Asmaları Ağlatan Kadınlar: Menopoz Geçiş Döneminde Kara Talihin Ritüel Transferi

Yıl 2022, , 19 - 39, 01.02.2022

Hicran Karataş

https://doi.org/10.22559/folklor.1896

Öz

İnsan hayatı bir insanlık halinden diğerine geçişi temsil eden dönemler ve bu dönemlere eşlik eden geleneklerle çevrelenmiştir. Geçiş dönemleri hayatın fizyolojik, zihinsel, duygusal ve sosyal dönüm noktalarıdır. İnsanoğlu bu dönemlerin eşiğinde içten dışa ve nihayet sosyal anlamda kırılgan, savunmasız ve her zamankinden daha çok sosyal desteğe ihtiyaç duyduğu gibi, çoğunlukla doğa üstü alanın da desteğini yanına almak için bazı gelenekler, ritüeller tasarlar. Bu tasarımların sosyal ortamda gerçekleştirilmesi bireyin geçiş dönemiyle üstlendiği yeni statünün toplumsal alanda gerektirdiği yeni görev ve sorumlulukların tanımlanması ve onaylanmasıdır. Bir yönüyle geçiş döneminin sosyal boyutu bu geçişin tanıkların huzurunda ve onların onayıyla gerçekleştiğinin de göstergesidir. Geçiş dönemi ritüelleri bireyin hak ve sorumluluklarına belirli kısıtlamalar eklerken, kimi hallerde de ayrıcalıklar da sunar. Bu araştırmada kadın folklorunda icat edilmiş bir gelenek ve ritüel olarak derlediğimiz asma ağlatma geleneğinin yapısını, işlevini tasvir edilmektedir. Kadın hayatının üçte birlik bölümünün post-menopoz evresinde geçtiği düşünüldüğünde asma ağlatma ritüeli menopoz geçiş dönemi ritüeli yakın zamanlarda icat edilmiştir. Bu ritüel sırasında ağlatılan asmanın göz yaşıysa menopoza giren kadının kırılgan ve hassas bedenindeki hastalıkların, gelecekte üzülmesine neden olabilecek tüm dertlerin asma ağacına aktarılmasıdır. İkinci bahar olarak da adlandırılan post-menopoz evresinde kadın, geçmişi soyut ve somut tüm çıktılarıyla geride bırakarak gerçekleştirdiği ritüelle ikinci baharına ritüelistik bir giriş yapmaktadır.

Anahtar Kelimeler

kadın, folklor, geçiş dönemi ritülelleri, menopoz, kötülüğün transferi

Destekleyen Kurum

Bartın Üniversitesi Kadın Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi

The Women Who Make Vine Trees Cry: Transfer of Evil in Menopause Transition Ritual

Öz

Human life is surrounded by periods that represent the transitions from one human state to another and the traditions that accompany these periods. Transition periods are physiological, mental, emotional and social milestones of life. Human are tent to be vulnerable, and fragile in all aspects of their existence on the verge of these transition periods. That is why they often design some traditions and rituals to get all social support and supernatural blessing that they can get. The dramatic performance of these designs in the social environment is in the nature of defining and approving the new duties and responsibilities required by the new status. In a way, the social dimension of rites of passage is also an indication that this transition took place in the presence of the witnesses and with their approval as well. Limiting the rights and responsibilities of the individual, transitional rituals may also offer privileges in particular cases. In this study, the structure and function of the making vine trees cry (tr. asma ağlatma) ritual which both is both invented and inspired from an old tradition is depicted. Considering that a third of a woman's life passes in the post-menopause phase, the making vine trees cry is a ritual invented recently as the menopause transition period. The tears of the vine tree represent the transfer of the diseases in the fragile and sensitive body of the woman entering the menopause, and all the troubles that may cause her upset in the future. In the post-menopause phase, also known as the second spring, the woman makes a ritualistic entrance to her second spring with this very ritual she performs, leaving the past behind with all its abstract and concrete wounds.

Anahtar Kelimeler

Folklore, women, transfer of evil, rites of passages, menopause

Kaynakça

• Abrahams, R. D. (1977). Toward an enactment-centered theory of folklore. W. R. Bascom (Ed.) içinde. Frontiers of folklore (79-120). Colorado: AAAS.
• Balzer, M. M. (1981). Rituals of gender identity: Markers of Siberian Khanty etnicity, status, and belief. American Anthropologist. 83(4), 850-867.
• Baskin, J. (1985). The separation of women in Rabbinic Judaism. Y. Y. Haddah ve E. B. Findly (Ed.) içinde. Women, Religion, and Social Change (3-18). Albany: State University of New York. Bell, C. (1997). Ritual: Perspectives and dimensions. Oxford: Oxford University.
• Benedict, R. (2003). Kültür Kalıpları. N. Şarman (Çev.). İstanbul: Payel.
• Boratav, P. N. (2013). 100 soruda Türk folkloru. Ankara: BilgeSu.
• Campbell, C. (2013). Günah keçisi: Başkalarının suçlarının tarihi. G. Kastamonulu (Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Carter, D. (2005). Living in Virtual Communities: An Etnography of Human Relationship in Cyberspace. Information, Communication & Society, 8 (2), 148-167.
• Connerton, P. (1999). Toplumlar Nasıl Anımsar?. A. Şener (Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Dillaway, H. E. (2005). Menopause is good old: Women’s thoughts about reproductive aging. Gender and society. 19(3), 398-717. DOI: 10.1177/0891243204271350.
• Dorson, R. M. (1970). Is There a folk in the City. Journal of american folklore, 83, 185-216.
• Douglas, M. (2005). Saflık ve tehlike: Kirlilik ve tabu kavramlarının bir çözümlemesi. E. Ayhan (Çev.). İstanbul: Metis.
• Durkheim, É. (1915). The elementary forms of the religious life : A study in religious sociology. J. W. Swain (Çev.), New York : MacMillan.
• Erdentuğ, N. (1959). Sün köyünün etnolojik tetkiki. Ankara: Ayyıldız.
• Erdentuğ, N. (1968). Hal köyünün etnolojik tetkiki. Ankara: Ayyıldız.
• Evren, Afif (1952). Konya’da ocaklar, ırvasalar, tekkeler II. TFA. 30, 476-478.
• Fogelin, L. (2007). The Archaeology of religious ritual. The annual review of anthropology. 36, 55-71. https:// /doi/10.1146/annurev.anthro.36.081406.094425.
• Frazer, J. G. (1913). The Golden bough: A study in magic and religion, C. IV The Scapegoat. 3. Bsk, London: MacMillan.
• Goody, J. (2010). Myth, Ritual and the Oral. Cambridge: Cambridge University.
• Hobsbawn, E. (2009). Introduction: Inventing Tradition. E. Hobsbawn ve T. Ranger (Ed.) içinde. The Invention of Tradition (1-15). Cambridge: Cambridge University.
• Jassim, G. A. ve Q. Alsboul (2008). Attitudes of Bahraini women towards the menopause: Implications for health care policy. Maturitas. 59, 358-372. doi:10.1016/j.maturitas.2008.03.014.
• Jones, E. K. , J. R. Jurgerson, J. M. Katzenellenbogen ve S. C. Thompson (2012). Menopause and the influence of culture: Another gap for indigenous Australian women. BMC women’s health. 12(43), 1-10. https://doi.org/10.1186/1472-6874-12-43.
• Kapchan, D. (1995). Moroccon women’s body signs. K. Young (Ed.) içinde. Body Lore (3-35). Knoxville: The University of Tennessee. Koşay, Hamit Zübeyr (1939). Etnoğrafya ve folklor kılavuzu. Ankara: Ulusal.
• Lowie, R. H. (1920). Primitive Society. New York: Horace Liveright.
• Lukes, S. (1975). Political Ritual and Social Integration. Sociology. 9 (2), 289-308.
• Malinowski, B. (1935). Coral Gardens and Their Magic: The Language of Magic and Gardening. Vol. II, London: Allen&Unwin.
• Malinowski, B. (1992a). Vahşilerin Cinsel Yaşamı. S. Özkal (Çev.). İstanbul: Kabalcı.
• Malinowski, B. (1992b). Bilimsel Bir Kültür Teorisi. S. Özkal (Çev.). İstanbul: Kabalcı.
• Mauss, Marcel (2008). On Prayer. W.S.F. Pickering (Ed.), Susan Leslie (Çev.) , New York: Durkheim.
• Melby, M. M. Lock ve P. Kaufert (2005). Culture and symptom reporting at menopause. Human Reproduction Update. 11(5), 495-512. https://doi.org/10.1093/humupd/dmi018.
• Nadel, S. F. (1954). Nupe Religion. London: Routledge.
• Örnek, S. V. (1966). Sivas ve çevresindeki hayatın çeşitli safhalarıyla ilgili batıl inançların ve büyüsel işlemlerin etnolojik tetkiki. Ankara: DTCF.
• Petekçi, A. (1962). Bozkırda çocuk hastalıkları. TFA, 155, 2543.
• Radcliffe-Brown, A. (1945). Religion and society. The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland. 75(1/2), 33-43. https://doi.org/10.2307/2844278
• Rappaport, R. A. (1992). Ritual. Cultural Performances, and Popular Entertainments, R. Bauman (Ed.) içinde (249-259), Oxford, Oxford University.
• Singh, A. ve A.K. Arora (2005). Profile of menopausal women in rural North India. Climacteric. 8(2), s. 177-184. DOI: 10.1080/13697130500117920.
• Thoms, W. J. (1965). Folklore. A. Dundes (Ed.) içinde. The study of folklore (4-7). New Jersey: Prentice Hall. (Reprinted from The Antenæum (22 Ağustos 1846). 982, 862-863.
• Turner, V. (1991). The ritual process: Structure and anti-structure. Ithaca: Cornell University.
• Tylor, E. B. (1891a). Primitive Culture Researches into the Development of Mythology, Philosophy, Religion, Language, Art, and Custom. Vol. I, London: John Murray.
• Tylor, E. B. (1891b). Primitive Culture Researches into the Development of Mythology, Philosophy, Religion, Language, Art, and Custom (1st edition). Vol. II, London: John Murray.
• Ülkütaşır, M. Ş. (1974). Sinop-Samsun ve çevrelerinde sağlık hastalık hakkındaki halk inançları ile halk hekimliğine ait bir araştırma kadrosu. I. Uluslararası Türk Folklor Semineri Bildirileri içinde (48-53). 8-14 Ekim 1973, Ankara: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Milli Folklor Enstitüsü Müdürlüğü.
• Van Gennep, A. (1969). The Rites of Passage. M. B. Vizedom ve G. L. Caffee (Trans.). Chicago: University of Chicago.
• Veren, E. (2019). Kocakarı soğuklarından zemheriye Anadolu halk takvimi. İstanbul: Doğan Egmont.
• Wilson, A. W. (1986). Documenting folklore. E. Oring (Ed.) içinde. Folk groups and folklore genres: An introduction (225-254). Logan: Utah State University.
• Wilson, M. (1957). Rituals of Kinship among the Nyakusa. London: Routledge.
• Zeserson, J. M. (2001). How Japanese women talk about hot flushes: Implications for menopause research. Medical anthropology quaterly. 15(2), 189-205.