MEDYANIN SEYİRLİK SUNAKLARI: YARIŞMA PROGRAMLARI

Yıl 2010, Cilt: 16 Sayı: 61, 17 - 32, 01.04.2010

Sevgi Kesim Güven Altan Kar

Öz

Türkiye’de Televizyon endüstrisinin popüler kültüre armağanlarından biri olan yarışma programları, özellikle 2000’li yıllardan itibaren hızla artmıştır. Bu programlar bir yandan ”gerçek” ve “sıradan” kişilerin hikâyelerini ekrana taşırken, bir yandan da yarışmacılara “kendilerini sunma”, bir tür “pazarlama” fırsatı vermektedir. Andy Warhol’un da belirttiği gibi, söz konusu yarışmalarla herkes 15 dakikalığına ünlü olma şansını yakalayabilmektedir. Yarışma programları, sıradan insanların “ünlü” olma hayallerini beslerken, küresel dünyanın “zenginliğine” ulaşmanın en kestirme yolu, bir tür umut kapısı olarak empoze edilmektedir. Yarışma programlarının ve katılmak için başvuran kişilerin sayısındaki artış ile, Dünya’daki ekonomik krizler arasında yadsınamaz bir ilişki olduğu söylenebilir. Sözünü ettiğimiz iki veri arasındaki doğrudan korelasyon, 1929 Buhranı’yla birlikte ilk örneklerini göstermiştir. New York borsasının çöküşüyle başlayan ve tüm dünyaya yayılan bu kriz, Horace McCoy’un ünlü eseri “Atları da Vururlar”ortaya çıkarmış, eser daha sonra Sydney Pollack tarafından uzun metrajlı film olarak çekilmiştir. Atları da Vururlar adlı film, “Kim 500 milyar ister?”, “BBG”, “Pop Star”, “En Zayıf Halka”, “Dokun Bana” ve “Çarkıfelek”, ve son zamanlarda çok popüler olan “Var mısın Yok musun?” gibi yarışma programlarına da bir ölçüde ilham kaynağı olmuştur. Film, 1929’da Amerika’da yaşanan Büyük Buhran’da, krizden kurtulmak umuduyla bir grup insanın ödüllü bir dans yarışmasına katılmasını, ve onların trajik öykülerini anlatmaktadır. Türkiye’nin uzun yıllardır içinde bulunduğu ekonomik sıkıntılar ile bu yarışmaların popülerlik kazanması arasında da paralellikler gözlenmektedir. Örneğin, “Var mısın? Yok musun?” adlı yarışmada, sunucu, yarışmacılar, yarışmacı yakınları, stüdyo konukları ve izleyicilerden oluşan geniş bir grup, hep birlikte orada, o anda yaratılmış, suni mutlulukları ve hüzünleri paylaşmaktadırlar. Bir yandan “zengin” olma hayalleri kurulurken, bir yandan da krizle baş etmek için bir çeşit toplu terapi yapılmaktadır. Krizin dozu artıkça, yarışma programlarına başvuran kişilerin sayısı da artmaktadır. Araştırmanını temel sorusu; “Yarışma programları, yalnızca gerçeklik televizyonunun bir aracı mı, yoksa toplumların sosyal ve ekonomik türbülanslarının medyadaki yüzü müdür? Yukarıda kavramsallaştırmaya çalıştığımız konu için gerekli veriler, “Atları da Vururlar” filminin içeriğinden ve Türkiye’deki yarışma programları çerçevesinden yararlanılarak oluşturulacaktır

Anahtar Kelimeler

Gerçeklik Televizyonu, Atları da Vururlar, Yarışma Programları, Ekonomik Kriz

Kaynakça

• Aydoğan, Filiz,(2004a). “Kitle Kültürü ve Sirk Kültürü”, MediaCat Yayınları, Medya ve Popüler Kültür Üzerine Yazılar, 9-27.
• Aydoğan, Filiz, Tosun, Babur Nurhan. Tığlı, Mehmet (2004b) . “Televizyondaki Yarışma Programlarına Eleştirel Bakış ve Kurum İmajı”, MediaCat Yayınları, Medya ve Popüler Kültür Üzerine Yazılar,83–101.
• Aydoğan, Filiz (2004c). “Bilginin Araçsallaşması ve Bilgilendirici Olarak Medya”, MediaCat Yayınları Medya ve Popüler Kültür Üzerine Yazılar, 57–69.
• Best, Steven - Kellner, Douglas, Postmodern Teori (1998). Çev: Mehmet Küçük, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Charon, J. Marie, Medya Dünyası (1993). Çev: Oya Tatlıpınar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Coşkun, Zeki(2005). ABD-Türkiye Hattında Güldüren, Öldüren Yarış Atları da Vururlar, Önsöz yazısından, İstanbul: Yeni Yaz Yayınevi.
• De Grazia,Sebastian, (1962), Of Time Work and Leisure, New York:The Twentieth Century Fund:
• Erdoğan, İrfan(2004). “Tv’de Popüler Yarışma: Modern Gladyatörlerin Kansız Ölümü”, Bilim ve Ütopya, Nisan 2004, 16–19.
• Gardels, Nathan (1998).“Soğuk Kuşatmadan Eğlendirmeye: Medya Sanayi Kompleksinin Yükselişi”, NPQ, (1998), cilt:1, say: 3, 6–7.
• Hetsroni,Amir(2005). “ Globalization and Hierarchy through the eyes of a quiz show”, The European Journal of Social Sience Research, (2005). 18:4, 385-405.
• Hoerschelmann, Olaf(2000). “Beyond the Tailfin:Education and Politics of Knowledge on Big Money Quiz Shows”, Journal of Communucition Inquiry, 24; 28April 2000, 177-194.
• Köse, Hüseyin(2006). “Magazin Medyası ve Gençliğin Nevrotik Evrimi”, Selçuk İletişim Dergisi, (2006), Cilt:4, Sayı:2, 61-70.
• MAUSS Marcel, The Gift, (1954), Illinois, U.K.:The Free Press Glencoe,
• McBride, Sean ve diğerleri,(1993). Bir Çok Ses Tek Bir Dünya, Çev: Ertuğrul Özkök ve diğerleri,:. Ankara Unesco Türkiye Milli Komisyonu Yayını,
• Richmond, J. Lee (1971). “A Time to Mourn and a Time to Dance: Horace McCoy’s (They Shoot Horses, Don’t They”, Twentieth Century Literatura, (Apr.,1971), Vol 17,No: 2, pp.91-100.
• Redhouse İngilizce(1993) - Türkçe Sözlük, İstanbul: Redhouse yayınevi.
• Sperring, Susanne-Strandvall(2008). “Viewers Experiences of a TV Quiz Show With Integrated Interactivity”, Journal of Human Computer Interaction, (2008), 24 (2), 214-235.
• Tekelioğlu, Orhan(2009). ”Ver coşkuyu, acıt canı, kap reytingi”, Radikal İki, 24 Mayıs 2009.
• Yaylagül, Levent(2009). “Yarışma Prgramları, Tüketim Kültürü ve Kültür Emperyalizmi”, Medya, Tüketim Kültürü ve Yaşam Tarzları, Der: Banu Dağtaş-Erdal Dağtaş,: 240-267.
• Yaylagül, Levent (2004). “Yarışma Programları ve İdeolojisi” Eğitim. Popüler Kültür ve Gençlik, Özel Sayısı (2004:5), Sayı: 57, 180-188.
• Zizek, Slavoj(2002). İdeolojinin Yüce Nesnesi, Çev.Tuncay Birkan İstanbul: Metis Yayınları.
• İSMMMO Araştırması, (23.01.2009) “Hayaller Yarışıyor”, Sayı:2009/3. http://archive.ismmmo.org. tr/docs/basin/2009/bulten/23012009_HAYALLERYARISIYOR.pdf , 1-13
• http://en.wikipedia.org/wiki/Colosseum www.tdk.gov.tr