ankara: Türkiye İsrafı Önleme Vakfı Yayınları.
• Türkiye Grameen Mikro Finans Programı, (2011). Türkiye Grameen Mikro Finans Programı http://www.tgmp.net/index.php?option=com_phocadownload&view=c ategory&id=9:y%C4%B1ll%C4%B1k-faaliyet- raporlar%C4%B1&Itemid=531. Raporu, TİSVA, Ankara
• Türkiye Grameen Mikro Finans Programı, (2018). Türkiye Grameen Mikro Finans Programı Faaliyet Raporu, Ankara, http://www.tgmp.net/admin/pages/files/faaliyet_raporu_TR.pdf
• Uluoğlakcı, C. (2009). Bir Yoksullukla Mücadele Aracı Olarak Mikro Finansman: Ankara Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Üçer, S. E. (2013). Türkiye’de Telekomünikasyon Sektörü ve İdari Yapısına İlişkin Düşünceler, Praksis, Sayı: 30-31, s.97-127.
• Yunus M. (1999). Yoksulluğun Bulunmadığı Bir Dünyaya Doğru. İstanbul: Doğan Yayıncılık.