Kültürel Bir Mekân Olarak Çermik Hamamı

Yıl 2014, Cilt: 20 Sayı: 77, 9 - 20, 01.04.2014

Rezan Karakaş

Öz

Diyarbakır’ın ilçelerinden biri olan Çermik, yörede “şifa merkezi” addedilen
kaplıcasıyla bilinir. Nitekim ilçe, adını “sıcak su” anlamına gelen “çermik”ten alır. Yöre
halkı tarafından çoğunlukla “hamam” diye adlandırılan kaplıca, nesilden nesile aktarılan
“Melike Belkıs Efsanesi” ile adeta şifa vericiliğini kanıtlar.
Çermik hamamı, uzun yıllar gelin hamamlarına ev sahipliği yapar. Ancak toplumun
değişen yüzüyle birlikte eski önem ve itibarını kaybeden gelenek, son on yılda neredeyse
unutulacak düzeye gelir. Bir zamanlar sosyal yaşamın önemli mekânlarından olan Çermik
hamamı, halk arasında birçok inanışın ortaya çıkmasına da vesile olur. Bilhassa çocuk
sahibi olmak isteyenlerin ziyaret yerlerinden biri olan hamam, günümüzde bilhassa
yöreye yakın il ve ilçelerden birçok ziyaretçiyi ağırlamaya devam etmektedir.
Geçmiş yıllarda annelerin oğulları için kız beğendikleri, gelin hamamı eğlencelerinin
düzenlendiği ve “şifa festivalleri”nin yapıldığı bir kültür mekânı olan Çermik
hamamı, günümüzde, büyük ölçüde, turizm sektörüne hizmet vermektedir. Oysaki
tarihin zenginlikleriyle beslenmiş, insanlar arasında birlik, beraberlik ve kaynaşmayı
sağlayan geleneksel değerlerin korunması; değişen, gelişen ve küreselleşen bir dünyada,
kültürlerini kaybetmiş ya da kaybetme tehlikesi içinde olan halklar dikkate alındığında,
önemli olmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Melike Belkıs Efsanesi, Gelin Hamamı, İnanış, Kaplıca

Cermik Bath as a Cultural Venue

Öz

Cermik, one of the counties of Diyarbakir, is known for its hot spring that is
considered a ‘recovery centre’ in the vicinity. In fact, the county has been named after
‘cermik’ which means ‘hot water’. This thermal spring that is commonly called ‘hamam’
by the locals, fairly demonstrates its restoring quality with ‘Melike Belkis Legend’ that
has been told by generations.
Cermik bath has hosted bridal baths for long years. Nevertheless, losing its
former significance and recognition with the changing face of society, this tradition has
almost been forgotton during the last decade. Once being one of the important venues of
social life, Cermik bath has also lead to numerous beliefs among the public. In particular,
as one of the visiting places for those longing for a baby, it still continues to welcome
many visitors from neighboring cities and towns at present.
Cermik bath which, in the past, was a cultural venue for mothers choosing a girl/ bride-to-be for their sons, as well as the organization of bridal bath entertainments and
‘recovery festivals’, today widely serves the tourism sector. However, considering the
protection of the traditional values fed by historical richness that enable unity, solidarity
and cultural amalgamation among the people; and the communities under the threat of
having lost or losing their cultural values in a developing and globalizing world, it must
be re-considered.

Anahtar Kelimeler

Melike Belkis Legend, Bridal Bath, Belief, Hot Spring

Kaynakça

• Bozok, Duriye (2005). “türk Hamamı ve geleneklerinin turizmde Uygulanışı (Bursa Merkez ilçede Bir araştırma)”, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 13 Sayfa: (62-86).
• Cengiz, gülizar; akkuş Çetin (2012). “Kırsal turizm Kapsamında yöre Halkının Kalkındırılması: erzurum Örneği” KMÜ Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 14 (22): Sayfa: (61-74).
• İslam Ansiklopedisi (1997). “Hamam” maddesi, Cilt: 5. sayfa: (402-435). türkiye Diyanet Vakfı yayınları, istanbul.
• izbırak, reşat (1996). türkiye ı, Öğretmen Kitapları Dizisi, Milli eğitim Bakanlığı yayınları, istanbul.
• Meşeli, aydoğan (2005), “Çermik ve yakın Çevresinin Morfografik Özellikleri”, D.Ü. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi: 5, s.: 54-66.
• Meydan Larousse, “Hamam” maddesi Cilt: 5, sayfa: (568-570).
• Ögel, Bahaeddin (1991). türk Kültür tarihine giriş, türklerde ev Kültürü (göktürklerden Osmanlılara) Cilt: ııı, Kültür Bakanlığı yayınları, ankara.
• türkan, Kadriye (2009). “türk Masallarında Mimari: Hamam ve işlevleri, Millî Folklor Dergisi, Yıl: 21 Sayı: 84. Sayfa: (162-174).
• yeni Hayat ansiklopedisi, “Kaplıca” maddesi, 4. Cilt, Doğan Kardeş yayınları. http://tdkterim.gov.tr/bts/ (erişim tarihi: 05.04.2013). Sözlü Kaynaklar K1: esma Orhan, 1960 doğumlu, ilkokul mezunu, Diyarbakır-Çermik K2: naciye Bandeoğlu, 1955 doğumlu, okuryazar, Diyarbakır-Çermik.