Öz
Erken Cumhuriyet Dönemi(1923-1950) modernite projesinin önemli bir parçası olarak 5
Mayıs 1925 yılında Atatürk’ün talimatları ile kurulan “Gazi Orman Çiftliği”, tarımın, endüstrinin
ve ticaretin yapıldığı, aynı zamanda içinde halka açık eğlenme, dinlenme ve piknik alanlarının
bulunduğu, çalışanlarının rahatça barınabileceği, kendi içinde çağdaş bir dünya olarak
tasarlanır ve gelişir.
Çiftlik içinde, İsviçreli Mimar Ernst Arnold Egli (1893-1974) tarafından gerçekleştirilen
Bira Fabrikası Hamamı (1937), betonarmenin kullanıldığı modern yapım tekniği ile geleneksel
işlevi birarada sunmayı amaçlayan bir sentez mimarisi olarak Erken Cumhuriyet Dönemi’nin
ilginç yapılarındandır. Atatürk Orman Çiftliği’nde, dönemin Avrupa örneklerinde görülen “fabrika
içinde duş yeri” uygulamalarının yerine geleneksel Türk Hamamı tipolojisi yeğlenmiş,
Anadolu’nun geleneksel yerel kimliğine odaklanan binanın yapımında, modern mimarinin malzeme
ve teknik olanaklarından yararlanılmış, mevcut mimarlık mirası değerlendirilerek tasarlanmış
ve gerçekleştirilmiştir.
Günümüzde harap durumda olan Bira Fabrikası Hamamı’nın yapısal özellikleri, başta Zü-
rih Teknik Okulu Arşivi ile Cumhurbaşkanlığı Köşkü Atatürk Arşivi olmak üzere konu ile ilgili
arşivlerden elde edilen özgün görsel ve yazılı belgeler ışığında, Erken Cumhuriyet Dönemi’nin
katmanlı/karmaşık kimliği içinde değerlendirilmeye çalışılmıştır.
Makalede, Atatürk Orman Çiftliği’nde bir hamam yapılması kararı, bu yeğlemenin nedenleri,
Egli’nin hamam kavramını ele alış biçimi, yapının dönemi ile kurduğu ilişki/ilişkisizlik,
yapım tekniği, özellikleri ve niteliği gibi paradigmalar, modernlik/gelenek ekseninde tanıtılmaya
ve tartışılmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Atatürk Orman Çiftliği Bira Fabrikası Hamamı Ernst Arnold Egli Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı
Kaynakça
- ANONİM. (1930), Gazi Orman Çiftliği 5 Mayıs 1925-5 Mayıs 1930, Hakimiyeti Milliye Mat- baası.
- ANONİM. (1933), Ankara’da Gazi Orman Çiftliği (Mayıs 1925-Mayıs 1933), Ankara: Orman Çiftliği Umumi İdaresi Yayını.
- ANONİM. (1939), Atatürk Çiftlikleri, Ankara: Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu Neşriyatın- dan.
- ANONİM. (1953), Atatürk Orman Çiftliği, İstanbul: İstanbul Matbaası.
- ANONİM. (2007), Atatürk Orman Çiftliği, Bir Çağdaşlaşma Öyküsü, Ankara: Koleksiyoncular Derneği Yayını.
- ASLANOĞLU, İ. (1984). “Ernst Egli, Mimar, Eğitimci ve Kent Plancısı.” Mimarlık, 11-12, ss.15-19.
- ASLANOĞLU, İ. (1984),“1923-1946 Döneminde Ankara’da Yapılan Resmi Yapıların Mimari- sinin Değerlendirilmesi.” Tarih İçinde Ankara Eylül 1981 Seminer Bildirileri, Anka- ra: TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Yayınları.
- ASLANOĞLU, İ. (1992), “1923-1950 Yılları Arasında Çalışan Yabancı Mimarlar.” Ankara Ko- nuşmaları, Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Yayınları.
- ASLANOĞLU, İ. (2001), Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı 1923-1938, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
- BOZDOĞAN, S. (2002), Modernizm ve Ulusun İnşası, (Çev. Tuncay Birkan), İstanbul: Metis Yayınları.
- CANGIR, A.(Ed.) (2007), Cumhuriyet’in Başkenti, Ankara: Ankara Üniversitesi Kültür ve Sa- nat Yayınları.
- CENGİZKAN, A.(Der.), (2009), Fabrika’da Barınmak, Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Türkiye’de İşçi Konutları: Yaşam, Mekan ve Kent, Ankara: Arkadaş Yayınevi.
- EGLİ, E.A. (1930), “Mimari Muhit”, Türk Yurdu, 30-224, ss. 32-33.
- EGLİ, E.A., (1942), Türkische Baukunst in Geschichte und Gegenwart, Yayınlanmamış Ders Notları ve Manuskript, Zürich. (Wissenschaftshistorische Sammlungen ETH Zürich Hs. 785.1).
- EGLİ, E.A., (1969), Im Dienst Zwischen Heimat und Fremde, Einst Und Dereinst, Erinnerun- gen.Yayımlanmamış kitap, Meilen (Wissenschaftshistorische Sammlungen ETH Zü- rich Hs. 787.1).
- ERGUT, E. Vd. (Ed). (2006), “Rethinking Architectural Historiography”, Routledge, New York.
- ERGUT, E. (2007), “Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye Mimarlığı ve Modernleşme: Mesleğin Profesyonelleşmesi Sürecinde Yarışmalar ve Yabancı Mimar Problemi”, SANART 13-14 Kasım 2003, ss. 73-84, 80. Yılında Cumhuriyet’in Türkiye Kültürü Sempoz- yumu Bildirileri (Ed. Cana Bilsel), Ankara: SANART, TMMOB Mimarlar Odası Ya- yını.
- FRANCK ATALAY, O. (2004). “Ernst A. Egli: Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarı ve Eğitimcisi 1930-1936.” Arredamento Mimarlık, 167, ss.110-119.
- FRANCK ATALAY, O. (2010), “Bir Modernlik Arayışı: Ernst Egli ve Türkiye (1927-1940)”, Cumhuriyet’in Zamanları Mekanları İnsanları, Der. Elvan Altan Ergut-Bilge İma- moğlu, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi- Dipnot Yayını.
- KESKİNOK, Ç. (2000), “Atatürk Orman Çiftliği: Kuruluşu, Sorunları ve Çözüm İçin Öneriler” Mimarlık, 292, ss. 43-46.
- NICOLAI, B. (1998), Moderne Und Exil, Deutschsprachige Architekten in der Turkei 1925- 1955, Verlag für Bauwesen, Berlin.
- ÖZTAN, Y. (1993), “Atatürk Orman Çiftliği’nin Ankara Kentinin Yeşil Alan Sistemi İçin İşle- vi”, Dünü Bugünü ve Geleceği İle Atatürk Orman Çiftliği, Ankara: Ziraat Mühendis- leri Odası Yayını.
- ÖZTOPRAK, İ. (2006), Atatürk Orman Çiftliği’nin Tarihi, Atatürk Kültür, Ankara: Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi.
Öz
Established on the instructions of Atatürk on the May 5th, 1925 as a significant part of the
modernity project of Early Republic Period (1923-1950), “Gazi Forest Farm” has been designed and developed as a relatively modern world in itself where agricultural, industrial and commercial
activities were pursued while at the same time providing recreational facilities for public and
accommodation for the workers employed therein.
The Beer Factory Bath inside the farm which was designed by the Swiss Architect Ernst Arnold
Egli (1893-1974) in 1937 is one of the interesting architectural structures of Early Republic
Period representing a form of synthesis architecture which aimed at overlapping the traditional
function along with a modern construction technique by using reinforced concrete. Unlike the
“showers located inside the factory” which was common in most of its European counterparts in
that period, a traditional Turkish Bath typology was preferred in Atatürk Forest Farm, thus the
structure that was intended to represent the traditional authentic identity of Anatolia has been designed
and constructed in line with the available traditional architectural legacy through making
use of the materials and techniques provided by the modern architecture of the period.
The structural properties of Beer Factory Bath, which is currently in a dilapidated state,
has begun to be evaluated within the context of multi-staged/intricate identity of Early Republic
Period in light of the original visual and written documents obtained from the relevant archives,
primarily from Zurich Technical School Archive and Presidential Palace Atatürk Archive.
The following matters has been attempted to be introduced and discussed within the context
of modernity/tradition in the present article: the reasons for decision and preference of building
a bath inside Atatürk Forest Farm, Egli’s approach to the concept of bath, relation/irrelation of
the structure to its respective period, and such paradigms as its construction technique, features
and quality.
Anahtar Kelimeler
Atatürk Forest Farm Beer Factory Bath Ernst Arnold Egli Early Republic Period Architecture
Kaynakça
- ANONİM. (1930), Gazi Orman Çiftliği 5 Mayıs 1925-5 Mayıs 1930, Hakimiyeti Milliye Mat- baası.
- ANONİM. (1933), Ankara’da Gazi Orman Çiftliği (Mayıs 1925-Mayıs 1933), Ankara: Orman Çiftliği Umumi İdaresi Yayını.
- ANONİM. (1939), Atatürk Çiftlikleri, Ankara: Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu Neşriyatın- dan.
- ANONİM. (1953), Atatürk Orman Çiftliği, İstanbul: İstanbul Matbaası.
- ANONİM. (2007), Atatürk Orman Çiftliği, Bir Çağdaşlaşma Öyküsü, Ankara: Koleksiyoncular Derneği Yayını.
- ASLANOĞLU, İ. (1984). “Ernst Egli, Mimar, Eğitimci ve Kent Plancısı.” Mimarlık, 11-12, ss.15-19.
- ASLANOĞLU, İ. (1984),“1923-1946 Döneminde Ankara’da Yapılan Resmi Yapıların Mimari- sinin Değerlendirilmesi.” Tarih İçinde Ankara Eylül 1981 Seminer Bildirileri, Anka- ra: TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Yayınları.
- ASLANOĞLU, İ. (1992), “1923-1950 Yılları Arasında Çalışan Yabancı Mimarlar.” Ankara Ko- nuşmaları, Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Yayınları.
- ASLANOĞLU, İ. (2001), Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı 1923-1938, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
- BOZDOĞAN, S. (2002), Modernizm ve Ulusun İnşası, (Çev. Tuncay Birkan), İstanbul: Metis Yayınları.
- CANGIR, A.(Ed.) (2007), Cumhuriyet’in Başkenti, Ankara: Ankara Üniversitesi Kültür ve Sa- nat Yayınları.
- CENGİZKAN, A.(Der.), (2009), Fabrika’da Barınmak, Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Türkiye’de İşçi Konutları: Yaşam, Mekan ve Kent, Ankara: Arkadaş Yayınevi.
- EGLİ, E.A. (1930), “Mimari Muhit”, Türk Yurdu, 30-224, ss. 32-33.
- EGLİ, E.A., (1942), Türkische Baukunst in Geschichte und Gegenwart, Yayınlanmamış Ders Notları ve Manuskript, Zürich. (Wissenschaftshistorische Sammlungen ETH Zürich Hs. 785.1).
- EGLİ, E.A., (1969), Im Dienst Zwischen Heimat und Fremde, Einst Und Dereinst, Erinnerun- gen.Yayımlanmamış kitap, Meilen (Wissenschaftshistorische Sammlungen ETH Zü- rich Hs. 787.1).
- ERGUT, E. Vd. (Ed). (2006), “Rethinking Architectural Historiography”, Routledge, New York.
- ERGUT, E. (2007), “Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye Mimarlığı ve Modernleşme: Mesleğin Profesyonelleşmesi Sürecinde Yarışmalar ve Yabancı Mimar Problemi”, SANART 13-14 Kasım 2003, ss. 73-84, 80. Yılında Cumhuriyet’in Türkiye Kültürü Sempoz- yumu Bildirileri (Ed. Cana Bilsel), Ankara: SANART, TMMOB Mimarlar Odası Ya- yını.
- FRANCK ATALAY, O. (2004). “Ernst A. Egli: Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarı ve Eğitimcisi 1930-1936.” Arredamento Mimarlık, 167, ss.110-119.
- FRANCK ATALAY, O. (2010), “Bir Modernlik Arayışı: Ernst Egli ve Türkiye (1927-1940)”, Cumhuriyet’in Zamanları Mekanları İnsanları, Der. Elvan Altan Ergut-Bilge İma- moğlu, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi- Dipnot Yayını.
- KESKİNOK, Ç. (2000), “Atatürk Orman Çiftliği: Kuruluşu, Sorunları ve Çözüm İçin Öneriler” Mimarlık, 292, ss. 43-46.
- NICOLAI, B. (1998), Moderne Und Exil, Deutschsprachige Architekten in der Turkei 1925- 1955, Verlag für Bauwesen, Berlin.
- ÖZTAN, Y. (1993), “Atatürk Orman Çiftliği’nin Ankara Kentinin Yeşil Alan Sistemi İçin İşle- vi”, Dünü Bugünü ve Geleceği İle Atatürk Orman Çiftliği, Ankara: Ziraat Mühendis- leri Odası Yayını.
- ÖZTOPRAK, İ. (2006), Atatürk Orman Çiftliği’nin Tarihi, Atatürk Kültür, Ankara: Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi.
Ayrıntılar
| Diğer ID | JA64YF97VC |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri - Research Articles |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Ekim 2010 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2010 Cilt: 16 Sayı: 63 |
Derginin yayım dili Türkçe ve İngilizce’dir, ayrıca Türkçe de olsa tüm basılan makalelerin başlık, öz ve anahtar sözcükleri İngilizce olarak da makalede bulunur. Hakemlerden onay almış Türkçe makaleler için 750-1000 sözcükten oluşan genişletilmiş özet (extended summary) gereklidir. Elektronik çeviriler kabul edilmez.
Dergi TR-Dizin, Web of Science (ESCI), DOAJ ile diğer pek çok dizin tarafından taranmaktadır. Scimagoe quartile değeri: Q2 'dir:
TR DIZIN 2020 Etik Kriterleri kapsamında, dergimize 2020 yılından itibaren etik kurul izni gerektiren çalışmalar için makalenin yöntem bölümünde ilgili Etik Kurul Onayı ile ilgili bilgilere (kurul-tarih-sayı) yer verilmesi gerekecektir. Bu nedenle dergimize makale gönderecek olan yazarlarımızın ilgili kriteri göz önünde bulundurarak makalelerini düzenlemeleri önemle rica olunur.
Alan Editörleri/ Field Editörs
Halkbilimi/Folklore
Prof.Dr. Hande Birkalan-Gedik (JohannWolfgang-Goethe İniversitet-birkalan-gedik@m.uni-frankfurt.de)
Prof.Dr. Ali Yakıcı (Gazi Üniversitesi-yakici@gazi.edu.tr)
Prof.Dr. Aynur Koçak (Yıldız Teknik Üniversitesi-nurkocak@yildiz.edu.tr)
Prof.Dr. Işıl Altun ( (Regensburg Üniversitesi/Kocaeli Üniversitesi-İsil.Altun@zsk.uni-regensburg.de)
Edebiyat/Literature
Prof.Dr. Abdullah Uçman (Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi -emekli-29 MayısÜniversitesi-abdullahucman@29mayis.edu.tr
Prof. Dr. Ramazan Korkmaz (Ardahan Üniversitesi-emekli-Kafkasya Üniversiteler Birliği -KÜNİB-r_korkmaz@hotmail.com)
Prof.Dr. Emel Kefeli (Marmara Üniversitesi-emekli-İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi-ayseemelkefeli @gmail.com)
Antropoloji/Anthropology
Prof.Dr. Hanife Aliefendioğlu (Doğu Akdeniz Üniversitesi-hanife.aliefendioglu@emu.edu.tr)
Prof. Dr. Şebnem Pala Güzel (Başkent Üniversitesi-sebnempa@baskent.edu.tr)
Prof.Dr. Derya Atamtürk Duyar (İstanbul Üniversitesi-datamturk@istanbul.edu.tr)
Prof.Dr. Meryem Bulut (Ankara Üniversitesi-meryem.bulut@gmail.com)
Dil-Dilbilim/Language-Linguistics
Prof.Dr. Nurettin Demir (Hacettepe Üniversitesi-demir@hacettepe.edu.tr)
Prof. Dr. Aysu Erden (Maltepe Üniversitesi-aysuerden777@gmail.com)
Prof.Dr. Sema Aslan Demir (Hacettepe Üniversitesi-semaaslan@hacettepe.edu.tr)