KENTSEL DEĞİŞİMİN COĞRAFİ BOYUTLARI: ELAZIĞ ÖRNEĞİ

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 70 - 105, 27.03.2019

Fethi Ahmet Canpolat

Öz

Kentsel değişim kavramı, kentsel
dönüşüm veya kentsel yenileme gibi kavramlardan daha geniş bir alanı ifade
etmektedir. Bu nedenle kentlerdeki değişim genellikle ayrı unsur ve olgular
üzerinde değerlendirilmektedir. Kentlerdeki değişime daha kapsamlı bakabilmek
için bu çalışmada Elazığ kenti örneğinde, ağırlıklı olarak 1990’lı yıllardan
sonraki değişimlerin coğrafi yansımaları değerlendirilmiştir. Arazi gözlemleri,
uydu görüntüleri, resmi istatistikler ile imar ve hali hazır planları temel
veri kaynakları olarak kullanılmıştır. Nüfus açısından şehrin sayım yılları
boyunca artış eğiliminde olduğu ve artmaya devam edeceği, şehir merkezinde nüfus
azalırken, gelişme akslarında arttığı, kentin pozitif bir göç hızına sahip
olduğu görülmüştür. Yerleşmede ise kentin farklı dönemlerde farklı büyüme formları
gösterdiği, dönemsel olarak yerleşme dokularının benzerlik gösterdiği, yerleşme
dokusu üzerinde toplu konut projelerinin ve konutların bulunduğu jeomorfolojik
birimin etkili olduğu ve son yıllarda kat sayısında belirgin bir artış yaşandığı
görülmüştür. Ulaşım açısından kentin büyümesine paralel olarak gelişen ulaşım
ağında trafik yoğunluğunun artmasıyla birlikte cadde ve bulvarların
genişletildiği, yeni cadde ve bulvarların oluşturulduğu, kavşaklardaki trafik
problemi için alt geçitli veya köprülü çözümlerin giderek arttığı görülmüştür. Arazi
kullanımında, resmi kurumların kentin yakın çevresine doğru taşındığı, rekreasyon
alanlarının arttığı ve güney çevre yolunun yer seçimindeki etkisini arttırdığı görülmüştür.
Ekonomik açıdan ise konut ve arsa değerlerinde artışın yanında, sanayi, ticaret
ve turizm sektörlerinde büyüme yaşandığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kentsel Değişim, Elazığ, Nüfus, Yerleşme, Ekonomi

Kaynakça

• Akdemir, İ.O. (2013). Elazığ’ın Kentleşme Sürecinin Coğrafi Analizi, Elazığ: Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu (23-25 Mayıs 2013), Elazığ.
• Akdemir, İ.O. (2014). Periferik Kentleşme Sürecinin Etkenleri: Elazığ Modeli, Harput Araştırmaları Dergisi, 1(2), 131-150.
• Anonim (2016). Elazığ (Merkez) 1/1000 Ölçekli Revizyon+İlave Uygulama İmar Planı Açıklama Raporu, Elazığ.
• Atasoy, A., Çitçi, M. D. (2009). Değişen İklim Koşullarının Elazığ Ovası ile Yakın Çevresinin Ekosistemine Etkileri. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(21), 33-51.
• Conzen, M.R.G. (1960). Alnwick, Northumberlarıd: a Study in Town-Plan Analysis, London: Institute of British Geographers Publication.
• Çağlıyan, A., Dağlı, D., Ayhan, G. (2016). Traffic Accident Analysis of the City of Elazığ by Geographical Information System, Provided in GEOMED 4th International Geography Symposium (23 – 26 Mayıs), Antalya, Turkey.
• David, H. (1997). Postmodernliğin Durumu. (1.basım). Çev.: Sungur Savran, İstanbul: Metis Yayınları.
• Elazığ Belediyesi (2017). 17.12.2018 tarihinde, https://www.elazig.bel.tr/hamzabey-baraj-calismalarinda-son-ceyrek-haber-2472, adresinden edinilmiştir.
• Elazığ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2017). 10 Ağustos 2018 tarihinde, http://elazigkulturturizm.gov.tr/TR,189484/istatistikler.html, adresinden edinilmiştir.
• ETSO, Elazığ Ticaret ve Sanayi Odası (2018). Elazığ Ticaret ve Sanayi İstatistikleri. (Yayınlanmamış Rapor Elazığ).
• FKA, Fırat Kalkınma Ajansı (2016). 16 Ekim 2018 tarihinde, http://fka.gov.tr/elazig-tanitim, adresinden edinilmiştir.
• Kahveci, G. K. (2018). Kentsel Değişim ve Konut: Trabzon Yenimahalle Bahçelievler Örneği. (Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/, adresinden edinilmiştir.
• Karakaş E. (1999). Elazığ Şehri’nin Gelişmesi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 129-154.
• Karakaş, E. (2008). Kentsel Gelişmede Konut Kooperatiflerinin Rolü Elazığ Örneği. V. Ulusal Coğrafya Sempozyumu (16-17 Ekim) 281-290. 16 Aralık 2018 tarihinde http://tucaum.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/280/2015/08/semp5_27.pdf adresinden edinilmiştir.
• Karakaş, E., Arslan, H., Karadoğan, S. (2009). Elazığ Şehrindeki Trafik Kazalarıyla İklim İlişkisinin Analizi. Nature Sciences, 4(3), 53-69. 17 Aralık 2018 tarihinde http://dergipark.gov.tr/nwsanature/issue/10854/130562 adresinden edinilmiştir.
• Kaypak, Ş. (2013). Modernizmden Postmodernizme Değişen Kentleşme, Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, 2(4), 80-95.
• Keleş, R. (2004). Kentleşme Politikası. İstanbul: İmge Yayınevi.
• Keyman F., Lorasdağı, B. (2010). Kentler, Anadolu’nun Dönüşümü ve Türkiye’nin Geleceği. İstanbul: Doğan Kitap.
• Kılınçaslan, T. (2012). Kentsel Ulaşım. İstanbul: Ninova Yayınları.
• Lovra, E. (2016). Urban Tissue typology and urban typology (1868-1918). Prostor, 24(2). , 10 Ağustos 2018 tarihinde, http://eds.b.ebscohost.com/eds/pdfviewer/pdfviewer?vid=0&sid=bbe4d6a9-0b87-4722-bda8-b50f4d6745e2%40sessionmgr102, adresinden edinilmiştir.
• Mor, A., Çitçi, M. D. (2000). Elazığ Şehrinin Bir Semti Olan Aksaray Mahallesi’nin Kuruluşu Gelişimi ve Fonksiyonel Özellikleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2).
• Niemczynowicz, J. (1999). Urban Hydrology and Water Management, Present and Future Challenges, Urban Water, V.1/1, s.1-14., 2 Mayıs 2018 tarihinde, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1462075899000096, adresinden edinilmiştir.
• Open Street Map (2018). Vektörel Türkiye Geneli Yol Verileri, 5 Temmuz 2018 tarihinde, http://download.geofabrik.de/europe/turkey.html, adresinden edinilmiştir.
• Öz, T. (2015). Elazığ’ın Kent Jeomorfolojisi. (Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Sahibinden.com (2018). 5 Ekim 2018 tarihinde, https://www.sahibinden.com/emlak-endeksi, adresinden edinilmiştir.
• SGK, Sosyal Güvenlik Kurumu (2016). 17 Ekim 2018 tarihinde, http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari, adresinden edinilmiştir.
• Smithers, J., Voscek, M. (2017). Urban Design Typology Analysis, 16 Ağustos 2018 tarihinde, http://www2.richmondgov.com/marketingMasterPlan/sites/default/files/Richmond300_UrbanDesignTypologyAnalysis_95Draft_171030.pdf, adresinden edinilmiştir.
• Stiles R., Gasienica Wawrytko B., Hagen K., Trimmel H., Loibl W., Köstl M., Tötzer T., Pauleit S., Schirmann A., Feilmayr W. (2014). Urban Fabric Types and Microclimate Response-Assessment and Design Improvement, 13 Ağustos 2018 tarihinde, http://urbanfabric.tuwien.ac.at/documents/_SummaryReport.pdf, adresinden edinilmiştir.
• Sunguroğlu, İ. (1958). Harput Yollarında Cilt.1-2. İstanbul: Elazığ Kültür ve Tanıtma Vakfı Yayınları.
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2018). Malatya-Elazığ-Bingöl-Tunceli Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı, K42 Paftası, Ankara. 16 Ekim 2018 tarihinde http://mpgm.csb.gov.tr/malatya---elazig---bingol---tunceli-planlama-bolgesi-i-82187 adresinden edinilmiştir.
• Tamer, N.G. (2012). Kentsel Saçaklanma, M. Ersoy (Edt.), Kentsel Planlama Ansiklopedik Sözlük içinde, s.250-253, İstanbul: Ninova Yayıncılık.
• TÜİK (1990-2000). Genel Nüfus Sayımları-Hanehalkı ve Konut Nitelikleri. 4 Haziran 2018 tarihinde, https://biruni.tuik.gov.tr/nufusapp/idari.zul, adresinden edinilmiştir.
• TÜİK (1990-2000-b). Genel Nüfus Sayımı, 1990 ve 2000, Ekonomik Nitelikler 17 Ekim 2018 tarihinde, https://biruni.tuik.gov.tr/nufusapp/idari.zul, adresinden edinilmiştir.
• TÜİK (2000-2017), Nüfus İstatistikleri, 5 Ağustos 2018 tarihinde, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr, adresinden edinilmiştir.
• TÜİK (2008-2013). İşgücü İstatistikleri. 2008 ve 2013 yılları, 17 Ekim 2018 tarihinde, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1007, adresinden edinilmiştir.
• TÜİK (2017-a). ADNKS Göç İstatistikleri. 10 Mayıs 2018 tarihinde, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=112&locale=tr, adresinden edinilmiştir.
• TÜİK (2017-b). Evlenme İstatistikleri. 21 Mayıs 2018 tarihinde, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=112&locale=tr, adresinden edinilmiştir.
• TÜİK (2017-c). Ulaştırma İstatistikleri. 5 Temmuz 2018 tarihinde, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=89&locale=tr, adresinden edinilmiştir.
• TÜİK (2017-e). Dış Ticaret İstatistikleri. 3 Ekim 2018 tarihinde, https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/menu.zul), adresinden edinilmiştir.
• TÜİK (2017-f). Konut Satış İstatistikleri. 08 Ağustos 2018 tarihinde, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=73&locale=tr, adresinden edinilmiştir.
• Tümertekin, E. (1997). İstanbul İnsan ve Mekân, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ünlü, T. (2006). Kentsel mekânda değişimin yönetilmesi. Odtü Mimarlik Fakültesi Dergisi, 23(2), 63-92.
• Whyte, W. H. (2000). The Social Life of Small Urban Spaces, Anthony M. Orum&Zachary P. Neal (Edt.), Common Ground? Readings and Reflections on Public Space içinde, s.32-39, (1.Baskı), Newyork-USA.
• 2985 Sayılı Toplu Konut Kanunu, 17 Aralık 2018 tarihinde, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2985.pdf adresinden edinilmiştir.