YENİ UFUKLAR DERGİSİNDE BATILILAŞMA ve AYDIN TARTIŞMASI (1952–1976)

Yıl 2010, Cilt: 16 Sayı: 64, 65 - 87, 01.12.2010

Ümüt Akagündüz

Öz

Yayın hayatına 1952 yılında başlayan Yeni Ufuklar dergisinin kurucusu Orhan Burian’dır. 1976
yılına kadar yayınlanan dergi, edebiyat, sanat, düşünce, eğitim, ekonomi ve toplum konularında yazılmış
pek çok makale, deneme, şiir, hikâye ve çeviri içermektedir. Derginin kadrosunda Sabahattin Eyuboğlu
ve Vedat Günyol başta olmak üzere Halikarnas Balıkçısı, Azra Erhat, Gülten Kazgan, Haydar Kazgan,
Talip Apaydın, Melih Cevdet Anday, Ceyhun Atuf Kansu, Fakir Baykurt, Fethi Naci, Mina Urgan, Hilmi
Yavuz, Cavit Orhan Tütengil, Atilla İlhan, Samim Kocagöz ve M. Başaran gibi isimler bulunmaktadır.
275 sayı çıkan Yeni Ufuklar dergisinde edebi konular merkezdedir, ama yoğun bir şekilde düşünsel ve
toplumsal konularda irdelenmiştir. Bu çerçevede Batılılaşma, aydın, Mavi Anadoluculuk, hümanizma,
varoluşçuluk, planlama, toprak reformu, şehirleşme, işçi sorunu, nüfus artışı düşünsel ve toplumsal
açıdan ele alınmış konulardır. Yeni Ufuklar’a göre akıl ve bilime dayanan Batı zihniyeti tamamen
alınmalı ve özgür düşünen, yaratıcı, mücadeleci bir aydın tipi yaratılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Batılılaşma, Aydın, Akıl, Bilim, Düşünce

WESTERNIZATION and INTELLECTUAL in JOURNAL of YENİ UFUKLAR (1952– 1976)

Öz

Orhan Burian established journal of Yeni Ufuklar that began to be published in 1952. Yeni Ufuklar
that continued edition life until 1976 includes many articles, essays, poems, stories and translations
about literature, art, idea, education, economy and society. Sabahattin Eyuboğlu and Vedat Günyol
were the most important writers in magazines staff. Moreover Halikarnas Balıkçısı, Azra Erhat, Gülten
Kazgan, Haydar Kazgan, Talip Apaydın, Melih Cevdet Anday, Ceyhun Atuf Kansu, Fakir Baykurt,
Fethi Naci, Mina Urgan, Hilmi Yavuz, Cavit Orhan Tütengil, Attila İlhan, Samim Kacagöz and M.
Başaran wrote about most of the topics. Yeni Ufuklar had been published for 275 issues until 1975. It
was particularly underscored literary subject. However, mental and social subjects were also intensely
examined. At this point westernization, intellectual, The Blue Anatolian, humanism, existentialism,
planning, land reform, urbanization, labor problems, population growth from mental and social aspects
were evaluated by authors. According to Yeni Ufuklar, western mentality that was supported by mind
and science must be utterly taken by society and state. At the same time, inventive and contentious
intellectual type must be created.

Anahtar Kelimeler

Westernization, Intellectual, Mind, Science, Idea

Kaynakça

• Adıvar, Adnan A. “Cevap I (Batı Mı Doğu Mu)”, Yeni Ufuklar, C.II, S.23 (Nisan 1954), s.337-338.
• Adıvar, Adnan A., “Cevap I (Gelenekler Üzerine)”, Yeni Ufuklar, C.III, S.26 (Temmuz 1954), s.41– 42.
• Adıvar, Halide Edip,“Orhan Burian”,Yeni Ufuklar, C.III,S.36(Mayıs 1955), s.441.
• Anday, Melih Cevdet, “Bir Düşünür”, Yeni Ufuklar, C.XX, S.234 (Mart 1973), s.89-93.
• Anday, Melih Cevdet, “Cevap V (Batı Mı Doğu Mu)”, Yeni Ufuklar, C.II, S.23 (Nisan 1954), s.348- 349.
• Anday, Melih Cevdet, “Laiklik Üstüne”,Yeni Ufuklar, C.XII, S.138 (Kasım 1963), s.6-8.
• Anday, Melih Cevdet, “Softalık Üzerine”, Yeni Ufuklar, C.VIII, S.88-89 (Eylül-Ekim 1959), s.130- 132.
• Araz, Nezihe, “Bir Düşünürün Ayrıcalığı”, Yeni Ufuklar, C.XX, S.234 (Mart 1973), s.144-146.
• Arık, Fikret, “Orhan İçin”, Yeni Ufuklar, C.II, S.15 (Mart 1953), s.81.
• Arıkan, Zeki, “Orhan Burian’ın Tarihçiliğimize Katkısı”, Tarih ve Toplum, C.XIX, S.113 (Mayıs 1993), s.274-279.
• Aytekin, Halil, “Aydın Kişilerimiz”, Yeni Ufuklar, C.III, S.33 (Şubat 1955), s.334-336.
• Baykurt, Fakir, “Cevap V (Soruyoruz Softalık)” Yeni Ufuklar, C.VIII, S.88-89 (Eylül-Ekim 1959), s.127-128.
• Berkes, Niyazi, Batıcılık,Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler,İstanbul,Kaynak Yay.,2002.
• Boran, Behice, “Memleket Kalkınması ve Aydınlarımız”,Yeni Ufuklar, C.XI, S.124 (Eylül 1962), s.7- 14.
• Erhat, Azra Tercüme Bürosu, Yeni Ufuklar, C.XXI, S.247 (Nisan 1974), s. 16(8-16)
• Erhat, Azra, “Anadolu’yu Dile Getirmek”, Yeni Ufuklar, C.V, S.55 (Aralık 1956), s.732-736.
• Erhat, Azra, “Kadınlarımız”, Yeni Ufuklar, C.VI, S.66 (Kasım 1957),s.153-159.
• Ertop, Konur, “İnsancı Bir Düşünce Adamı: Vedat Günyol”, Varlık, C.LXV, S.1082 (Kasım 1997), s.33-35.
• Eyuboğlu, İsmet Zeki “Atatürkçülük”, Yeni Ufuklar, C.XXII, S.252, (Eylül 1974), s.19-28
• Eyuboğlu, İsmet Zeki “Aydın Sorumluluğu”, Yeni Ufuklar, C.XXI, S.248, (Mayıs 1974) , s. 35-38.
• Eyuboğlu, Sabahattin, mavi ve Kara, İstanbul, Çağdaş Yay., 1996.
• Eyuboğlu, Sabahattin, “Cevap I (Soruyoruz Softalık)”, Yeni Ufuklar, C.VIII, S.88-89 (Eylül-Ekim 1959), s.122-124.
• Eyuboğlu, Sabahattin, “Cevap II (Gelenekler Üzerine)”, Yeni Ufuklar, C.III, S.26 (Temmuz 1954), s.44-45.
• Eyuboğlu, Sabahattin, “Din ve Bilim”, Yeni Ufuklar, C.XII, S.138 (Kasım 1963), s.1-5.
• Eyuboğlu, Sabahattin, “Düşünce Özgürlüğü”, Yeni Ufuklar, C.XIII, S.154 (Mart 1965), s.1-3.
• Eyuboğlu, Sabahattin, “Emperyalizm ve Kültür”, Yeni Ufuklar, C.XVI, S.186, (Kasım 1967) s.6-10
• Eyuboğlu, Sabahattin, “Gelişen Türkiye”, Yeni Ufuklar, C.XIV, S.159 (Ağustos 1965), s.3-6.
• Eyuboğlu, Sabahattin, “Halka Saygı”, Yeni Ufuklar, C.XIX, S.221,(Ekim 1970), s.1-5
• Eyuboğlu, Sabahattin, “İlerici Gerici”, Yeni Ufuklar, C.XIII, S.148 (Eylül 1964), s.1-4.
• Eyuboğlu, Sabahattin, “Kara Aydınlık”, Yeni Ufuklar, C.VII, S.73 (Haziran 1958), s.1-3.
• Eyuboğlu, Sabahattin, “Okuryazarlar ve Köy Enstitüleri”, Yeni Ufuklar, C.VIII, S.99 (Ağustos 1960),
• Eyuboğlu, Sabahattin, “Oyunun Dışındakiler”, Yeni Ufuklar, C.XI, S.128 (Ocak 1963), s.1-6.
• Eyuboğlu, Sabahattin, “Sokakta”, Yeni Ufuklar, C.VII, S.74 (Temmuz 1958), s.41-44.
• Eyuboğlu, Sabahattin, “Somutlaşan Kavramlar”, Yeni Ufuklar, C.XIII, S.152 (Ocak 1965),s.1-4.
• Gelir, Yakup, Yeni Ufuklar Dergisi’nin Sistematik Tahlili ve Edebiyatımızdaki önemi, Van, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,2007,s.34
• Günyol, Vedat “Hümanizma Açısından İnsan”, Yeni Ufuklar, C.XXI, S.245, (Şubat 1974) , s. 12-13 (7-13)
• Günyol, Vedat, “Amerikan Sesi Radyosuna Mektup”, Yeni Ufuklar, C.II, S.15 (Mart 1953), s.73-75.
• Günyol, Vedat, “Ateş Yakmak”, Yeni Ufuklar,C.XIII,S.154 (Mart 1965),s.7-10.
• Günyol, Vedat, “Avrupa Tekniği mi?, Avrupa Kafası mı?”, Yeni Ufuklar, C.II, S.23 (Nisan 1954), s.355-358.
• Günyol, Vedat, “Bölmeli Kafalar”, Yeni Ufuklar, C.IV, S.42 (Kasım 1955), s.201-204.
• Günyol, Vedat, “Burjuvalık Özentisi Üstüne”, Yeni Ufuklar, C.XV,S.169, (Haziran 1966) s.19-22
• Günyol, Vedat, “Donan ve Donmayan Düşünce”, Yeni Ufuklar, C.XIII, S.150 (Kasım 1964), s.1-3.
• Günyol, Vedat, “Halka Güvensizliğin Nedenleri”, Yeni Ufuklar, C.XIV, S.157 (Haziran 1965), s.21- 24.
• Günyol, Vedat, “İleri Yaşamak, Geri Düşünmek ve Ötesi”, Yeni Ufuklar, C.XIII, S.152 (Ocak 1965), s.10-13.
• Günyol, Vedat, “Kalkınmanın Yolu”, Yeni Ufuklar, C.XIV, S.161, Ekim 1965, s.35-39
• Günyol, Vedat, “Satılmışlık Üzerine”, Yeni Ufuklar, C.III, S.27 (Ağustos 1954), s.81-83.Günyol, Vedat, “Softalık ve Ötesi”, Yeni Ufuklar, C.VIII, S.88-89 (Eylül-Ekim 1959), s.133-134.
• Günyol, Vedat, “Sonsöz”,Yeni Ufuklar, C.XXIV, S.275 (Kasım 1976), s.1-10.
• Günyol, Vedat, “Topluma Ayna Tutanlarla Işık Tutanlar”, Yeni Ufuklar, C.VIII, S.94 (Mart 1960), s.13-15.
• Günyol, Vedat,“Solculuk Üstüne”, Yeni Ufuklar, C.XIV, S.164, (Ocak 1966), s.20-23
• İbşiroğlu, Mazhar Şevket , “Cevap IV (Batı Mı Doğu Mu)”, Yeni Ufuklar, C.II, S.23 (Nisan 1954), s.345-347.
• İlhan, Atilla, “Dergiler De Ölür”, Yeni Ufuklar, C.XXIV, S.275 (Kasım 1976), s.40-41.
• İmzasız, “Dileğimiz”, Ufuklar, C.I, S.1 (Şubat 1952), s.1.
• Kartal, Rana, “Aydının Görevi”, Yeni Ufuklar, C.III, S.33 (Şubat 1955), s.336-337.
• Kayalı, Kurtuluş, “1940’lı ve 1960’lı Yılların Sınırlı Sayılabilecek Yerlilik Eksenli Düşüncesinin 1990’lı Yıllarda Yitip Gitmesinin Nedenleri ya da Türk Düşünce Dünyasının Yerlilik Nokta-i Nazarında Sathi Bir Okunuşu”, Düşüncenin Coğrafyası-I, Ankara, Deniz Kitabevi, 2005, s.141-164.
• Kayalı, Kurtuluş, “1960’lı Yıllardan Sonra Türkiye’de Sosyal Bilimlerin Gelip Tıkandığı Nokta”, Düşüncenin Coğrafyası-I, Ankara, Deniz Kitabevi, 2005, s.49-65.
• Kayalı, Kurtuluş, “Memleketi Tanımak”, Doğu Batı, S.29 (Ağustos-Eylül-Ekim-2) 2004, s.57-73.
• Kazgan, Gülten, “İlerici-Gerici Çatışması ve Toplumsal Evrim”, Yeni Ufuklar, C.XI, S.123 (Ağustos 1962), s.12-17.
• Kazgan, Gülten, “Kitaplık”, Yeni Ufuklar, C.XII, S.143 (Nisan 1964), s.5-8.
• Kazgan, Gülten, “Yaratıcı İnsan Eksikliği”, Yeni Ufuklar, C.XI, S.129 (Şubat 1963), s.1-5.
• Kazgan, Haydar, “Aylaklar Üzerine”,Yeni Ufuklar, C.XIII, S.151 (Aralık 1964), s.9-12.
• Kazgan, Haydar, “Kültür ve Tüketim Tercihleri”, Yeni Ufuklar, C.XXIII, S.267, (Aralık 1975), s.11- 14
• Kazgan, Haydar, “Memleket Yüzeyine Yayılmayan Aydınlar”, Yeni Ufuklar, C.XIII, S.155 (Nisan 1965), s.24-26.
• Kazgan, Haydar, “Türkiye’de Aydınlar Çıkmazı-I”, Yeni Ufuklar, C.XIII, S.153 (Şubat 1965), s.8-13.
• Kazgan, Haydar, “Türkiye’de Aydınlar Çıkmazı-II”, Yeni Ufuklar, C.XIII, S.154 (Mart 1965), s.33- 36.
• Kemal, Orhan, “Cevap II (Soruyoruz Softalık)”, Yeni Ufuklar, C.VIII, S.88-89 (Eylül-Ekim 1959), s.124.
• Kemal, Orhan, “Cevap VI (Gelenekler Üzerine)”, Yeni Ufuklar, C.III, S.26 (Temmuz 1954), s.50-52.
• Kocagöz, Samim, “Tehlikeli Düşünceler”, Yeni Ufuklar, C.VIII, S.90-91 (Kasım-Aralık 1959), s.182- 190.
• Mardin, Şerif, Türk modernleşmesi, İstanbul, İletişim Yay., 2007.
• Mardin, Şerif , Türkiye’de Toplum ve Siyaset, İstanbul, İletişim Yay., 1990.
• Nayır, Yaşar Nabi, “Cevap III (Gelenekler Üzerine)”, Yeni Ufuklar, C.III, S.26 (Temmuz 1954), s.44- 46.
• Oğan, Münevver, “Vedat Günyol: Yaşamını Aydınlanma Uğraşına Adamış Bir Aydın”, Varlık, C.LXV, S.1082 (Kasım 1997), s.36.
• Oğuz Adanır, Osmanlılar ve ötekiler (Kapitalizm öncesi Evrensel Kültür/Zihniyetten Günümüze), İzmir, Dokuz Eylül Yayınları, 2004.
• Oran, Baskın “Az Gelişmiş Ülkelerde Aydın ve Milliyetçilik”, Türk Aydını ve Kimlik Sorunu, İstanbul, Bağlam Yay., 1995.
• Özerdim, Sami Nabi, “Prof. Orhan Burian Biblografyası (1914-1953)”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C.XVI, S.3-4 (Eylül 1958-Aralık 1958), s.83-95.
• Özlü, Demir “Toplumsal Yapı Değişiklikleri ve Ahlak”, Yeni Ufuklar, C.XIV, S.160, (Eylül 1965), s.48-52.
• Rifat, Samih, “Mavi ve Kara-Sabahattin Eyuboğlu/Buralı Bir Aydın İçin Portre Denemesi”, Cogito, S.21, 1999, s.219-226.
• Safa, Peyami, “Türk Düşüncesi ve Batı Medeniyeti”, Türk Düşüncesi, C.I, S.1 (Aralık 1953), s.4-9.
• Seyda, Mehmet, “Biyografyalar: Vedat Günyol-1”, Varlık, C.XXXIV, S.682 (Kasım 1966), s.sayfasız.
• Seyda, Mehmet, “Biyografyalar: Vedat Günyol-2”, Varlık, C.XXXIV, S.682 (Aralık 1966), s.sayfasız.
• Seyda, Mehmet, “Biyografyalar: Vedat Günyol-3”, Varlık, C.XXXIV, S.682 (Aralık 1966), s.sayfasız.
• Şensuvaroğlu, Haluk Y., “Sevgili Burian”, Yeni Ufuklar, C.II, S.15 (Mart 1953), s.76-78.
• Tahir, Kemal, “Yobazlık Üzerine”, Yeni Ufuklar, C.VIII, S.92 (Ocak 1960), s.221-223.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, Yaşadığım Gibi, İstanbul, Dergâh Yay., 1996.
• Taşer, Suat, “Orhan Burian’ı Kaybettikten Sonra”, Yeni Ufuklar, C.II, S.15 (Mart 1953), s.105-106.
• Timur, Taner Türk Devrimi ve Sonrası, Ankara, İmge Kitabevi, 1993.
• Tokgöz, Erdinç, “Batının Doğuya Yardımı”, Yeni Ufuklar, C.XVI, S.182, (Temmuz 1967), s.24-29
• Tonguç, Hakkı, “Softalık”, Yeni Ufuklar, C.VIII, S.93 (Şubat 1960), s.268-269.
• Tunaya, Tarık Zafer Türkiye’nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri-II, İstanbul, Cumhuriyet Gazetesi Armağanı, 1999.
• Türköne, Mümtaz Er, “Gelenek ve Aydın”, Türk Aydını ve Kimlik Sorunu, İstanbul, Bağlam Yay., 1995, s.256.
• Tütengil, Cavit Orhan, “Aydının Sorumluluğu Üzerine”, Yeni Ufuklar, C.VII, S.84 (Mayıs 1959), s.430-431.
• Tütengil, Cavit Orhan, “Aydınların Yenilgisi”, Yeni Ufuklar, C.XIV, S.163, (Aralık 1965), s. 24-26
• Tütengil, Cavit Orhan, “Bir Düşünürün Ölümü”, Yeni Ufuklar, C.XX, S.234 (Mart 1973), s.52-56.
• Tütengil, Cavit Orhan, “Cevap V (Soruyoruz Aydınlar)”, Yeni Ufuklar, C.III, S.32 (Ocak 1955), s.289- 290.
• Uçarol, Tuncer, “Yeni Ufuklar Dergisinin Serüveni”, Yeni Ufuklar, C.XXIV, S.275 (Kasım 1976),
• Uçkan, H. Vasfi “Şu Bizim Gelenekçiliğimiz”, Yeni Ufuklar, C.XV, S.174, (Kasım 1966), s.40-45
• Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet, “Hangi Ölüm Onunkinden Daha Acı”, Yeni Ufuklar, C.XX, S.234 (Mart 1973), s.9-19.
• Yavuz, Hilmi, “Batıcılık Düşmanları”, Yeni Ufuklar, C.XVIII, S.215, (Nisan 1970), s.29-32
• Yavuz, Hilmi, “Bir Osmanlı Türk- Felsefesi Niye Yok?”, Yeni Ufuklar, C.XXI, S.247, (Nisan 1974), s. 20-23
• Yavuz, Hilmi, “Sabahattin Eyuboğlu’na Saygı”, Yeni Ufuklar, C.XX, S.234 (Mart 1973), s.121-122.
• Yavuz, Hilmi, “Türk Hümanizması”, Yeni Ufuklar, C.XVI, S.191, (Nisan 1968), s.11-15
• Yavuz, Hilmi, “Türkiye’de Osmanlılık”, Yeni Ufuklar, C.XV, S.171, (Ağustos 1966), s.15-24
• Yörükoğlu, Atalay, “İdeal Aydın”, Yeni Ufuklar, C.III, S.33 (Şubat 1955), s.329-330