TÜRKİYE’DE VERGİ HARCAMALARININ GELİŞİMİ VE SEÇİLMİŞ KAMU MALİ GÖSTERGELERİ İÇERİSİNDE YERİ

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 3, 8 - 29, 30.09.2020

Dilek Göze Kaya

Öz

Siyasiler mali ve sosyal hedefler için vergileri kullanarak ekonomiye yön vermektedirler. Yürütme erkine tanınan yetkiler doğrultusunda vergiler üzerinde değişiklikler yapılmaktadır. Anayasa çerçevesince mevzuatta belirtilen oran, indirim, istisna, muafiyet ve teşvikler vb. şekillerde yapılan değişikliklerle, elde edilecek kamu gelirinden vazgeçilebilmektedir. Devletin tahsil etmeyi planladığı alacağından vazgeçmesi vergi geliri açısından bir azalış yaratmaktadır. Diğer yandan ise vazgeçilen vergi miktarı özel sektöre kaynak akışı sağlamaktadır. Ekonomik aktörler vergilendirilmeyen kısmı yani ellerinde kalan parayı ekonomiye tüketim, tasarruf ya da yatırım olarak geri aktarmaktadırlar. Bu durum vazgeçilen vergi alacağının bir nevi kamu harcaması olarak görülmesine neden olmaktadır. Gelir olarak kaydedilmeyen kısım kamu harcaması olarak bütçeye dahil edilmektedir. Bu nedenle devlet tarafından ertelenen, vazgeçilen vergi miktarı ‘vergi harcaması’ olarak tanımlanmaktadır. Mali disiplin sağlama amacıyla saydam ve hesap verebilir bir bütçenin oluşturulmasında vergi harcama rakamlarını içeren raporlarının sunulması büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada vergi harcamalarının, öncelikle ülkemizde uygulama yöntemleri, uygulanış şekli ve vergi mevzuatımızdaki yeri üzerinde durulmaktadır. Ayrıca vergi harcamalarının kamu mali dengesi içinde yarattığı etkiler hakkında mevcut durum ortaya konulmaktadır. Vergi türlerinin vergi harcamaları içerisindeki payı, vergi harcama türlerinin kamu harcamaları içerisindeki payı, vergi harcama türlerinin GSYİH içerisindeki payı, vergi harcama türlerinin vergi gelirleri içerisindeki payı rakamsal olarak verilmektedir. Böylece ülkemizdeki vergi harcamalarının fotoğrafı ortaya konulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Vergi harcaması, vergi harcama türleri, vergi harcaması tahminleme yöntemleri, kamu harcaması, Türkiye

Kaynakça

• 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.4.193.pdf. Son erişim tarihi, 09.03.2020.
• 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5520.pdf. Son erişim tarihi, 09.03.2020.
• Akdoğan A (2011). Vergi hukuku ve Türk vergi sistemi. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Batırel Ö F (2013). Vergi Harcamaları, Mali Saydamlık İlkesi Ve Anayasaya Uygunluk. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(24), 13-20.
• Buhur S (2019). Vergi Harcaması Kavramı Ve Türkiye’deki Durumunun Analizi. Vergi Dünyası, 38(453), 68-75.
• Çiçek U & Uğur K (2018). Türkiye’de Vergi Harcamalarının Analizi: 2012-2017 Dönemi. International Journal of Disciplines Economics & Administrative Sciences Studies, 48(8), 353-364.
• Ferhatoğlu E (2005). Bir Kamu Harcaması Türü Olarak Vergi Harcaması Ve Türk Kurumlar Vergisi Açısından Değerlendirilmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 77-93.
• HMB (2008). Vergi Harcamaları Raporu 2007. https://www.hmb.gov.tr/gelir-duzenlemeleri-genel-mudurlugu-vergi-harcama-raporlari. (29.12.2019).
• HMB (2017). Vergi Harcamaları Raporu 2016. https://www.hmb.gov.tr/gelir-duzenlemeleri-genel-mudurlugu-vergi-harcama-raporlari. (29.12.2019).
• HMB (2018). Vergi Harcamaları Raporu 2017. https://www.hmb.gov.tr/gelir-duzenlemeleri-genel-mudurlugu-vergi-harcama-raporlari. (29.12.2019).
• HMB (2019). İstatistikler. https://www.hmb.gov.tr/bumko-mudurlugumuz-misyonu-ve-vizyonu. (29.12.2019).
• HMB (2019). Vergi Harcamaları Raporu 2018. https://www.hmb.gov.tr/gelir-duzenlemeleri-genel-mudurlugu-vergi-harcama-raporlari. (29.12.2019).
• Horpedahl J & Pizzola B.M. (2012). A Trillion Little Subsidies: The Economic Impact Of Tax Expenditures In The Federal Income Tax Code. Mercatus Center at George Mason University, October 24.
• Kayalıdere G & Mastar Özcan P (2012). Gelir Vergisi Açısından Vergi Harcamalarının Analizi: Türkiye Ve Bazı OECD Ülke Örnekleri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 341-366.
• Mcbride W (2013). A Brief History Of Tax Expenditures. Tax Foundation Fiscal Fact. (391), 1-8.
• Özdemir D., Topçuoğlu Ö. & Kişioğlu Ö. (2019). Vergi Harcamalarının Vergi Gelirleri Açısından Etkinliği: 2006-2018 Döneminin Değerlendirilmesi. Maliye Dergisi, 176, 380-405.
• Pedük T (2006). Vergi Harcamaları. Ankara: Yaklaşım Yayıncılık.
• Pichet E (2012). Tax Expenditure Theory And The Reform Of French Loopholes. La Revue de Droit Fiscal, 14, 25-36.
• Pichet E (2016). General Theory Of Social And Tax Expenditures And Proposals For Recasting The French System Of Tax “Loopholes”. La Revue de Droit Fiscal. 36, 22-38.
• Sabuncu C G (2011). Türkiye’de Vergi Harcamalarının Analizi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Saraç Ö (2010). Vergi Harcamaları Ve İktisadi Etkileri. Maliye Dergisi, 159, 262-277.
• Tekin, A. & Sökmen Gürçam Ö (2015). Vergi Harcamaları: Seçilmiş Bazı OECD Ülke Uygulamaları. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(2), 139-158.
• Uğurlu H (2013). Vergi Harcaması Uygulamaları Ve Etkilerinin Analizi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi.