GEOPOLITICAL EXCLUSION OF ARMENIA IN THE CONTEXT OF ENERGY COMPETITION IN THE SOUTH CAUCASUS

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 2, 151 - 176, 23.10.2025

Merve Demirkol

Öz

This study analyzes the political, economic, and strategic dynamics that have led to Armenia’s systematic exclusion from major energy projects in the South Caucasus. Following the dissolution of the Soviet Union, the newly emerging regional order saw the construction of energy transit routes shaped not only by economic rationality but also by broader geopolitical interests, alliance structures, and security considerations. Within this context, Armenia has been consistently bypassed by key regional energy projects due to the strategic preferences of regional actors—particularly Azerbaijan and Turkey—as well as the geopolitical calculations of global powers. The study provides a comprehensive examination of infrastructure projects such as the Baku-Tbilisi-Ceyhan (BTC) pipeline, the Southern Gas Corridor (TANAP and TAP), the Baku-Tbilisi-Erzurum gas pipeline, and the proposed Zangezur Corridor, all of which reinforce Armenia’s geopolitical marginalization.
Employing a qualitative content analysis methodology, the research draws on energy infrastructure maps, government documents, international reports, and peer-reviewed academic sources to develop a multi-layered assessment. The findings indicate that Armenia’s exclusion from regional energy networks is not solely the result of its conflictual relationship with Azerbaijan but also reflects broader regional and global strategies, particularly those of Russia, Turkey, the United States, and the European Union. In conclusion, Armenia’s geopolitical isolation is a product of the complex interplay between energy security imperatives, regional alliances, and global power rivalries in the South Caucasus.

Anahtar Kelimeler

South Caucasus , Armenia , Energy Geopolitics , Energy Security , Energy Transmission Lines.

GÜNEY KAFKASYA’DA ENERJİ REKABETİ BAĞLAMINDA ERMENİSTAN’IN JEOPOLİTİK DIŞLANMASI

Öz

Bu çalışma, Güney Kafkasya’daki enerji jeopolitiği bağlamında Ermenistan’ın sistematik biçimde dışlanmasına neden olan siyasal, ekonomik ve stratejik dinamikleri analiz etmektedir. Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından şekillenen yeni bölgesel düzen içerisinde enerji nakil hatları, sadece ekonomik rasyonaliteye değil, aynı zamanda bölgesel güç projeksiyonlarına, güvenlik kaygılarına ve ittifak yapılarına göre tasarlanmıştır. Bu bağlamda Ermenistan, hem bölgesel aktörlerin (özellikle Azerbaycan ve Türkiye) stratejik tercihleri hem de küresel güçlerin enerji merkezli politikaları sonucunda büyük enerji projelerinin dışında tutulmuştur. Çalışmada, Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC), Güney Gaz Koridoru (TANAP, TAP), Bakü-Tiflis-Erzurum Doğalgaz Boru Hattı gibi altyapı projeleri ile Zengezur Koridoru gibi güncel jeopolitik girişimlerin güzergâh politikaları kapsamlı biçimde incelenmiştir.
Araştırma, nitel içerik analizi yöntemiyle gerçekleştirilmiş, enerji haritaları, devlet belgeleri, uluslararası raporlar ve akademik kaynaklar üzerinden çok boyutlu bir değerlendirme yapılmıştır. Elde edilen bulgular, Ermenistan’ın enerji projelerinde dışlanmasının yalnızca Azerbaycan ile yaşanan tarihsel çatışmalara değil, aynı zamanda Rusya, Türkiye, ABD ve AB gibi aktörlerin bölgesel enerji güvenliği stratejilerine de bağlı olduğunu ortaya koymaktadır. Sonuç olarak, Ermenistan’ın jeopolitik marjinalliği, Güney Kafkasya’daki güç dengelerinin ve enerji rekabetinin çok katmanlı yapısının bir sonucudur.

Anahtar Kelimeler

Güney Kafkasya , Ermenistan , Enerji Jeopolitiği , Enerji Güvenliği , Enerji Nakil Hatları.

Kaynakça

• [1] Ağır, O. (2023). Dağlık Karabağ Sorunu Bağlamında Türk Dünyası Jeopolitiği. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 12 (2): 222–239.
• [2] Akter, A. (2016). Orta Doğu Bağlamında Jeopolitik Teorilere Bir Katkı. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi. 221: 191-202.
• [3] Altunışık, M. B. (2020). Türkiye'nin Çok Yönlü Dış Politikası: Bölgesel Güç Mü, Küresel Aktör Mü?. Uluslararası İlişkiler Dergisi. 17 (68): 17–35.
• [4] Avdaliani, E. (2021). Zangezur Corridor and the Future of Eurasian Connectivity. Geopolitical Monitor, 15 October. https://www.geopoliticalmonitor.com
• [5] Bekirova, B. (2023). Güney Kafkasya’nın Tarihi ve Jeopolitik Önemi Üzerine Bir Değerlendirme. Black Sea Journal of Public and Social Science. 6 (1): 27-32.
• [6] Brzezinski, Z. (1997). Büyük Satranç Tahtası: Amerika’nın Küresel Üstünlüğü Ve Bunun Jeostratejik Gereklilikleri. Ankara: İnkılap Yayınları.
• [7] Cerillo, C. (2023). The Armenian and Azerbaijani Conflict: Attacks in the Nagorno-Karabakh Region. UAB Institute for Human Rights Blog. https://sites.uab.edu/humanrights/2023/10/25/the-armenian-and-azerbaijani-conflict-attacks-in-the-nagorno-karabakh-region/
• [8] Cornell, S. E. (2006). The politicization of Islam in Azerbaijan. London: Cambridge University Press.
• [9] De Waal, T. (2013). Black Garden: Armenia and Azerbaijan Through Peace and War. New York: New York University Press.
• [10] Delcour, L., & Wolczuk, K. (2015). The EU’s unexpected ‘ideal partner’? The EU and the reform of Armenia’s energy sector. Europe-Asia Studies. 67 (2): 217–238.
• [11] Demirci, H. (2022). Karabağ Sorununun Tarihsel Gelişimi ve Son Karabağ Mutakabati. Asya Studies. 6 (2): 19-32.
• [12] Dugin, A. (2017). İnsanlığın Ön Cephesi: Avrasya (E. Ergen, Çev.). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• [13] Durmaz, F. (2025). Kuşak-Yol Girişiminin Gölgesinde Türkiye-Çin İlişkileri: İş Birliğinin Sınırları. Muhafazakâr Düşünce Dergisi. 21 (68): 126-146.
• [14] Erenel, F. & Gedik, A. (2024). The Russia-Ukraine War: Varied Responses of European Union Member States to the Crisis. In Geopolitical Change and Conjunctural Security Issues in International Politics. (pp.121-135) İstanbul: Ekin Yayınevi.
• [15] Erenel, F. & Gedik. A. (2022). Ulusal Güvenlik Stratejileri ve Güvenliğin Sağlanmasında Yeterlilikleri. Stratejiden Politikaya Güvenlik. 159-174.
• [16] Gedik, A. (2025). Güvenlik ve Enerji Krizleri Bağlamında Fransız Politikalarının Stratejik Yönelimleri. Florya Chronicles of Political Economy. 11 (1): 19-42.
• [17] Giragosian, R. (2010). The Turkey-Armenia Protocols One Year Later: A Political Assessment. Turkish Policy Quarterly. 9 (3): 17-27.
• [18] Giragosian, R. (2013). Armenia’s Strategic U-Turn. European Council on Foreign Relations. Erişim Adresi: https://ecfr.eu/publication/armenias_strategic_u_turn305/
• [19] Global Affairs. (2024). South Caucasus: Between Old Conflicts and Uncertain Future. GlobalAffairs.ch. Erişim Adresi: https://www.globalaffairs.ch/2024/04/24/south-caucasus-between-old-conflicts-and-uncertain-future/
• [20] Goyushov, A. (2019). Rimland Paradigmasında Güney Gaz Koridoru: ABD’nin Enerji Stratejisi. Uluslararası Enerji ve Güvenlik Dergisi. 7 (2): 121–138.
• [21] International Energy Agency (IEA). (2019). World Energy Outlook 2019. Paris: IEA. Erişim Adresi: https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2019
• [22] Ismayilov, E., & Papazian, T. (2021). The Zangezur Corridor: Geopolitical Implications and Competing Narratives. Caucasus Survey. 9 (2): 111–130.
• [23] İlter, E., & Kınık, H. (2017). Türkiye’nin Enerji Denklemi: Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı ve Türk Akımı. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi. 18: 185-200.
• [24] İyikan, N. (2009). ABD’nin Azerbaycan İlişkilerine Etki Eden Parametreler. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 21: 255-267.
• [25] Kakışım, C. (2022). Avrupa’ya Ulaşan Alternatif Enerji Nakil Hattı: Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi. Düşünce Dünyasında Türkiz. 8 (45): 13-29.
• [26] Karadağ, S., & Top, G. (2012). Duygusal Birliktelikten Stratejik Ortaklığa Türkiye Azerbaycan İlişkileri. İstanbul: Küresel Sorunlar Platformu.
• [27] Kaya, S., & Özdal, B. (2023). Agit’in Dağlık Karabağ Sorunu’nun Çözümündeki Yetersizliğinin Analizi. Ermeni Araştırmaları. 73: 71-88.
• [28] Ketenci, A. (2022). 3 soruda- Zengezur Koridoru'nun önemi. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/analiz/3-soruda-zengezur-koridorunun-onemi/2767969
• [29] Kirişci, K., & Winrow, G. M. (1997). The Political Economy of Regional Cooperation in the Middle East. London: Routledge.
• [30] Koch, N. (2010). Oil, sovereignty and the Contestation of Territoriality in Post-Soviet Azerbaijan. Annals of the Association of American Geographers. 100 (3): 564–578.
• [31] Kucera, J. (2014). The New Energy Map of the South Caucasus. Eurasianet. Erişim Adresi: https://eurasianet.org
• [32] Mackinder, H. J. (1904). The Geographical Pivot of History. The Geographical Journal. 23 (4): 421–437.
• [33] Mälksoo, M. (2012). The Challenge of Liminality for International Relations Theory. Review of International Studies. 38 (2): 481-494.
• [34] Özpay, G. A. (2018). Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu ve Türkiye Açısından Jeopolitik Önemi. Marmara Coğrafya Dergisi. 37: 103-111.
• [35] Pamir, N. (2011). Enerji Güvenliği: Kavramlar, Stratejiler ve Türkiye. Bilge Strateji. 3 (5): 341–365.
• [36] Papazian, T. (2021). Armenia’s Strategic Dilemma in the South Caucasus Energy Game. Caucasus Survey. 9 (1): 88–105.
• [37] Rumelili, B. (2012). Liminal identities and processes of domestication and subversion in International Relations. Review of International Studies. 38 (2): 495-508.
• [38] Shaffer, B. (2011a). Energy politics of the South Caucasus. S. E. Cornell & S. F. Starr (Ed.), The Baku-Tbilisi-Ceyhan pipeline: Oil window to the West (s. 47-62). Central Asia-Caucasus Institute & Silk Road Studies Program.
• [39] Shaffer, B. (2011b). Energy Politics. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
• [40] SOCAR. (2020). Strategic Energy Development Report. Baku: SOCAR Publications. Erişim Adresi: https://www.socar.az
• [41] Spykman, N. J. (2020). Coğrafya ve Dış Politika: Kenar Kuşak Teorisi. (A.K. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• [42] Şafak, B. C. (2025). Ermenistan’ın Nükleer İkilemi: Rusya ile Batı Arasındaki Sıkışmışlık. Avrasya İncelemeleri Merkezi. 24. Erişim Adresi: https://avim.org.tr/tr/Analiz/ERMENISTAN-IN-NUKLEER-IKILEMI-RUSYA-ILE-BATI-ARASINDAKI-SIKISMISLIK
• [43] Tsygankov, A. P. (2012). Russia and the West from Alexander to Putin: Honor in international relations. London: Cambridge University Press.
• [44] Üzümcü, A., & Akdeniz, S. (2014). Yeni İpek Yolu: TRACECA ve Bakü-Tiflis-Kars demiryolu projesi. Avrasya Etüdleri. 45 (1): 11–39.
• [45] Yergin, D. (2011). Görev: Enerji, Güvenlik ve Modern Dünyanın Yeniden Yapılanması. İstanbul: Penguen Yayınları.
• [46] Yıldızoğlu, E. (2017). Emperyalizm Ve Jeopolitik: Kısa Tarihsel Teorik Giriş. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• [47] Ziyadov, T. (2012). Azerbaijan as a Regional Hub in Central Eurasia: Strategic Assessment of Euro-Asian Trade and Transportation. Baku: Center for Strategic Studies.