TARİHSEL SOSYOLOJİDE YÖNTEMİ BULMAK YA DA DOĞAN ERGUN ÜZERİNE BİR DENEME

Yıl 2011, Cilt: 17 Sayı: 66, 189 - 207, 01.08.2011

Can Cengiz

Öz

Bilimsel bir disiplin olarak sosyolojiyi, toplumsal-siyasal süreç ve olgular üzerine fikir
yürüten diğer düşünsel çabalardan ayıran temel unsur, sosyolojinin ‘yöntem(i)’dir. Sosyoloji
içinde yürütülen yöntembilimsel tartışmaların vazgeçilmez alanlarından biri ise ‘tarih’ veya
‘tarih – sosyoloji ilişkisi’ olmaktadır. Tarih ve sosyolojinin birer bilimsel disiplin olarak
alanlarının/sınırlarının nerede başlayıp nerede bittiği, ya da ilişkilerinin nasıl ve ne oranda
olması gerektiği soruları, belli başlı metodolojik sorunlar olarak varlıklarını sürdürmektedir.
Bu makale, sosyolog Doğan Ergun’un ve sosyolojisinin yukarıda sözü edilen soru ve
sorunlara vermiş olduğu cevapların, günümüzde de geçerliliğini koruyan çıkış noktaları olarak
ele alınabileceği varsayımından hareket etmektedir. Bu varsayım çerçevesinde makalenin ilk
bölümünde; dünyada ve Türkiye’de tarih-sosyoloji ilişkisi ile tarihsel sosyolojinin gelişimi
ve sorunları ele alınmıştır. İkinci bölümde ise; öne çıkan belli başlı temalar çerçevesinde
Doğan Ergun ve sosyolojisinin “Türkiye’de tarihsel sosyoloji”ye sunduğu katkı ve imkânlar
analiz edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyoloji, Tarih, Yöntem, Doğan Ergun, Tarihsel Sosyoloji

FIndIng Method In HIstorIcal SocIology or An Essay About Doğan Ergun

Öz

The main aspect of sociology which distinguish it from other efforts that put forward
ideas on social-political progresses and facts as a scientific discipline is it’s methodology.
One of the particular areas of methodological discussions in sociology can be defined as
“history” or the relation between “history and sociology”. Questions such as “where do
domains / territories of history and sociology as scientific disciplines start and end?” or
“to what extent do these two disciplines can relate to each other” are still methodological
questions that need to be answered.
This article is based on the assumption that the answers of Doğan Ergun and his
sociology to the questions noted above can be considered as starting points that are still valid
today. In this extent, the first part of the article is about history-sociology relationship and
the development of historical sociology in both Turkey and the World and the problems about
these issues. Second part consists of analyses that seek to explore the c

Anahtar Kelimeler

Sociology, History, Methodology, Doğan Ergun, Historical Sociology

Kaynakça

• AKSOY, Mustafa (2000), Sosyal Bilimler ve Sosyoloji, Alfa Yayınları, İstanbul.
• ALVER, Köksal (2007), “Türk Sosyolojisinin Tarih ile Diyaloğu Yaklaşımı Üzerine Bir Deneme”, iç. Tarih Sosyolojisi, (der. R. Yelken), Vadi Yayınları, Ankara.
• AYDINOğLU, Ergün (1992), Eleştirel Bir Tarih Denemesi 1960-71: Türk Solu, Belge Yayınları, İstanbul.
• BLOCK, Fred ve SOMERS, Margaret (2002), “Ekonomist Yanılgının Ötesi: Karl Polanyi’nin Holistik Toplum Bilimi”, içinde Tarihsel Sosyoloji: Bloch’tan Wallerstein’e Görüşler ve Yöntemler, (der. T. Skocpol, çev: A. Fethi), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• BURKE, Peter (1994), Tarih ve Toplumsal Kuram, (çev: M. Tunçay), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• CHİROT, Daniel (2002), “Marc Bloch’un Toplumsal ve Tarihsel Manzarası”, Tarihsel Sosyoloji: Bloch’tan Wallerstein’e Görüşler ve Yöntemler, içinde Tarihsel Sosyoloji: Bloch’tan Wallerstein’e Görüşler ve Yöntemler, (der. T. Skocpol, çev: A. Fethi), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• ÇELEBİ, Nilgün (2001), Sosyoloji ve Metodoloji Yazıları, Anı Yayınevi, Ankara.
• ERGUN, Doğan (1973), Sosyoloji ve Tarih: Sosyolojide Yöntem Sorunu, Yar Yayınları, İstanbul
• ERGUN, Doğan (1991), Türk Bireyi Kuramına Giriş, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
• ERGUN, Doğan (1993), Yöntemi Bulmak: Türkiye’de Toplumsal Bilimlerin Bunalımı, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
• ERGUN, Doğan (2006), Yüz Soruda Sosyoloji El Kitabı, İmge Yayınları, Ankara.
• ERGUT, Ferdan ve UYSAL, Ayşen (2007), “Tarihsel Sosyoloji Ne Yapar? Nasıl Yapar”, içinde Tarihsel Sosyoloji: Stratejiler Sorunlar Ve Paradigmalar, (der: Ferdan Ergut- Ayşen Uysal), Dipnot Yayınları, Ankara.
• HAMİLTON, G. Hamilton (2007), “Tarihte Konfigürasyonlar: S.N. Eisenstadt’ın Tarihsel Sosyolojisi: Eisenstadt Ve Tarihsel Sosyolojinin Tarihi”, içinde Tarihsel Sosyoloji: Bloch’tan Wallerstein’e Görüşler ve Yöntemler, (der. T. Skocpol, çev: A. Fethi), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• KAYALI; Kurtuluş (2003), “Sosyoloji Yapmak, Türkiye’de Sosyoloji Yapmak ya da Türk Sosyolojisinin Yapı Taşlarını Oluşturmak”, Sorgulanan Sosyoloji, editör: M. Çağatay Özdemir, Eylül Yayınevi, Ankara.
• NECMETTİN, Doğan (2005), “Tarihsel Sosyoloji”, Avrupa Günlüğü, Yıl:3, sayı:1, No:5, s.52-63.
• ÖZDEMİR, M. Çağatay (2003), “Sosyolojinin Ontolojik Sorunu”, içinde Sorgulanan Sosyoloji, (der: M. Çağatay Özdemir), Eylül Yayınevi, Ankara.
• RAGIN, Charles ve CHİROT, Daniel (2002), “İmmanuel Wallerstein’ın Dünya Sistemi: Tarih Olarak Siyaset Ve Sosyoloji”, içinde Tarihsel Sosyoloji: Bloch’tan Wallerstein’e Görüşler ve Yöntemler, (der. T. Skocpol, çev: A. Fethi), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• RUESCHEMEYER, Dietrich (2002), “Reinhard Bendix’in Karşılaştırmalı Sosyolojisinde Teorik Genelleme Ve Tarihsel Tikellik”, içinde Tarihsel Sosyoloji: Bloch’tan Wallerstein’e Görüşler ve Yöntemler, (der. T. Skocpol, çev: A. Fethi), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• SANCAR; Serpil (2004), “Türkiye’de Sosyal Bilim Geleneği Üzerine Düşünceler”, Mülkiye Dergisi, Cilt: 28, Sayı: 244, s.43-54.
• SEZER, Baykan (2006), Sosyolojinin Ana Başlıkları, Kızılelma Yayıncılık, İstanbul.
• SKOCPOL, Theda (2002), “Sosyolojinin Tarihsel İmgelemi”, içinde Tarihsel Sosyoloji: Bloch’tan Wallerstein’e Görüşler ve Yöntemler, (der. T. Skocpol, çev: A. Fethi), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• SKOCPOL, Theda (2002), “Tarihsel Sosyolojide Yeni Gündemler ve Yinelenen Stratejiler”, içinde Tarihsel Sosyoloji: Bloch’tan Wallerstein’e Görüşler ve Yöntemler, (der. T. Skocpol, çev: A. Fethi), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul
• ŞAHİN, Özlem (2004), Geçmiş, Tarih ve Sözlü Tarih, Mülkiye Dergisi, cilt: 28, sayı: 244.
• TİMUR, Taner (1994), Osmanlı Kimliği, Hil Yayınları, İstanbul.
• TÜRKİYE’DE SOSYAL ARAŞTIRMALARI GELİŞMESİ, (1971), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları D-11.
• YELKEN, Ramazan (2007), Tarih Sosyolojisi, Vadi Yayınları, Ankara
• YELKEN, Ramazan (2007), “Tarihin Söyleminden Toplumsal Gerçekliğe Geçişler: Tarih Sosyolojisine Bir Giriş”, içinde Tarih Sosyolojisi, (der: R. Yelken), Vadi Yayınları, Ankara.