Çanakkale Yöresi Yörüklerinin “Türkmen” Algısına Yönelik Bir Saha Çalışması

Yıl 2012, Cilt: 18 Sayı: 70, 107 - 122, 01.08.2012

Şeref Uluocak Cumhur Aslan

Öz

Yörük ve Türkmen kavramsallaştırmaları, en genel anlamda “kolektif aidiyet
biçimleri” olarak “kolektif kimlik örüntüleri entegrasyonları” biçiminde değerlendirilebilecek
bir nitelik taşımaktadır. Kolektif aidiyet biçimleri, nesnel toplumsal ger-
çeklik içerisinde öznel düzeyde bireylerin “kimliklenme” süreci içinde edindikleri,
pratik ve sembolik boyutlarda işlerlik taşıyan bir sosyokültürel inşa biçimine karşı-
lık gelmektedir. Kolektif kimliğin söz konusu örüntü entegrasyonları açısından; dinsel-inançsal,
sınıfsal-sosyal güç ilişkilerinin dolayımladığı tabakalar, sosyokültürel etnisite,
ulusal referanslar, toplumsal cinsiyet rolleri ve geliştirilmesi olası “diğer” sınıflandırma
ölçütleri açısından kategorilere ayrılması mümkün görünmektedir.
Nesnel toplumsal gerçeklik içinde bireylerin, kolektif aidiyet referansları açısından
“benzeşme” ve “farklılaşma” süreçlerinin temelinde, söz konusu kolektif kimlik
örüntüsü entegrasyonlarına yönelik “grup içi” ve “grup dışı” meşrulaştırma dinamikleri
rol oynamaktadır.
Bu çalışmada Yörüklerin, kolektif kimlik örüntüsü entegrasyonları açısından
aynı tarihsel açıdan sosyokültürel etnisite, ulusal aidiyet ve konar-göçer bir yaşam tarzını
uzunca bir süre “benzer biçimde sürdürmüş” oldukları Türkmenlere yönelik,
“algılarını” biçimlendiren kavramsal gösterge ve sosyal temsil biçimleri üzerinde
durulmuştur.
Çanakkale yöresinde kendilerini Tahtacı Türkmeni olarak tanımlayan toplulukların,
kolektif kimlik örüntüsü entegrasyonları açısından en baskın kodları oluşturan,
grup içi ve dışına yönelik değerlendirmelerinde genel bir üst kimlik örüntüsü
entegrasyonu olarak rol oynayan; “Türklük” noktasında kendilerini “Yörük” olarak
nitelendiren topluluklarla benzeştikleri, ancak bağlamsal olarak Sünni Müslüman
olan bu kesimlerle inanç-din entegrasyonları çerçevesinde Türk-Türkmen ayrımı referansı
ile ayrıştıkları gözlemlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yörük, Türkmen, Kültür, Algı, Önyargı, Benzeşme, Farklı- laşma

A Field Research on the Perception of the Yuruk in Çanakkale about the “Turkmen”

Öz

The conceptualizations of Yuruk and Turkmen hold a qualification that can be
evaluated in the form of ‘integrations of collective identity patterns’ as ‘collective
belonging forms’ in the most general sense. Collective belonging forms correspond
to a socio-cultural construction format that the individuals acquire during ‘identification’
process at subjective level in objective social reality and that have operability
practically and symbolically. In terms of pattern integrations in question, it seems
possible for collective identity to be categorized as layers mediated by religiousspiritual,
denominational-social power relations, socio-cultural ethnicity, national
references, gender roles and ‘other’ classification criteria that is possible to develop.
On the basis of ‘affinity’ and ‘differentiation’ processes in terms of collective belonging
references; ‘in-group’ and ‘off-group’ legitimation dynamics of individuals
within the objective reality play role for integrations of collective identity pattern.
In this study, conceptual indicator and the ways of social representations,
which form the ‘perceptions’ of the Yuruk about the Turkmen, who ,from the same
historical angle in terms of integrations of collective identity pattern, continued socio-cultural
ethnicity, national belonging and a nomadic lifestyle for a long time in a
similar way are emphasized.
It is observed that communities in Çanakkale that define themselves as Tahtacı
Turkmen resemble communities that call themselves ‘Yuruk’ in the point of ‘ Turkishness’
which forms the most dominant codes in terms of integrations of collective
identity pattern and which play role as an integration of general super ordinate
identity pattern in the evaluation aimed at in-group and off-group, yet within the
framework of faith-religion integrations they contextually differ from these people
who are Sunni-Muslim with Turkish-Turkmen distinction references

Anahtar Kelimeler

Yuruk, Turkmen, Culture, Perception, Prejudice, Affinity, Differentiation

Kaynakça

• Barker, Chris,(200), Cultural Studies: Theory and Practice, Sage Publications, London.
• Berger, L. Peter, Thomas Luckmann, (2008), Gerçekliğin Sosyal İnşası: Bir Bilgi Sosyolojisi İncele- mesi, Paradigma Yayıncılık, İstanbul.
• Cahen, Claude, (1984), Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, (Çev. Yıdız Moran), İstanbul.
• Clair, Robert N. St., (2008), “The Social Construction of Culture”, The Intercultural Forum, Volume (1) 3.
• Erişim: http://epistemic-forms.com/FacSite/Articles/if1(3)2008-stclair.html]
• Erişim Tarihi: 20.03.2010]
• Clair, Robert N. St. (2010), “The Philosophy of Structural Communication”
• Erişim: http://epistemic-forms.com/FacSite/Articles/structural-comm-phil-stcliar.html]
• Deleuze, Gilles and Felix Guattari, (1987), A Thousand Plateaus. Capitalism and Schizophrenia. Trans. By Brain Massumi. Minneapolis: The University of Minnesota Pres, 1987.
• Diken, Bülent, (1997), “Melezlik ve Sosyal Teori”, Toplum ve Bilim, Sayı: 73, Yaz, s.74-110.
• Ergun, Doğan,(2000), Kimlikler Kıskacında Ulusal Kişilik, Ankara, İmge Kitabevi.
• Eröz, Mehmet, (1964), “Silifke’de Bir alevi, Tahtacı Köyü: Kırtıl”, İş ve Düşünce, XXX, 247, s.25-33.
• Engin, İsmail, (1998), Tahtacılar, Ant Yayınları, İstanbul.
• Eriksen, Thomas Hylland,(2000), Kültür Terörizmi: Kültürel Arınma Düşüncesi Üzerine Bir Dene- me, (Çev.A. Önder Otçu), Avesta Yayıncılık, Diyarbakır.
• Fay, Brian, (2001), Çağdaş Sosyal Bilimler Felsefesi, (Çev. İsmail Türkmen), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Gökalp, Ziya, Türk Töresi, İstanbul, s.43-44.
• Köprülü, Fuad, (1991), Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, Ankara.
• Hartmann, Nicolai, (1998), Ontolojinin Işığında Bilgi, (Çev. Harun Tepe) içinde, Türkiye Felsefe Kurumu Çeviri Dizisi: 6, Cem Web Ofset Ltd. Şti., Ankara.
• Howarth, David, (2000), “Discourse”, Forum Qualitative Sozialforschung / Forum: Qualitati- ve Social Research [On-line Journal], 2000, 3(2).
• Erişim: http://www.qualitative-research.net/fqs/fqs-eng.htm][Erişim Tarihi: 22.04.2008 13:00]
• Jenkins, Richard,(2000), “Categorization: Identity, Social Process and Epistemology”, Current Sociology, SAGE Publications London, Thousand Oaks, CA and New Delhi, July 2000, Vol. 48(3): 7–25. KTTKYDD, (2011)
• Kazdağı Tahtacı Türkmenleri Kültür, Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği Web Sitesi
• Erişim: http://www.tahtaciturkmenleri.com/d_mahkoy.htm] [Erişim Tarihi: 26.06.2011]
• Markova, Ivana, (2004), “Sosyal Temsiller ve Demokrasi”, Ed. Sibel A. Arkonaç, Doğunun ve Batının Yerelliği: Bireylik Bilgisine Dair, Alfa Yayınları, İstanbul, s.121-159.
• Selçuk, Ali, (2008), Ağaçeri Türkmenleri: Tahtacılar, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, Araştırma İnce- leme Dizisi, İstanbul.
• Uluocak, Şeref, (2007), “Postmodern Dönemde Kolektif Kimlikler ya da Sosyo-Yamalar (So- cio-Patches) Üzerine Düşünceler”, Der. Hüseyin Köse, İletişimin Issızlaşması (içinde), Yirmidört Yayınları, İstanbul, s. 212-238.
• Uluocak, Şeref, (2011), “Sosyo-Kültürel Yapı ve Kültür Coğrafyası Kavramları Üzerine Yapı- landırıcı Bakış Açısından Model Önerileri”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştır- maları Dergisi, 2011 Bahar (14), s. 253-278.
• Uluocak, Şeref, (2011a), “Sosyal Bilimsel Kuram Etiği: Gündelik Yaşamın Medyada Yeniden Üretim Süreçlerine İlişkin Eleştirel Bir Sosyo-Etik Model Önerisi”, Medya Mahrem: Medyada Mahremiyet Olgusu ve Transparan Bir Yaşamdan Parçalar,(içinde), (Der. Hüseyin Köse), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, s.337-397.
• Yörükhan, Yusuf Ziya, (2006), Anadolu’da Alevîler ve Tahtacılar, (Ekler ve Yayına Hazırlayan Turhan Yörükhan), Ötüken Yayınları, Ankara.