ORTAOKUL 7. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN “VATANDAŞ” KAVRAMINA İLİŞKİN METAFORİK ALGILARININ İNCELENMESİ: DİYARBAKIR İLİ ÖRNEĞİ

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 20 - 41, 31.12.2018

Kenan Baş

Öz

Bu çalışmanın amacı, ortaokul 7.sınıf öğrencilerinin “Vatandaş” kavramına ilişkin algılarını metaforlar yoluyla belirlemeye çalışmaktır. Araştırma, var olan durumun olduğu gibi ortaya konulmasını amaçladığı için betimsel bir nitelik taşımaktadır. Araştırmada karma araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2016-2017 eğitim öğretim yılı birinci döneminde Diyarbakır merkez sınırları içerisinde 3 ilçede yer alan, 4 farklı ortaokulun 7. Sınıf düzeyinde öğrenim gören toplam 150 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada veriler, “Vatandaş”………….ya / ye benzer; Çünkü…………” biçiminde yarım bırakılmış bir cümlenin bulunduğu formlar ve öğrencilere ait kişisel bilgilerin yer aldığı açık uçlu anket formu aracılığıyla toplanmıştır. Araştırmada elde edilen verilerin nitel boyutu içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Öğrencilerin kişisel bilgilerine ait verilerin (frekans, yüzde ve aritmetik ortalama) yer aldığı nicel boyut ise SPSS 21. programıyla analiz edilmiştir. Öğrencilerin vatandaş kavramına ilişkin geliştirdikleri metaforların “Aile Gelir Düzeyi” değişkenine göre farklılık gösterip göstermediğini tespit etmek için ise Ki-Kare Testi yapılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre öğrencilerin “Vatandaş” kavramına ilişkin 59 adet geçerli metafor ürettikleri tespit edilmiştir. “Vatandaş” kavramına yönelik algıların çoğunlukla “Kardeş” metaforu üzerinde yoğunlaştığı görülmüştür. Bu metaforlar daha sonra ortak özellikleri bakımından irdelenerek 7 kavramsal kategori altında toplanmıştır. Bunlar: Koruma, Parça-Bütün İlişkisi, Dayanışma, Çeşitlilik, Temsil Etme, Yönetilme, Olumsuzluk, şeklinde adlandırılmıştır. Üretilen metaforların “aile gelir düzeyi” değişkenine göre ise istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılaşmaya yol açmadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Ortaokul, Vatandaş, Öğrenci

Kaynakça

• Aybay, R. (2008). Vatandaşlık Hukuku. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Aziz, A.(2011). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri ve Teknikleri. Ankara:Nobel Yayıncılık.
• Bağlı, M., Özensel, E. (2013). Çokkültürlü Vatandaşlık. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Brubaker, R. (2009). Fransa’da ve Almanya’da Vatandaşlık ve Ulus Ruhu. Ankara: Dost Kitapevi.
• Can, A. (2014). SPSS İle Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi. Ankara: Pegem Akademi.
• Caymaz, B. (2008). Türkiye’de Vatandaşlık Resmî İdeoloji ve Yansımaları. 2. Baskı, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çubukcu, A., Bayzan, Ş. (2013). Türkiye’de Dijital Vatandaşlık Algısı ve Bu Algıyı İnternetin Bilinçli, Güvenli ve Etkin Kullanımı ile Artırma Yöntemleri. Middle Eastern & African Journal of Educational Research, Issue 5, s.148-174.
• Dağ, N. (2012). Vatandaşlığın Niteliksel Dönüşümü ve Vatandaşlık Eğitimi Üzerine Bir Betimleme Çalışması. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 105-118.
• Dede, Y. ve Demir, S.B. (2015). Karma Yöntem Araştırmalarının Doğası. Dede, Y., Demir, S.B. ( Ed.), Karma Yöntem Araştırmaları Tasarımı ve Yürütülmesi içinde (s.1-22). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Demirkol, B. (2015).Uluslararası Hukukta Dikkate Alınan Vatandaşlık: Gerçek Kişilerde “Etkin Vatandaşlık” Sorunsalı. Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi - 2015/2, s.159-193.
• Doğan, V. (1999). Türk Vatandaşlık Hukuku. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Doğanay, A. (2009). Öğretmen Adaylarının Vatandaşlık Algısı ve Eylemlerinin Siyasal Toplumsallaşma Bağlamında Değerlendirilmesi. I. Uluslararası Avrupa Birliği, Demokrasi, Vatandaşlık ve Vatandaşlık Eğitimi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, içinde. Uşak, s.28-44.
• Durmuş, E., Baş, K., Atik, Y. (2017). Ortaokul 7. Sınıf Öğrencilerinin ‘Devlet’ Kavramına İlişkin Metaforik Algılarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi: Diyarbakır İli Örneği. AJESI - Anadolu Journal of Educational Sciences International, 7 (3): s.396-424 DOI: 10.18039/ajesi.371631.
• Duruhan, K., Şad, S.N. (2009). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin vatandaşlık ödev ve hak algılarının çeşitli değişkenlere göre değerlendirilmesi. I. Uluslararası Avrupa Birliği, Demokrasi, Vatandaşlık ve Vatandaşlık Eğitimi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, içinde. Uşak, s.404-409.
• Esendemir, Ş. (2008). Türkiye’ de ve Dünyada Vatandaşlık. Ankara: Birleşik Yayınevi. Gündüz, M., Gündüz, F. (2002). Yurttaşlık Bilinci. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Jones, E. and Gaventa, J. (2002) Concepts of Citizenship: A Review, IDS Development Bibliography 19, Brighton: IDS Sussex BN1 9RE ENGLAND.
• Kabasakal Badamchi, D. (2017). Jean-Jacques Rousseau’nun Eğitim Anlayışının Temelleri: Birey Emile mi, Vatandaş Emile mi? Beytulhikme Philosophy Circle Beytulhikme Int Jour Phil 7 (1), Research Article: s.107- 127.
• Kartal, F. (2010). Yurttaşlık Tartışmaları: Yeni Yaklaşımlar. Ankara: TODAİE (Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü) Yayınları.
• Kepenekci, Y. K. (2008). Eğitimciler İçin İnsan Hakları ve Vatandaşlık. Ankara: Ekinoks Yayınları. Kuş, Z., Aksu, A. (2017). Vatandaşlık ve Vatandaşlık Eğitimi Hakkında Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin İnançları. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Yıl 5, Sayı: 8, s. 18-41.
• Lakoff, G. Ve Johnson, M. (2005). Metaforlar: Hayat, Anlam ve Dil (Çev: G. Yavuz Demir), Ankara: Paradigma Yayıncılık.
• LECA, J. (1993). Yurttaşlık Üzerine Sorular, Çev: Gürol Koca, Birikim Dergisi, Sayı: 55, Kasım 1993.
• Marshall, T.H. (1965). Class, Citizenship and Social Development. New York: Anchor Books.
• Marshall, T.H. (2009). Citizenship and Social Class. From: Inequality and Society, edited by Jeff Manza and Michael Sauder, W.W. Norton and Co.: New York.
• Miles, MB. & Huberman, AM. (1994). Qualitative Data Analysis. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Moon, J., Crane, A., Matten, D. (2005). Can Corporatıons Be Cıtızens? Corporate Citizenship as a Metaphor for Business Participation in Society. Business Ethics Quarterly, Volume 15, Issue 3, ISSN 1052-150X, pp. 429-453.
• Nomer, E. (1989). Vatandaşlık Hukuku. İstanbul: Fil Kitapevi.
• Odman, M.T. (2011). Vatansızların Hukuki Durumu ve Türk Hukuku. Adana: Çukurova Ofset.
• Osler, A., Starkey, H. (2003). Learning For Cosmopolitan Citizenship: Theoretical Debates And Young People’s Experiences. Educational Review, Vol. 55, No. 3, pp. 243-254.
• Özkazanç, A. (2011). Neo-Liberal Tezahürler: Vatandaşlık-Suç-Eğitim. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Pike, M. A. (2007). The State And Citizenship Education İn England: A Curriculum For Subjects Or Citizens?. Journal of Curriculum Studies, 39 (4), 471-489.
• Polat, E. G. (2011). Osmanlıdan Günümüze Vatandaşlık Anlayışı. Ankara Barosu Dergisi, sayı 3, s. 127-157.
• Rae, L., Baker, R., McNicol, C. (2008) Global Perspectives: A Framework For Global Education İn Australian Schools. Retrieved from http://www.globaleducation.edu.au/verve/_resources/GPS_web.pdf. (Date accessed: 20.01.2018; Time: 12: 20).
• Saban, A. (2009). Öğretmen Adaylarının Öğrenci Kavramına İlişkin Sahip Olduğu Zihinsel İmgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), s.281-326.
• Sönmez, Ö.F., Merey, Z., Kaymakçı, S. (2009). Vatandaşlık ve insan hakları eğitimi alanında yapılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin değerlendirilmesi. I. Uluslararası Avrupa Birliği, Demokrasi, Vatandaşlık Ve Vatandaşlık Eğitimi Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde. Uşak. s. 388-394.
• Şit B. (2008). Modern Vatandaşlık Kavramına Bir Bakış. TBB Dergisi, Sayı 76, s.64-82.
• TDK. (1998). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tully, J. (2014). On Global Citizenship. In: Tully, James: On Global Citizenship. James Tully in Dialogue. London; New York: Bloomsbury, 1-100.
• Ulutaş, E. (2014). Türkiye’de Vatandaşlık ve Anayasal Süreç (Constitutional Process and Citizenship in Turkey). Akademik İncelemeler Dergisi (Journal of Academic Inquiries) Cilt/Volume: 9, Sayı/Issue: 1, s.73-102.
• Uydaş, İ., Genç, S.Z. (2015). Ortaöğretim Öğrencilerinin Küresel Vatandaşlık Bağlamında Çokkültürlülük Hakkındaki Görüşlerinin Değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 4/1 2015 s. 416-429.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yılmaz, A., Tunç Şahin, C., Bengiç, G. (2009). İlköğretim Öğrencilerinin Devlet, Vatandaş, Demokrasi ve İnsan Hakları Kavramlarına İlişkin Algıları. I. Uluslararası Avrupa Birliği, Demokrasi, Vatandaşlık ve Vatandaşlık Eğitimi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, içinde. Uşak, s.77-84.
• Yılmaz, D. (2004). Üniversiteler İçin Vatandaşlık Bilgisi. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Yılmaz, K. (2013). İlköğretim Öğrencilerinin Vatandaşlık Eğitimi İle İlgili Temel Kavramlara İlişkin Algılarının İncelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi [H. U. Journal of Education] 28(1), s.453-463.
• Yiğit, Ö. (2017). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Gözünden Vatandaşlık ve Türk Vatandaşlığı. Elementary Education Online, 16(2): s.406-427.
• Web 1: (https://YSK secim.haberler.com/2015/yenisehir-2-secim-sonuclari/). (Erişim Tarihi: 11.12.2016, Saat: 22:30).
• Web 2: (https://YSK secim.haberler.com/2015/baglar-secim-sonuclari/). (Erişim Tarihi: 11.12.2016, Saat: 22:35).
• Web 3: (https://YSK secim.haberler.com/2015/kayapinar-secim-sonuclari/). (Erişim Tarihi: 11.12.2016, Saat: 22:40).