JOSE SARAMAGO’DAN ELİF ŞAFAK’A FİLİN ANL ATISAL YOLCULUĞU

Yıl 2017, Cilt: 23 Sayı: 91, 251 - 263, 25.08.2017

Kadir Can Dilber

Öz

Edebi metinlerin karşılaştırılması hususunda yapılan tespitler genellikle yazarın etkilenme

endişesi veya okurun bakışı açısıyla ilgilidir. Metinlerin derinlemesine karşılaştırılması

hususunda ise teorik bir kısıtlama bulunmamakla birlikte, geçerliliği kabul edilmiş kesin bir

yöntem bulunmamaktadır. Ancak edebi türün niteliği bir roman ise genel olarak olay örgüsüne

bakılır ve bu bağlamda değerlendirme yapılır. Kristeva’nın “Her metin bir alıntılar mozaiği

gibi oluşur” sözü dikkate alındığında aslında olayların ve söylemin bir etkilenme endişesi

çerçevesinde gerçekleştiği görülür. Etkilenme endişesi, öykü formlarının aktarımında ya ileri

düzeye taşınır ya da sadece belirli sınırlılıklar içerir. Bu bağlamda Seymour Chatman’ın yapılandırdığı

öykü ve söylem haritası edebi metinlerin karşılaştırılması için önemlidir. Öykü

ve söylem formlarını öncelikle varlıkları ve karakterleri ardından da zamansal açıdan değerlendirdiğimizde

metnin inşa serüveni de ortaya çıkmış olur. Mark Twain’in “Beyaz Fil”

örnekleminde Jose Saramago’nun “Filin Yolculuğu” ve Elif Şafak’ın “Ustam ve Ben” romanlarındaki

filin anlatısal yolculuğu bu kavramlar ışığında tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

fil, öykü, söylem, karşılaştırma

Kaynakça

• Aktulum, K. (2000). Metinlerarası İlişkiler. İstanbul: Öteki Yayınevi
• --------------. (2011). Metinlerarasılık / Göstergelerarasılık. Ankara: Kanguru Yayınları
• Booth, W. (2012). Kurmacanın Retoriği. Çeviren: Bülent O. Doğan. İstanbul: Metis Yayınları.
• Calvino, İ. (1994). Amerika Dersleri. Çeviren: Kemal Atakay. İstanbul: Can Yayınları.
• Chatman, S. (2008). Öykü ve Söylem. Çeviren: Özgür Yaren. Ankara: De Ki Yayıncılık
• Currie, M. (1998). Postmodern Narrative Theory. Macmillan Press.
• Demir, Y. (2011). Hayat Böyledir İşte Fakat Hikâye, Ankara: Hece Yayınları.
• Eco, U. (1998). Yanlış Okumalar. Çeviren: Mehmet H. Doğan. İstanbul: Can Yayınları.
• --------. (2016). Edebiyata Dair. Çeviren: Betül Parlak. İstanbul: Can Yayınları.
• Forster, E.M. (1982). Roman Sanatı. Çeviren: Ünal Aytür. İstanbul: Adam Yayıncılık.
• Genette, G. (2011). Anlatının Söylemi. Çeviren: Ferit Burak Aydar. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Göktürk, A. (2007). Okuma Uğraşı. İstanbul: YKY.
• Kaya, K. (1997). Hint Mitolojisi Sözlüğü. Ankara: İmge Kitabevi.
• Riceour, P. (2005). Zaman ve Anlatı: Bir. Çeviren: Mehmet Rifat-Sema Rifat. İstanbul: YKY.
• ------------. (2009). Zaman ve Anlatı: İki. Çeviren: Mehmet Rifat. İstanbul: YKY.
• ------------. (2013). Zaman ve Anlatı: Dört. Çeviren: Umut Öksüzan-Atakan Altınörs. İstanbul: YKY.
• Saramago, J. (2009). Filin Yolculuğu. Çeviren: Pınar Savaş. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Şafak, E. (2013). Ustam ve Ben. Çeviren: Omca A. Korugan. İstanbul: Doğan Kitap.
• Toro, A.D. (2011). “Time Structure in the Contemporary Novel”, Time, Edit: Jannidis, F., Martinez, M., Pier, J., Schmid, W. (executive editor). Berlin: De Ruyter.
• Twain, M. (2015). Beyaz Fil. Çeviren: Ali Şen. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Yalçın-Çelik, D. (2005). Yeni Tarihselcilik Kuramı ve Türk Edebiyatında Post Modern Tarih Romanları. Ankara: Akçağ Yayınları.