Mesleki Canlılığın Ulusal Yazındaki Yeri Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 10 - 24, 25.06.2024

Ahmet Kaya Ayşe Şahin

Öz

Bu çalışmanın amacı, ulusal yazında Kasım 2018-Aralık 2023 zaman diliminde yayınlanan mesleki canlılık konulu tez, makale, bildiri ve kitap bölümlerinin içerik analiz tekniği ile incelenmesi ve mesleki canlılık konusunu ele alan bilimsel yayınların eğilimlerinin saptanmasıdır. Böylece mesleki canlılık konusunun anlaşılması ve konuyla ilgili yapılan çalışmaların yönünün belirlenmesi ve boşlukların saptanması amaçlanmaktadır. Araştırmaya ait yayınlar; Yüksek Öğretim Kurumu Tez Veri tabanı, Google Akademik ve Dergi Park üzerinde “mesleki canlılık”, “mesleki canlılığın” ve “professional vitality” kelimelerinin taraması yapılmış ve toplam 22 çalışma değerlendirilmeye alınmıştır. Çalışma neticesinde, 2023 yılında en fazla çalışmanın yapıldığı (n=9, %40,9), 20 eserin (%90,9) nicel araştırma olduğu ve bu çalışmaların hepsinde anket tekniğiyle (n=20) verilerin toplandığı; 16 çalışmada Uzunbacak ve Akçanat tarafından Türkçeye uyarlanan Mesleki Canlılık Ölçeği’nin (%80) uygulandığı belirlenmiştir. 15 çalışmada araştırma deseni belirtilmezken (%75); en yoğun üzerinde araştırma yapılan grubun öğretmenler (n=7, %35) olduğu saptanmıştır. Eserlerin 17 (%85) tanesinin 2 veya 3 değişken kullanılarak yapıldığı ve mesleki canlılıkla birlikte en fazla çalışılan değişkenin ise mesleki bağlılık (n=4, %12,9) olduğu bulunmuştur. Çalışmaların veri analizlerinde en fazla betimsel istatistikler (20 kez) kullanılmıştır. Anahtar kelimelerde en fazla kullanılan kelimeler ise mesleki canlılık (n=19) ve mesleki bağlılıktır (n=4).

Anahtar Kelimeler

Mesleki canlılık, içerik analizi, canlılık.

Kaynakça

• Akın, F.N. (2021). Kurumsal spor merkezi eğitmenlerinin mesleki canlılık, lider etkinliği, öz kontrol ve öz yönetim açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Bartın Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Bartın.
• Arslan, A., & Gül, H. (2022). Kimlikleştirmenin (Benlikle Bütünleştirme) Mesleki Canlılığa Etkisi: Eczacılar Üzerine Bir Araştırma. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 7(19), 495-514.
• Ateş, M. (2020). Algılanan örgütsel desteğin mesleki canlılık ve mesleki bağlılık üzerindeki etkisi: Turist rehberlerine yönelik bir araştırma (Yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Baruch, Y., Grimland, S., & Vigoda-Gadot, E. (2014). Professional vitality and career success: Mediation, age and outcomes. European Management Journal, 32(3), 518-527.
• Baş, M. (2023). İşe adanmışlık ve bilgi paylaşımı arasındaki ilişkide mesleki canlılığın aracı, lider-üye etkileşiminin düzenleyici rolü. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1).1-23.
• Başarır, E. (2023). The effect of work alienation and proffesional vitality on cyber loafing (Yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul. Cambridge Dictionary (2023). https://dictionary.cambridge.org/tr/
• Chu, F., Ye, L., & Guo, M. (2015). Determinants and outcomes of professional vitality: Evidence from China. Social Behavior and Personality, 43(8), 1335-1346. http://dx.doi.org/10.2224/sbp.2015.43.8.1335
• Crouse, K. J. (2003). Perceptions of Innovation, Professional Development and Professional Vitality of Nursing Faculty in Connecticut. (Doctoral Thesis). University of Hartford, Connecticut.
• Çiv, S. (2023). İş yaşamında mesleki canlılık: Bir alan araştırması incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• DeFelippo, A. M., & Dee, J. R. (2022). Vitality in the academic workplace: sustaining professional growth for mid-career faculty. Innovative Higher Education, 47(4), 565-585. https://doi.org/10.1007/s10755-021-09589-z
• Dinç, M., Bayrakçı, E., Akçakanat, T. ve Uzunbacak, H.H., (2019), ‘Algılanan Örgütsel Destek Mesleki Canlılığı Artırır Mı? Turizm Sektörü Çalışanları Üzerine Bir Araştırma,’ 18. Uluslararası İşletmecilik Kongresi ss. 2089-2105, Osmaniye.
• Ghandehari, M., Bahrololoum, H., & Dehghanpouri, H. (2023). The effect of professional vitality on job performance of physical education teachers with the mediating role of organizational commitment. Research on Educational Sport, 10(29), 259-288.
• Güder, M. (2021). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin vizyoner liderlik yeterlikleri ile mesleki bağlılıkları arasındaki ilişkide örgütsel canlılığın aracılık etkisinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Munzur Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Tunceli.
• Güder, M., & Karaca, A. (2023). Vizyoner Liderlik ile Mesleki Bağlılık Arasındaki İlişkide Örgütsel Canlılığın Aracılık Etkisinin İncelenmesi: Bir Alan Araştırması. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(3), 243-262
• Harvey, T. A. (2002). Professional Vitality and the Principalship: A Construct Validity Study, (Doctoral Thesis), The University of Maine.
• Hennekam, S. (2016). Vitality of older workers and its relationship with performance, career satisfaction and career success. Management & Avenir, 83(1), 15–32. https://dergipark.org.tr/tr/
• https://scholar.google.com/schhp?hl=tr
• Karatepe, H. K., Kuşçu, F. N., & Gözüyeşil, E. (2021). Does professional vitality of health care workers change their learned helplessness?. International Journal of Health Services Research and Policy, 6(1), 33-47.
• Kark, R., & Carmeli, A. (2009). Alive and Creating: The Mediating Role of Vitality and Aliveness in the Relationship Between Psychological Safety and Creative Work Involvement. Journal of Organizational Behavior, 30, 785-804.
• Korkmaz, F. (2021). Mesleki canlılık kazanımında iş-aile zenginleşmesinin rolü: yapısal eşitlik model analizi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 13(1), 942-955.
• Lavrusheva, O. (2020). The concept of vitality. Review of the vitality-related research domain. New Ideas in Psychology, 56, 100752.
• Martin-Cuellar, A., Lardier, D. T., Atencio, D. J., Kelly, R. J., & Montañez, M. (2019). Vitality as a moderator of clinician history of trauma and compassion fatigue. Contemporary Family Therapy, 41, 408-419. https://doi.org/10.1007/s10591-019-09508-7
• Pelit, E. ve Ateş, M. (2022). Turist rehberlerinin mesleki canlılıklarının mesleki bağlılıkları üzerindeki etkisi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(1), 9-27.
• Özçelik, C. (2023). Covid 19 pandemi döneminde öğretmenlerin bilişsel esneklikleri ile mesleki canlılıkları arasındaki ilişkinin belirlenmesi (Yüksek lisans tezi). Munzur Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Tunceli.
• Özçelik, C. & Karaca, M. (2023). Mesleki Canlılık. Örgütsel Davranış Kavramlar ve Araştırmalar-II, Editör Bengü HIRLAK, Özgür yayınları, DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub224.
• Söderbacka, T., Nyholm, L., & Fagerström, L. (2022). What is giving vitality to continue at work? A qualitative study of older health professionals’ vitality sources. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 36(3), 699-705.
• Talak, K. (2020). İşle ilgili tükenmişlik, canlılık ve örgütsel güven arasındaki ilişki. İçinde H. Ulukan (Ed.), Research in education and social sciences (pp.299-320). Duvar Kitabevi.
• Talak, K. (2021). Öz Kontrol ve Öz Yönetim Becerileri ile Lider Etkinliği Arasındaki İlişkide Mesleki Canlılığın Aracılık Rolü. İçinde F. Çelebi (Ed.), İşletme Biliminden Seçkin Araştırmalar (pp.174-199). Duvar Yayınları.
• Tekeli, M. (2023). How does tourist guides’ sense of trust in travel agencies affect their sustainable performance? Mediating role of professional vitality. Seyahat acentelerine duyulan güven turist rehberlerinin sürdürülebilir performanslarını nasıl etkiler? Mesleki canlılığın aracılık rolü. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 20(2).159-172.
• Tokucu, F. (2022). Holistik liderliğin öznel kariyer başarısına etkisinde mesleki canlılığın aracılık rolü: Kafkas Üniversitesi'nde bir araştırma (Doktora tezi). Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars. Uzunbacak, H. H., & Akçakanat, T. (2018). Mesleki Canlılık Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 5(28), 3222-3230.
• Ülken, Y. (2023). Kişilik özellikleri, kariyer çapaları ve mesleki canlılık arasındaki ilişkilerin incelenmesi ve bir araştırma (Yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Vaezi, R., Hosseinpour, D. ve Sohrabi, F. (2019). The relationship between professional vitality and job success in organizations. Journal of Sustainable Human Resource Management, 1(1), 95-111.
• Yurdakul, S. (2022). Hizmetkâr liderliğin iş yaşam kalitesine etkisinde: Mesleki canlılığın aracı rolü: Öğretmenler üzerine bir araştırma (Yüksek lisans Tezi). Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars. Yurdakul, S., & Kosa, G. (2023). Hizmetkâr Liderliğin İş Yaşam Kalitesine Etkisinde: Mesleki Canlılığın Aracı Rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(2), 1100-1115.
• Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı (YÖK) tez merkezi, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/