KIRSAL ALANDAKİ KADINLARIN DOĞUM-DOĞUM SONU DÖNEMLE İLGİLİ GELENEKSEL UYGULAMALARI: KARAKSİ ÖRNEĞİ

Yıl 2017, Cilt: 23 Sayı: 90, 183 - 217, 15.05.2017

Rabiye Erenoğlu , Rana Can , Hatice Tambağ Şengül Akdeniz

Öz

Bu çalışma, geleneksel toplum yapısına sahip, farklı etnik ve kültürel unsurları

barındırdığından, oldukça zengin kültür mozaiğine sahip olan Hatay ili kırsalında

yapılmıştır. Araştırmanın yapıldığı yer olan (eskiden köy olan) Karlısu mahallesi; Hatay’ın

merkezi Antakya’ya 5 km uzaklıkta 400 haneli ve 6000 nüfuslu eski bir yerleşim yeridir.

Araştırma gebelik- doğum-lohusalık süreçlerinde anneye ve yenidoğana yönelik geleneksel

uygulamalarını ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Tanımlayıcı olarak yapılan araştırmada

örneklem seçimine gidilmemiş olup, gönüllü olan tüm kadınlara ulaşılması planlanmıştır.

Çalışmada farklı yaş gruplarındaki 40 kadın ile yüz-yüze görüşülmüştür. Gebeliğe yönelik

geleneksel uygulamaların bazıları; pişmiş soğan cücüğünün vajinaya yerleştirilmesi, rahim

çektirme, maydanozla hazırlanan içeriğin vajinaya yerleştirilmesi şeklindedir. Doğum sonu

psikolojik problemlere yönelik geleneksel uygulamaların, lohusalıkta annenin yastığının

altına bıçak, makas ya da ekmek koyma şeklinde olduğu; doğum sonu dönemde meme

başı çatlağında ve göbek bakımında sıklıkla zeytinyağı kullanıldığı; pişik tedavisine

yönelik geleneksel uygulamalarda, beyaz toprak ve zeytinyağı kullanıldığı belirtilmiştir.

Sınırlı sayıda kaynak kişi üzerinde yürütülen araştırmamızda, gebelikten loğusalığa uzanan

dönemde kadına ve yenidoğana yönelik geleneksel uygulamaların bilindiği ve sınırlı ölçüde

de olsa uygulanıyor olduğu saptanmıştır. Ayrıca, Karlısu mahallesinde yaşayanların sağaltım

amacıyla kullandıkları maddelerin büyük bir bölümünün gündelik yaşamda da kullanılabilen

bitkiler ve bitkisel ürünler olduğu saptanmıştır

Anahtar Kelimeler

Doğum, Geleneksel uygulamalar

Kaynakça

• Acıpayamlı, O. (1974). Türkiye’de Doğumla İlgili Adet Ve İnanmaların Etnolojik Etüdü. Ankara: Sevinç.
• Akın A, Mıhçıolur S. (1998) Dünya’da ve Türkiye’de anne ölümleri. Sağlık ve Toplum. 4 (5), 37-44.
• Aksayan, S. (1983). Çocuk sağlığına ilişkin inanç ve uygulamalar. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aşkın, R. (1997). Yaşlanma sorunları: psikiyatrik yaklaşım. Prognoz, 1(3), 148-153. Artun, E. (2005). Doğum. Türk Halk Bilimi, İstanbul: Kitabevi. Bahar, Z., Bayık, A.(1985). Doğanlar mahallesinde annelerin çocuk bakımına ilişki geleneksel davranışlarının incelenmesi. I.Ulusal Hemşirelik Kongresi. Ege Üniversitesi Matbaası, İzmir.
• Başçetinçelik, A .(2009). Adana halk kültüründe kırk basması-nazar-kırklama. Adana: Altın Koza Yayınları.
• Becerra, RM., Igleha rt, AP. (1995). Folk medicine use: diverse populations in a metropolitan area. Social Work in Health Care, 21(4), 37-58. https://dx.doi.org/10.1300/ J010v21n04_03
• Biltekin, Ö., Boran, D. (2004). Naldöken sağlık bölgesinde 0-11 aylık bebeği olan annelerin
• doğum öncesi dönem ve bebek bakımında geleneksel uygulamaları. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 13(5), 166-168.
• Bölükbaş, N., Erbil, N., Altunbaş, H., Arslan, Z. (2009). 0-12 aylık bebeği olan annelerin çocuk bakımında başvurdukları geleneksel uygulamalar. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 164-176.
• Choudry, UK. (1997). Traditional practices of women from india pregnancy, Childbirth, and Newborn Care. JOGNN, 26, 533-536. DOI: 10.1111/j.1552-6909.1997.tb02156.x
• Çarıkçı, Y. (2012). Kadınların gebelik, doğum ve doğum sonu dönem bakımına yönelik geleneksel uygulamaları.(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Dünya Sağlık Örgütü (1998). Dünya Sağlık Raporu 1998. 21. Yy. da yaşam herkes için bir vizyon. (B. Metin, A. Akın ve İ. Güngör, Çev. ) Ankara: Sağlık Bakanlığı Dış İlişkiler Başkanlığı.
• Eğri, G., Gölbaşı, Z. (2007). 15-49 yaş grubu evli kadınların doğum sonu dönemde bebek bakımına yönelik geleneksel uygulamaları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6(5), 313- 320.
• Geçkil, E., Şahin, T., Ege, E. (2009). Traditional postpartum practices of women and infants and the factors influencing such practices in South Eastern Turkey. Midwifery, 25, 62- 71. DOİ: https://dx.doi.org/10.1016/j.midw.2006.12.007
• Güngör, Y., Oğuzöncül, F., Güngör, L., Açık, Y.(2001). Elazığ devlet hastanesi aile planlaması polikliniğine isteyerek düşük yapmak için başvuran kadınların gebeliği sonlandırmaya yönelik uyguladıkları geleneksel yöntemler ve doğurganlık özellikleri. F.Ü. Sağlık Bilimleri Dergisi ,(15) 3, 461-465. Henkle, JO. Kennerly, SM.(1990). Cultural diversty: a resource in planning and ımplementing nursing care. Public Health Nursing; 7, 145-149. Hoduğlugil-Şahin, N. (2006). Sağlık çalışanları için medikal antropolojiye giriş. Ç. Güler ve L. Akın (Ed.). Halk Sağlığı Temel Bilgileri. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları. Kahriman İ. (2007). Trabzon il merkezinde 6-12 aylık çocuğu olan annelerin bebek bakımına ilişkin geleneksel uygulamaları( Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Karabulutlu, Ö. (2014). Kars ilinde doğum sonu dönemde yenidoğan bakımına yönelik yapılan geleneksel uygulamaların belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 7 (4), 295-302.
• Karadakovan, A. (3-5 Haziran, 1998). Türk kültüründe sağlık uygulamaları ve kalite. Hemşirelik Ebelik Eğitim ve Uygulamalarında Kalite Sempozyumu, Kayseri.
• Katebi, V.(2002). İki farklı ülkede ve farklı kültürlerde yaşayan 15 yaş üzeri evli kadınların gebelik, doğum ve loğusalığa ilişkin geleneksel uygulamaların incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Koçak, Y. Ç., Can, H.Ö., Soğukpınar, N. (2010) Geleneksel Doğum Uygulamaları Ve Doğum Yardımcıları (Traditional Birth Practices and Birth Assistants). e-Journal of New World Sciences Academy, 5 (4), 01-06 .
• Meriç, M., Elçioğlu, O. (2004) Halk tababetinin çocuklara yönelik uygulamaları. I. Halk Bilim Sempozyumu. Eskişehir, Osmangazi Üniversitesi Basımevi.
• Miraldi, E., Ferri , S., Mostaghimi, V. (2001). Botanical drugs and preparations in the traditional medicine of West Azerbaijan (Iran). Etnopharmacol, 75(2-3),77-78. http:// dx.doi.org/10.1016/S0378-8741(00)00381-0
• Özyazıcıoğlu, N. (2000). Erzurum il merkezinde 12 aylık çocuğu olan annelerin çocuk büyütmeye ilişkin yaptıkları geleneksel uygulamalar. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Özyazıcıoğlu, N., Polat, S. (2004). 12 aylık çocuğu olan annelerin sağlık sorunlarında başvurdukları geleneksel uygulamalar. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 7(2), 30-8.
• Polat, H.(1995). Sivas ulaşta halk hekimliği uygulamaları. Ankara: Ürün Yayınları
• Shaikh, B.T., Hatcher, J. (2005). Complementary and alternative medicine in Pakistan: prospects and limitations. Evid Based Complement Alternat Med, 2 (2), 139-142. DOİ: https://dx.doi.org/10.1093%2Fecam%2Fneh088
• Sevindik F, Açık Y, Gülbayrak, C. Akgün, D. (2007). Elazığ il merkezinde yaşayan evli kadınların istemli düşük yapmak amacıyla uyguladıkları ve bildikleri geleneksel yöntemler. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6 (5),321-324.
• Şenses, M., Yıldızoğlu, İ. (2002). Sekiz ayrı ildeki kaynana ve gelinlerin loğusalık ve çocuk bakımında geleneksel uygulamaları. Çocuk Forumu, 5 (2), 44-48.
• Şenol, V., Ünalan, D., Çetinkaya, F., Öztürk, Y. (2004). Kayseri ilinde halk ebeliği ile ilgili geleneksel uygulamalar. Klinik Gelişim, 17,(3-4), 47-55.
• Taşkın L. (2003). Doğum Ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği. Ankara: Sistem Ofset. Teke, E.(2005). Osmaniye ‘de doğumla ilgili inanç ve uygulamalar (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
• Türkiye Nüfus Ve Sağlık Araştırması. (2003) . Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü, Devlet Planlama Teşkilatı ve Avrupa Birliği, Ankara.
• Tortumluoğlu, G., Karahan, E., Bakır, B., Türk, R. (2004). Kırsal alandaki yaşlıların yaygın sağlık problemlerinde başvurdukları geleneksel uygulamalar. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 0,1-16
• Uğurluer, G., Karahan, A., Edirne, T. Şahin, H.A. (2007). Ayaktan kemoterapi ünitesinde tedavi alan hastaların tamamlayıcı ve alternatif tıp uygulamalarına başvurma sıklığı ve nedenleri. Van Tıp Dergisi, 14(3),68-73.
• Unicef (1994). The Basic of Maternal and Child Health. Copright Unicef. Ankara: Barok Ofset Printing House.
• Yalçın, H.(2012). Gebelik, doğum, lohusalık ve bebek bakımına ilişkin geleneksel uygulamalar (Karaman örneği) . Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 55, 19-31. Young, RJ., Worswick, D., Stoffell,B. (2001). Complementary medicine inintensive care: ethical and legal perspectives. Anaesthesia and Intensive Care, 29, 227–238.