Bir Taarruz, Üç Ricat: Sina-Filistin Cephesi Bozgunu ve Mustafa Kemal Paşa

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 103 - 123, 25.06.2020

İsmail Özer

Öz

1914-1918 yılları arasında cereyan eden Birinci Dünya Savaşı Türk Tarihi için olduğu kadar Ortadoğu Tarihi açısından önemli bir yere sahiptir. Osmanlı Devleti bu savaşta Kafkasya, Irak, Sina-Filistin, Hicaz-Yemen, Çanakkale, İran, Galiçya, Balkanlar gibi birçok farklı yerde savaşmış, bazılarında yenilmiş ve geri çekilmiş olmasına rağmen hiçbir yenilginin sonucu Sina-Filistin Cephesi gibi yıkıcı olmamıştır. Bu yenilgi Osmanlı Devleti’ni Mondros Mütarekesini imzalamaya götüren sebeplerin en başında yer almıştır. Sina-Filistin Cephesinde Osmanlı Orduları savaşın başından itibaren genel olarak bir çekilme eğiliminde olsalar da bu geri çekilme hiçbir zaman 1918 Eylülünde yaşanılan savaş sonrasında olduğu gibi bir bozgun seviyesine çıkmamıştır. 1918 Eylül ayında Sina-Filistin Cephesinde yeni bir teşkilatlanmaya gidilerek IV. VII. ve VIII. Ordular Yıldırım Ordular Gurubu adı altında Liman von Sanders’in komutasına girmiştir. Cephenin sağında VIII. Ordu, solunda IV. Ordu merkezde ise VII. Ordu bulunmaktaydı. IV. Ordu Komutanı Cemal Paşa, VII. Ordu Komutanı Mustafa Kemal Paşa, VIII. Ordu Komutanı Cevat Paşa 19 Eylül 1918’de başlayan İngiliz taarruzu karşısında tutunamamış, VIII. Ordu tamamen dağılmış, VII. Ordu ise Şeria Doğusuna çekilmeye mecbur kalmıştır. Geri çekilme esnasında IV. Ordu da dağılmış ve nihayetinde VII.Ordu ancak Haleb’in kuzeyinde İngilizleri durdurmayı başarmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sina-Filistin Cephesi

Kaynakça

• KAYNAKÇA Telif-Tetkik Eserler: Balcı, M. (2019). İngiliz General Allenby’nin Filistin ve Suriye’deki Faaliyetleri, MUTAD, VI (1): 63-77. Bayur, Y.H.(1991). Türk İnkılâbı Tarihi, C.III, K.III, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara Bayur,Y.H. (1956). Mustafa Kemal’in Falkenhaynla Çatışmasıyla İlgili Henüz Yayınlanmamış Bir Raporu, Belleten, Cilt:XX, Sayı:80: 619-632. Bayur, Y.H. (1990). Atatürk’ün Hayatı ve Eserleri, Atatürk Dil Tarih Yüksek Kurumu, Ankara. Cemal, K. (2013). Nablus Meydan Muharebesi’nde Mustafa Kemal, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.51: 617-651. Çeliker,H.F.(1988). Atatürk’ün Yaşamından Falkenhayn Mustafa Kemal Anlaşmazlığı” Atatürk Araştırmaları Merkezi Dergisi, C.V, S.13: 167-182. Çulcu, M.(1993). Erkân-ı Harb Binbaşı Vecihi Bey'in Anıları: Filistin Ricatı, Arba Basım, İstanbul. Çulcu, M. (2009). Arşivi Kaybolan Savaş, Kaştaş Yayınevi, İstanbul. Emir, H.H. (2002). Yıldırım, Genelkurmay Basımevi, Ankara. Erickson, J. (2009). Dünya Savaşında Osmanlı Ordusu, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul Guhr, H.(2016). Anadolu’dan Filistin’e Türklerle Omuz Omuza, Türkiye İş Bankası Yayınları, Hatipoğlu, S.(2009). Filistin Cephesinden Adana’ya, Yeditepe Yayınları, İstanbul. Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, (1959). S.27,Vesika No: 695. Kocahanoğlu, O.S. (2005). Ali Fuat Cebesoy’un Arşivinden Askeri ve Siyasi Belgeler, Temel Yayınları, İstanbul. Lord, K. (2003). Atataürk, Bir milletin Yeniden Doğuşu, Altın Kitap, İstanbul. Mirliva Sedat, (2009). Filistin’e Veda, Yeditepe Yayınları, İstanbul. Nedim, Ş.M. (1995). Filistin Savaşı(1914-1918), Genelkurmay Basımevi, Ankara. Osmanlı Belgelerinde Birinci Dünya Harbi (2013), Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, İstanbul Pomianowiski, J. (1990), Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküşü, Kayıhan Yayınları, İstanbul Renouvin, P.(1982). Birinci Dünya Savaşı ve Türkiye, Altın Kitaplar, Selek, S. (2006). İsmet İnönü Hatıralar,C.1, Bilgi Yayınevi, Ankara Sanders, L.,(1999). Türkiye’de Beş Yıl, C.III, Yeni Gün Yayınları, Ankara Tezer, S. (2009). Filistin Cephesinden Adana’ya, Yeditepe Yayınları, İstanbul Turan, M. (2015). I. Dünya Savaşı Öncesinde Avrupa Devletlerinin Siyaset Stratejileri ve Osmanlı Devleti”, 100. Yılında I.Dünya Savaşı Uluslararası Sempozyumu, Ankara. Yıldırım, M. (2009), 58 Gün/Mustafa Kemal ile Filistin'den Anayurdun Dağlarına, Ulus Dağı Yayınları, Ankara. Yılmaz, F.(2003). General Allenby’nin Hatıratı, Berikan Yayınevi, Ankara Wallach,J. L. (1985). Bir Askeri Yardımın Anatomisi, Türkiye’de Prusya-Almanya Askerî Heyetleri 1835-1919, ATASE Yayınları Ankara.
• Arşiv Belgeleri: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Arşivi ATASE ATA ZB 35 91ab ATASE ATA ZB 45 91ad ATASE ATA ZB35-91ac ATASE ATA ZB 45 12aa ATASE ATA ZB 35-91 ATASE, ATA ZB 35-91aaa ATASE, ATA ZB 35 91ae ATASE, ATA ZB 45 91ae ATASE, ATA ZB 35 91ag ATASE, ATA ZB 45 12 ATASE, ATA ZB 45 12bk ATASE, ATA ZB 45 12bh ATASE, ATA ZB 45 12bi ATASE ATA ZB 45 12at ATASE, ATA ZB 45 12bg ATASE ATA ZB 45 12bd ATASE, ATA ZB 45 12bc ATASE, ATA ZB 45 12av ATASE, ATA ZB 45 12ax ATASE ATA ZB 45 12be ATASE, ATA ZB 45 12bj ATASE ATA ZB 45 12bm ATASE, ATA ZB 45 12bn ATASE ATA ZB 45 12bl ATASE ATA ZB 45 12bf ATASE ATA ZB 35 91afa ATASE 1/1 K.222, D.342, F.7. ATASE K.3718, Dos.38, F.1-24. ATASE 4/11122, K.3705, D.28, F.5-3 ATASE 4/11122, K.3705, D.34, F.8-2a ATASE 4/11122, K.3705, D.28, F.7-1 ATASE 4/11122, K.3705, D.28, F.13 ATASE 4/7302, K.3220, D.62, F.8 ATASE 4/11399, K.3787, D.37, F.1-14 ATASE 1/1, K.222, D.342,F.7-2. ATASE 4/7302, K.3220, D.62,F.8 ATASE 1/K.222, D.342,F.7-017 ATASE 5/7815, K.4523, D.19, F.1-40 ATASE 4/7302, K.3220, D.62, F.8 ATASE /1, K.222, D.342.F.7-20 ATASE 4/7302, K.3220, D.62, F.8 ATASE A/1, K.222, D.342, F.7-17 ATASE A/1 K.222, D.342, F.7-14 ATASE A1/1, K.222, D.342,F.7-16 ATASE 4/7302, K.3220, D.62, F.8 ATASE 4/11122, K.3705, D.28, F.7-6 ATASE 4/11122, K.3705, D.28, F.18-2a ATASE, 4/11122, K.3705, D.28. F.18-4 ATASE A4/7302, K.3220, D.62, F.8 ATASE, A/4,11122, K.3707, D.35, F.13 ATASE 4/11122, K.3705, Dos.28, F.20. ATASE, A.1-1, K.222, D.342, F.7-117 ATASE, A.1-1, K.222, D.342, F-1-118. ATASE, 4/11122, K.3705, D.28,F.20-1 ATASE, A.1-1, K.222, D.342, F.7-123 ATASE, 4/11122, K.3707, D.35, F.17. ATASE, 4/11122, K.3705, D.28, F.22 ATASE, 4/11122, K.3705, D.28, F.22-2 ATASE, A4/10481, K.3642, D.177, F4 ATASE,A4/11122, K.3705, D.29, F.32-4 ATASE, 4/1993, K.2697,D.113, F.38-5 ATASE, 4/11122, K.3705, D.28, F.25-8 ATASE, A4/11122, K.3707, D.42, F.4 ATASE 4/11122,K.3705, D.29, F.29 ATASE, A4/11122, K.3705, D.28, F.44 ATASE, A4/11122, K.3707, D.42, F.4 ATASE, 4/11122, K.3705, D.29, F.8-1 ATASE, 4/11122, K.3705,D.29, F.13-1 ATASE, 4/11122, K.3705, D.29, F.13-2 ATASE, 4/11122, K.3705, D.29, F.31-4 ATASE, 4/11122, K.3705, D.29, F.8-1 ATASE,4/10481, K.3642, D.177, F.89. ATASE,4/10481,K.3642,D.177 F.108 ATASE, 4/10481, K.3642, D.177, F.125 ATASE, 4/11132, K.3707, D.29, F.70-1 ATASE, 4/11122, K.3705, D.29, F.8-1 ATASE,4/11122, K.3707, D.34, F.23-1 ATASE, 4/10481,K.3642, D.177, F.125. ATASE, A4/11132,K.3707,D.42, F.70-1 ATASE, 4/10481, K.3642, D.177, F.130 ATASE,4/11122, K.3707, D.34, F.23-1 ATASE, 4/10481, K.3642, D.177, F.139 ATASE, 4/10481, K.3642, D.177, F.139a ATASE, 4/11122,K.3707,D.177, F.93