Osmanlı -Türk Edebiyatı Tarihyazımında Tanzimat’tan Bugüne Çağdaş Eleştirel Söylem

Yıl 2016, Cilt: 22 Sayı: 85, 141 - 160, 15.01.2016

Şeyda Başlı

Öz

Edebiyat eleştirisinin Tanzimat döneminden başlayarak yalnızca edebî alanı ilgilendiren

bir edebî tür olmadığı, siyasi alanla çok yakın bir ilişki içinde olduğu dikkati

çekmektedir. Eleştiri etkinliğinin en belirgin özelliklerinden biri, edebiyat eleştirisinin

kendisinin modernleşmenin simgesine dönüşmüş olmasıdır. Bir diğer özellik ise, kuramsal

bir çerçeveye dayanan “nesnel eleştiri”nin uzunca bir süre yerleşmemiş olması, edebiyat

metinlerinin daha ziyade kişisel beğeni ile şekillenen öznel yargılar doğrultusunda

değerlendirilmesidir.Divan şiiri ile ilgili değerlendirmeler, edebiyat ile siyaset arasındaki

sınırların modernleşme bağlamında bulanıklaşmasının en açık gözlemlenebildiği alandır.

Divan şiiri ile ilgili Tanzimat döneminden başlayarak giderek basmakalıplaşan değer düşürücü

yargıların kaynağı araştırıldığında, bu iki özelliğin belirleyici olduğu görülmektedir.

Divan şiirinin Osmanlı-Türk edebiyatı içinde olduğu gibi dünya edebiyatı içindeki

yerinin sağlıklı bir şekilde ortaya çıkarılmasının ise “nesnel eleştiri”nin gelişmesine bağlı

olduğunun altı çizilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Edebiyat eleştirisi, Divan şiiri, oryantalizm, nesnel eleştiri

Kaynakça

• Adıvar, H.E. (1943). Önsöz. Osmanlı Şiiri Tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, v-xxi.
• Andrews, W.G. (2000). Şiirin Sesi, Toplumun Şarkısı (T. Güney, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ataç, N. (2010). Günlerin Getirdiği - Sözden Söze. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ataç, N. (2007). Okuruma Mektuplar-Prospero ile Caliban. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ataç, N. (2007). Diyelim - Söz Arasında. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Başlı, Ş. (2010). Osmanlı Romanının İmkânları Üzerine. İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Benk, A. (2000). Dil Yazıları 2. İstanbul: Doğan Kitap.
• Birand, K. (1955). Aydınlanma Devri Devlet Felsefesinin Tanzimatta Tesirleri. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Caner, F. (2008). Cumhuriyet Eleştirisi ile Oryantalizmin İşbirliği: Hasta Adamın Hasta Şiiri. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 159-171.
• Devellioğlu, F. (1999). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Ercilasun, B. (1998). Servet-i Fünun’da Edebi Tenkit. İstanbul: Milli Eğitim.
• Eyüboğlu, S. (1998). Yeni Türk San’atkârı Yahut Frenkten Türk’e Dönüş. Yahya Kemal İçin Yazılanlar (K. Yetiş, Haz.). İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti, 79-92.
• Gibb, E.J.W. (2004). Osmanlı Şiir Tarihi I-II (A. Çavuşoğlu, Çev.). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gölpınarlı, A. (1985). Divan Edebiyatı Beyanındadır. İstanbul: Marmara Kitapevi.
• Holbrook, V. (1998). Aşkın Okunmaz Kıyıları (E. Köroğlu ve E. Kılıç, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Köprülü, M.F. (1999). Hayat ve Edebiyat. Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler (M. Kalpaklı, Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Mardin, Ş. (1973). Center-Periphery Relations: A Key to the Turkish Politics. Daedalus, 102 (Kış), 169-190.
• Mengi, M. (2000). Yüzyıllık Bir Batı Kaynağı: Gibb’in Osmanlı Şiir Tarihi. Divan Şiiri Yazıları. Ankara: Akçağ Yayınları. http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20 %20EDEBIYATI/8.php
• Moran, B. (1984). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Roman. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. İstanbul: İletişim Yayınları, 409-418.
• Parla, J. (1993). Babalar ve Oğullar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tolasa, H. (2002). 16. Yüzyılda Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ülgener, S.F. (1983). Zihniyet, Aydınlar ve İzmler. İstanbul: Derin Yayınları.
• Yavuz, H. (1998). Görünmez Kılınan Şiir. Modernleşme, Oryantalizm ve İslam. İstanbul: Can Yayınları.
• Yavuz, H. (2008). Şiir ve Eleştiri. Zaman Gazetesi, 31 Aralık 2008. http://www.zaman. com.tr/yazar.do?yazino=790043.