Yaşayan İnsan Hazineleri Bağlamında Çini Sanatçısı Naciye Nur Avlupınar ve Sanatsal Faaliyetleri

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 106 Özel Ek, 199 - 210, 11.10.2021

Münire Baysan

https://doi.org/10.22559/folklor.1719

Öz

Toplumların karakterini ve benliğini oluşturan kültürün korunması, gelecek
kuşaklara aslına ve çağa uygun bir şekilde aktarılabilmesi son derece önemlidir.
Geleneksel el sanatları kültürün önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Somut
olmayan kültür değerleri içerisinde yer alan çini, bu sanatlardan bir tanesidir.
Anadolu topraklarına Selçuklular ile birlikte gelen geçmişte kâşî, evânî olarak
isimlendirilen çini kadim bir Türk sanatıdır.
Çininin asırları aşarak geleneksel köklerinden kopmadan varlığını idâme
ettirebilmesi onu, aslına sadık kalarak bugünlere taşıyan sanatkârlar
sayesindedir.Bu makalenin konusunu, kadın çalışmalarının çini sanatındaki
örnek karakteri olan Naciye Nur Avlupınar ‘ın sanatı ve Yaşayan İnsan Hazinesi
bağlamında sanat faaliyetleridir.Otuz sekiz yıldır çini sanatı ile meşgul olan sanatkâr; hoca-talebe, usta-çırak
geleneği ile meşk usulü yetişmiştir. Sanatına, aslına bağlı kalarak pek çok
yenilik getirmiş, bu yenilikleri kendi eserlerinde örneklemiş, ülke içinde ve
dışında açtığı sergilerle Türk çini sanatını 21. yüzyıla ait özellikleri ile tanıtmış
ve bu alanda öğrenciler yetiştirmiştir.
Çini sektöründe sadece işçi, boya ve tahrir ustası olarak parça başı çalışan
kadınların yanı sıra bu işin hem sanat hem de zanaat kısmına hâkim olan
Avlupınar’ın, bu alanda yaptığı yenilikleri, ortaya koyduğu eserleri ve sanatsal
çizgisini değerlendirmeyi amaçlayan bu çalışmanın teorik kısmında literatür
taraması, veri toplama kısmında görüşme yöntemi kullanılarak derinlemesine
mülakat yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

çini, geleneksel sanat, sanatçı, yaşayan insan hazinesi, Naciye Nur Avlupınar

Tile Artist Naciye Avlupınar and Her Artistic Activities in The Context of Living Human Treasures

Öz

It is extremely important to preserve the culture that constitutes the character
and identity of societies, and to be able to pass it on to future generations in an
original and contemporary way. Traditional handicrafts comprise an important
part of culture. Tile art, which is among the intangible cultural values, is one
of these arts. Tile, which came to the Anatolian lands with the Seljuks and was
named as kâşî and evânî in the past, is an ancient Turkish art.
It is thanks to the artists who have carried it to the present day remaining
faithful to the original that the tile art has been able to survive over centuries
without breaking off its traditional roots. The subject of this article is the art
of Naciye Nur Avlupınar, the exemplary character of woman’s works in tile
art, and her artistic activities in the context of the Living Human Treasure. The
artist, who has been dealing with tile art for thirty-six years, has grown up with
the master-apprentice tradition. She brought many different innovations to her
art by adhering to the original, exemplified these innovations in her own works,
introduced the Turkish tile art with its 21st century features with exhibitions
held in and outside the country, and raised many students in this field.
This study aims to evaluate the innovations, works and artistic style of
Avlupınar, who has a grasp of both the art and craft part of this work, as well
as women who work only as workers, painters and engraving masters in the
tile industry on a piece work basis. In the theoretical part of this study, the
literature review and in the data collection part an in-depth interview was
conducted using the interview method.

Anahtar Kelimeler

tile, artist, traditional art, living human treasures, Naciye Nur Avlupınar

Kaynakça

• Aslanapa, O. (1977). (14. Yüzyıl). Milli Eğitim Bakanlığı.
• Aslanapa, O. (1989). Türk sanatı. İstanbul: Remzi.
• Avlupınar, N. N. (2003), Kütahya’da yaşayan ananevi sanatımız çini. Kütahya Araştırmaları, Tarih- Kültür-Madencilik-Sanat, Bursa: Ak.
• Avlupınar, N. N. (2016). Aşkla mayalanan klasik devir Osmanlı çinileri. Türkiye Cumhuriyeti Dış İşleri Bakanlığı.
• Avlupınar, N. N. (2017). Devâ-i Şâfî - toprak. İstanbul: 4. Türk Tıp Dünyası Kurultayı.
• Beyazıt, M. ve Işık İ. (2012). Geçmişten günümüze Kütahya çini sanatı ve Kütahya çiniciliği. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi,1(1), 891-898.
• Birol, A. İ. (2013). Klasik devir Türk tezyînî sanatlarında desen tasarımı çizim tekniği ve çeşitleri. İstanbul: Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı.
• Ekici, M. (2004). Bir sempozyumun ardından: Somut olmayan kültürel mirasın müzelenmesi. Milli Folklor Dergisi, 61, 5-13.
• Gülaçtı, N. (2018). Kütahya seramik ve çinicilik zanaat/sanatının tarihsel süreci ve gerileme nedenleri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 58, 31-40.
• Gülçayır, S. (2011). Somut olmayan kültürel mirasın korunması sözleşmesi üzerine eleştirel bir okuma. Milli Folklor Dergisi, 92, 5-12.
• Gümüş, İ. (2019). Yaşayan insan hazinesi bağlamında Bartın’da maket ustası Ahmet Güldür. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(3), 1648-1665.
• İssi, A. ve Yurdakul, H. (2002). Kütahya çiniciliği ve günümüzdeki sorunları. Journal of Scientific Reports -A,73-81.
• Kaçar, V. (2018). Geçmişten günümüze Kütahya çini sanatı üzerine değerlendirme ve öneriler. İdil Dergisi, 7(48), 985-989. Kılkış, Y. (2019). 18-19. yüzyıll arda Kütahya çiniciliği: Üretim ilişkileri, çini ticareti ve motifler. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı yayınlanmamış yüksek lisans tezi.
• Küçükyılmazlar, A. (2006). Çini araştırması. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası. Oğuz, Ö. (2008). Unesco ve geleneğin ustaları. Millî Folklor, 106, 5-10.
• Oğuz, Ö. (2009a). Somut olmayan kültürel miras nedir? Ankara: Geleneksel.
• Oğuz, Ö. (2009b). Somut olmayan kültürel miras ve kültürel ifade çeşitliliği. Milli Folklor Dergisi,82, 6-12.
• Oğuz, Ö. (2013). Terim olarak somut olmayan kültürel miras. Milli Folklor Dergisi, 100, 5-13. Rey, G. (1987). İslâm mimarisinde çini. İzmir: Ada.
• Şimşek, E. (2015). Meddahlıkta, yaşayan insan hazineleri listesine eklenmesi gereken bir isim: Kadirlili Yusuf Sıra. Millî Folklor, 106, 5-13.
• Yazgaç, P. (2015). Tabiatın ve tarihin yaşayan ressamı Ahmet Yakupoğlu. El Sanatları Dergisi,19, 80-90
• Yetkin,Ş.(1972). Anadolu’da Türk çini sanatının gelişmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Yetkin, Ş. (1993). Çini. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 8, 329-335.