Selamlaşma Bağlamında Üsküdar/Selami Ali Efendi Menkıbesinin Göstergebilim Açısından İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 24 Sayı: 94, 73 - 85, 01.05.2018

Nursel Uyanıker

https://doi.org/10.22559/folklor.251

Öz

XVII. yüzyılda yaşamış olan Selami Ali Efendi, Aziz Mahmud Hüdâyî erkânına müntesip,

Celvetî kolunun dört büyük şubesinden olan ve kendi adıyla anılan Selamiyye kolunun şeyhidir.

Çalışmanın amacı; Celvetiyye tarikatının Selamiyye kolunun kurucusu olan Selami Ali Efendi’nin;

“Selamsız Şeyh” menakıbından hareketle, Üsküdar ilçesi, Selami Ali (Selamsız) caddesine adını

vermesini ve menkıbesinin çözümlenerek Türk-İslam kültüründe görgü kurallarının önemini belirtmektir.

Çalışma, göstergebilim teorisi bağlamında, Adlandırma Bilimi (Onomasiology)

çerçevesinde ve edebiyat metin inceleme yöntemlerine göre ele alınıp değerlendirilecektir.

Göstergebilim, bir metnin ya da söylemin yüzey yapısından hareketle derin yapısına ulaşmak ve

onu anlamlandırmak amacıyla, çeşitli kavramlara dayanarak çözümleme yöntemleri sunmuştur. Bu

çalışmada R. Barthes ve A. J. Greimas’ın geliştirdiği anlam göstergebilimi çözümleme yönteminde

yer alan bazı kavram ve çözümleme araçlarından yararlanılıp Selami Ali Efendi’nin menkıbesi

incelenmiştir. Çalışma, Türk efsane ve menkıbelerinden hareketle adlandırma bilimi bağlamında

ve belirli bir yer bazında ele alınıp incelenirse; verilen isimle, o yerin anlamlandırılmasının manevî

bir sebebe bağlandığı etraflıca ortaya konulup anlaşılabilir.

Anahtar Kelimeler

göstergebilim, adlandırma bilimi, Selami Ali Efendi, menkıbe

Kaynakça

• Arendonk, C. V. (1988) “Selâm” maddesi, Millî Eğitim Bakanlığı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: C:10, ss. 329-333.
• Barthes, R. (2014) Göstergebilimsel serüven, Çev. M. Rifat-S. Rifat, İstanbul: Yapı Kredi.
• Ceylan, M. A. (2012) Üsküdar’da bazı yer adları üzerine incelemeler, Uluslararası Üsküdar Sempozyumu VII (1352’den Bugüne Şehir), İstanbul: Üsküdar Belediyesi, ss. 439-462.
• Cihan, S. (1986) Hz. Peygamberin sünnetinde selam ve insan münasebetlerde oynadığı ro”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, S: 6, ss. 1-14. Güvenç, A. (1966) İslâmda muâşeret: kapı vurma-selam verme âdâbı, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, ?: C: 5, S: 11, ss. 306-308.
• Haskan, M. N. (2001) Yüzyıllar boyunca Üsküdar, İstanbul: Üsküdar Belediyesi, C:1. İz, M. (1967) Amel-i Sâlih: Selâm, İslâm Düşüncesi Dergisi, ?: C:1, S: 3, ss. 131-135. Kasapoğlu, A. (2010) İslâm’da selâm ve selâmlaşma olgusu, Hikmet Yurdu Dergisi, ?: C:3, S: 6, ss. 49-87. Küçükbasmacı, G. (2015) Selamlaşma sözleri açısından Manas destanı, Turkish Studies, Ankara: S: 10/8, ss. 1677-1696.
• Lynch, K. (2010) Kent imgesi, Çev. İrem Başaran, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Örnek, S. V. (2015/2) Türk folklorunda ad seçme ve ad koyma, Folklor/Edebiyat Dergisi (Sedat Veyis Örnek Özel Sayısı), Kıbrıs: C:21, S:82, ss. 523-529.
• Özdamar, M. (2002) Pîrân, İstanbul: Kırk Kandil.
• Platon (2000) Kratylos, Çev. Cenap Karakaya, İstanbul: Sosyal.
• Rifat, M. (2009) Göstergebilimin ABC’si, İstanbul: Say.
• Sayın, Ö. (2014) Göstergebilim ve sosyoloji, Ankara: Anı.
• Sert, H. E. (2004) Kur’an’da insan tipleri ve davranışları, İstanbul: Bilge
• Süreyya, M. (1996) Sicill-i Osmanî, Yay. Haz. N. Akbayar, C:5. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt
• Tanman, M. B.(2009) Selâmi Ali Efendi tekkesi maddesi, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, C: 36, ss. 349-350.
• Tatçı, M. vd. (2006) Selâmî Ali Efendi hayatı, tarikat-namesi ve vakfiyyesi, İstanbul: Kaknüs. Thompson, S. (1955) Motif-index of folk-literature, USA: Indiana University Press,
• Bloomington/Indiana, C.6 (5 C.+1 Alphabetical index).