A STRUCTURAL STUDY on the IMAGE OF THE TURK in the BRITISH CARICATURES

Yıl 2017, Cilt: 23 Sayı: 91, 265 - 280, 25.08.2017

Evrim Ulusan Öztürkmen

Öz

Karikatürün temel aracı “çizgi”dir. Karikatür öncelikle çizgi yoluyla figürleri

biçimlendirir ve mesajını üretir. Çizgi, renk ve doku gibi görsel kompozisyon araçlarının yanı

sıra karikatür figürlerinin kompozisyon düzlemine yerleştirilmesi, figürlerin birbirleriyle olan

ilişkileri gibi görsel kompozisyon ilkeleri karikatüre özgü anlamın üretilmesini sağlar. İletinin

az araçla, hızlı bir şekilde ve mizahi yönü baskın olacak şekilde üretilmesini amaçlayan

karikatür, görsel ve sözel olarak kalıplaşmış imgeler oluşturmak veya halihazırda var olan

imgeleri kullanmak zorundadır. Karikatür çizeri, karikatürünü üretirken kullandığı araçların

gramerini bilir. Çizgileri nasıl kullanacağı, figürleri nereye yerleştireceği ve birbirlerine göre

nasıl konumlandıracağı gibi genel görsel gramerin yanı sıra karikatüre özgü figüratif bozma,

abartma ve indirgeme gibi özel kullanımların da bilincindedir. Karikatürde bir figürün hangi

folklor / edebiyat

280

unsurlardan oluşacağından çok o figürün hangi yönünün ön plana çıkarılacağı, o figürle

ilgili içerikleri vurgulayacak anlam araçlarının seçilmesi ve fazlalıkların atılması daha

önemlidir. Tüm bu çabalar, karikatürdeki insan tiplerinin, nesnelerin, duygu ve düşüncelerin

görsel olarak kalıplaştırılması ve aktarılması sürecidir. Bu kalıpsal dilin çözümlenmesinin

amaçlandığı bu çalışmada, görsel kompozisyon araçlarından öncelikle çizginin kullanımı

incelenmiş ve figürler kalıplaşma yönünden ele alınmıştır. Karikatürde, tek başına bir

çizginin dikey veya yatay konumlandırılması veya çizginin dairesellik, eğrilik, kırıklık gibi

biçimsel özellikleri karikatür okuyucusunun zihninde farklı çağrışımlar uyandırma işleviyle

karikatürün içeriğine katkı sağlar. I. Dünya Savaşı sırasında İngiltere’de yayımlanan Punch

dergisinden derlenen altı karikatür, özellikle görsel kompozisyonun biçimsel araçlarından

hareketle ele alınmış ve şu sorulara yanıt aranmıştır; İngiltere karikatürlerindeki çizgilerle

nasıl bir Türk imgesi oluşturur? Karikatürün sözel içeriği ve görsel içeriği nasıl bir ilişki

içerisindedir? Türk imgesinin olumlu ve olumsuz içeriğini oluşturan alt içerikler nelerdir?

Anahtar Kelimeler

Turk, line, image, British caricature

Kaynakça

• “caricature.” Def. 1. Online etymology dictionary
• http://www.etymonline.com/index [5 Oct. 2015]
• Filizok, Rıza. “Metnin Üç Tabakası: Metinlerde figür, tem, değer düzlemleri”. http://www.egeedebiyat.org [5 Oct. 2015]
• Gombrich, Ernst and Ernst Kris (1938). “The Principles of Caricature”. British Journal Of Medical Psychology 17: 319-342.
• Kırkpınar, Kenan (2004). Ulusal kurtuluş savaşı dönemi İngiltere ve Türkiye. Ankara: Phoenix Press.
• Lee, Cynthia Bailey (2003). “A Semiotic Analysis of Political Cartoons”. https://cseweb. ucsd.edu/~goguen/courses [5.06.2015]
• Leppert, Richard (2002). Sanatta anlamın görüntüsü. İstanbul : Ayrıntı Press.
• Olcay, Osman (1981). Sevres andlaşmasına doğru: çeşitli toplantı tutanakları ve bunlara ilişkin belgeler. Ankara: Ankara University Faculty of Political Science Press.
• Özol, Ahmet (2012). Sanat eğitimi ve tasarımında temel değerler. İstanbul : Pastel Press. Smith, Michael Llewellyn (2002). Yunan düşü. Trans. Halim İnal. Ankara: Ayraç Press.
• Uzun, Hakan (2013). “Türk Heyeti’nin Lozan’a Gidişi ve Lozan Konferans’ı Öncesinde Avrupa’daki Faaliyetleri (25 Kasım 1922- 20 Kasım 1922).” Atatürk Yolu. Spec. issue of the Treaty of Lausanne: 329-350.