EFSANEVİ ANLATIMLARIN POPÜLER KÜLTÜR VE GÖSTERİM METODOLOJİSİNDEKİ YERİ: OSTENSİON

Yıl 2017, Cilt: 23 Sayı: 92, 41 - 48, 01.11.2017

Harika Zöhre Eryılmaz

Öz

Sözlü kültür ortamı insanlığın varoluşundan ve birbirleriyle iletişim kurma isteklerinden

itibaren günümüze kadar varlığını korumuş ve insanoğlunun büyük ölçüde simge dağarcığını

oluşturmuş bir yapıdır. İnsanlığın iletişim yöntemi değiştikçe sunum, yaşam ve bağlam

değişmektedir. Sunumdaki bu değişme Zaman içerisinde gerek ihtiyacın gerekse ihtiyaç kaynaklı

teknolojinin dönüşümü, sözlü anlatımların kullanımını yeni ortamlara itmiştir. Efsane ler de diğer türlerde olduğu gibi kendi bağlamı içerisinde hem anlatısal bir değişime maruz

kalmış, hem de gereklilik ve teknolojinin varlığı ile ikincil kültür ortamlarına taşınmıştır. Bu

bağlamda, konumuzu oluşturacak olan nokta, kitle iletişim araçlarının dönüşümünden sonra

anlatının ‘medya’ aracılığıyla dinleyiciye ulaşması ve bu terimin halkbilimi içerisinde bir

gösterim metodolojisi bağlamında ‘ostension’ olarak ifade edilmesidir. ‘Ostension’ terimi

tarihsel ve coğrafik süreçte bölgelere göre anlatıların değişebildiği gibi, anlatıyı aktaran metodların

da değişebileceğinin altını çizmektedir. Bu, bir göstergebilimci olan Umberto Eco

tarafından ilk kez, dil öğrenimi alanında ortaya atılmış bir terimdir. Bundan esinlenen Degh

ve Vazsonyi tarafından folklorda geliştirilen bu terimin göstermek istediği nokta anlatıcı unsurunun

medya ile birlikte ‘gösterici’ unsura dayandığıdır. Birinci sözlü kültür ortamında

inanılan şey anlatılırken, ikincil sözlü kültür ortamında ‘gösterilen şey’e inanma söz konusu

haline gelmiştir. Bu bağlamda, çalışmada, alt türlere de sahip olan ‘ostension’ terimi açıklanarak

bir dönem izlenme rekorları kıran Sırlar Dünyası, Sırların Efendisi, Sırlara Yolculuk

gibi efsanevi anlatımlardan örnekler verilerek efsanevi anlatımın popüler kültürdeki yeri bu

kavram doğrultusunda belirginleştirilecektir.

Anahtar Kelimeler

efsanevi anlatım, ostension, gösterim, popüler kültür

Kaynakça

• Boratav, P. N. (1988). ‘100 soruda Türk halk edebiyatı’. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Çobanoğlu, Ö. (2003a). Türk halk kültüründe memoratlar ve halk inançları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (2003b). ‘Türk folklorunda kaybolan otostopçu hayalet kız efsanesi’. Türkbilig. 4(6). 41-55.
• Degh, L., A. Vazsonyi (1983). ‘Does the word ‘dog’ bite? ostensive action: a means of legend- telling’, Journal of Folklore Research, 20(1). 5-34.
• Degh, L. (1995). Narratives in society: a performer-centered study of narration. Helsinki: Academia Scientiarum Fennica.
• Green, T. A. (Ed.). (1997). Legend, folklore an encyclopedia of beliefs, customs, tales, music, and art, Santa Barbara: C ABC-CLIO. 485-492.
• Degh, L. (2001). Legend and belief: dialectics of a folklore genre, Bloomington: Indiana University Press.
• Eco, U. (1984). Semiotics and the Philosophy of Language. London: Macmillan Press.
• Ellis, B. (1989). Death by Folklore: Ostension, Contemporary Legend and Murder, Western Folklore, 48:3, 201-220.
• Honds, H. E. (2014). ‘Popülarite: Popüler Kültürün Olmazsa Olmazları’, Çev. Dilek Tüfekçi Can. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar IV. (ss.172-181) Ankara: Geleneksel Yayınları.
• Koven, M. J. (2007). Most haunted and the convergence of traditional belief and popular television. Folklore, 118, 183-202.
• Mutlu, E. (2005). Globalleşme, popüler kültür ve medya. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Öğüt Eker, G. (2010). Gelenekten Geleceğe Halk Edebiyatı. Türk halk edebiyatı el kitabı. (ss. 393-410). İstanbul: Grafiker Yayınları.
• Özdemir, N. (2012). Medya, kültür ve edebiyat, Ankara: Grafiker Yayınları.
• Tunç, G. (2005). Kalp gözü, efsane ve ikincil sözlü kültür, Milli Folklor, 67: 23-28.