Alper Canıgüz’ün Kan ve Gül Romanı Örneğinde Çevirmen ve Dünyası

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 108, 1109 - 1126, 01.11.2021

Nilgün Tanış Polat Saniye Uysal Ünalan

https://doi.org/10.22559/folklor.1617

Öz

Yapay zekâ ürünlerinin günümüzdeki tüm teknolojik gelişmelere rağmen duygusal zekâsı olan insan çevirmenlerin yerini henüz dolduramadığı çağımızda, çevirmene birey olarak atfedilen önemin de arttığını gözlemlemek mümkündür. Çevirmen figürü, farklı dillerin ve kültürlerin arasında aracılık rolü üstlenmesi bakımından günümüz dünyasında modern varoluşun bir sembolü haline gelmiştir. Çevirmen, bireyin kendini konumlandırışı ve gelişmeler karşısında duygusal zekâsıyla yaptığı başkaldırı bağlamında dünya edebiyatında karşılık bulmaktadır. Kurmaca eserlerde konu edilen çevirmen figürlerinin giderek artan bir oranda kahraman olarak kurgulandığı ve bilimsel araştırmaların bu değişimi ele almada geciktiği gözlenmektedir. Bu gözlemden yola çıkarak yazın geleneğinde izlenen bu değişimin Türk edebiyatında yankı bulup bulmadığını incelemek ve olası yeni bir geleneğin izini sürmek adına Alper Canıgüz’ün Kan ve Gül. Bir Kara Dejavu isimli romanı bu çalışmada ele alınmış ve nitel araştırmada elde edilen veriler betimsel olarak analiz edilmiştir. Çevirmenin toplum içinde edindiği konum, gördüğü değere ilişkin araştırmalar ve çevirmenin görünürlüğü ile ilgili tartışmalar özellikle kültürel dönemeç ekseninde gerçekleşen paradigma değişikliğiyle birlikte önem kazanmıştır. Türkiye’de konuya ilişkin incelemelerin, kurmaca dünyada çevirmenlik mesleğinin toplumdaki yeri ve statüsü hakkında bilgi verse de, paradigma değişiminin izlerini sürmekte yetersiz kaldıkları saptanmıştır. Yapılan bu çalışma ile Türk edebiyatında kurmaca boyutta çevirmenin nasıl inşa edildiğine odaklanılmış, kurmaca anlatı dili ve yapısı incelenmiş, Türkiye’de çevirmene ve mesleğine ilişkin veriler ışığında, çevirmen karakterinin modern insanı anlama yönünde bir açılım sağladığı görülmüştür. Araştırmada çeviribilimsel, edebiyatbilimsel ve kültürbilimsel açıdan esere odaklanılmış ve edebiyatta çevirmen kimliğinin bilhassa ara mekânda konumlandırılması ile beraber çevirmenlik mesleğine ilişkin yeni bir bakış açısının ortaya koyulduğu tespit edilmiştir. Böylelikle Batı literatürüne damgasını vurmuş olan kültürel dönemeç paradigması perspektifiyle Türk Edebiyatına yönelik örnek bir analiz modeli sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Alper Canıgüz, çevirmen figürü, kültürel dönemeç, kurmaca anlatı, kültürbilim

The Translator and His World in Alper Canıgüz’s Novel Kan ve Gül (Blood and Rose)

Öz

In our age where artificial intelligence products cannot replace human translators
with emotional intelligence despite all the technological developments, it is also
possible to observe that the importance attributed to the translator as an individual
is increasing. The figure of the translator has become a symbol of modern existence
in today’s world since it acts as an intermediary between different languages and
cultures. The translator finds its response in the world literature in the context of the
individual’s self-positioning and rebellion against technological developments with
his emotional intelligence. In this context, it can be stated that translator characters
in fictional works are increasingly constructed as heroes, however academic works
have registered this aspect belatedly. The aim of this study is to examine the novel
Kan ve Gül. Bir Kara Dejavu of Alper Canıgüz in terms of the conceptualization of
the protagonist who is a translator. The main question for the analysis of this novel
is whether this significant change regarding the fictional conceptualization of the
translator as a hero has an echo in Turkish literature and a possible new tradition
can be traced in this context. Doing this, the results obtained in our qualitative
analysis are evaluated descriptively. Discussions about the translator’s position in
society, the value s/he receives, and the discussions about the translator’s visibility
have gained in importance with the paradigm change that takes place along the
axis of the cultural turn. Studies on this topic in Turkey focus on the fictional
representation of the translator and his social status, but they do not sufficiently
address and trace the consequences of the aforementioned paradigm shift. With this
study, the character development of the translator is focused on and the language and structure of the fictional narrative is examined. Furthermore, in terms of the
cultural knowledge related to the translator and the profession of translator, it is
seen that the character of the translator paves the way for understanding modern
human. The novel Kan ve Gül was analysed with reference to approaches of
translation studies, literary studies and cultural studies. By this means, this study
demonstrated that a new perspective on the translator profession was put forward
with the positioning of the translator identity especially in the so-called third space.
Thus, an exemplary analysis model for Turkish Literature is presented with the
perspective of the cultural turn paradigm that has left its mark on Western literature.

Anahtar Kelimeler

Alper Canıgüz, translator figure, cultural turn, fictional narrative, cultural studies

Kaynakça

• Ali, S. (2010). Kürk mantolu Madonna. Yapı Kredi.
• Andres, D. (2009). Dolmetscher in fiktionalen Werken – von Verirrung, Verwirrung und Verführung. Das Wort Germanistisches Jahrbuch Russland. 2009, ss. 23-26.
• Aslan N. (2002). Kültür aktarımının adsız kahramanları: Çevirmenler (Bir kültür, bir yazar ve onun üç çevirmeni). Ege Alman Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. Edebi Çeviri ve Kültür Transferi Özel Sayısı. 2002(4), ss. 143-151.
• Bachmann-Medick, D. (1999). 1 + 1 = 3? Interkulturelle beziehungen als ‘dritter raum’. Weimarer Beiträge. Zeitschrift für Literaturwissenschaft, Ästhetik und Kulturwissenschaften 45(4), ss. 518- 531.
• Bachmann-Medick, D. (2007). Cultural turns. Neuorientierungen in den Kulturwissenschaften. Rowohlt.
• Bahadır, Ş. (2004). Üçüncü kültürün ortasındayım. Varlık. 2004 Ocak (1156), ss. 24-29.
• Bassnett, S. (2003). Translation as re-membering. (Caldicott, E., Fuchs, A. Ed.) Cultural memory: Essays on european literature and history içinde. ss. 293-309. P. Lang.
• Bhabha, H. K. (1994). The location of culture. Routledge.
• Bourdieu, P. (1984). Distinction: A social critique of the judgement of taste (R. Nice, Çev.) Harvard University.
• Canıgüz, A. (2019). Kan ve gül. Bir kara dejavu (6. basım) April.
• Çoban, F. (2019). Çevirmen öyküleri: Bir özbetimleme çalışması. Gece Akademi.
• Ece, A. (2016). Çevirmenin yazar ve kahraman olarak portresi. Çeviribilim.
• Erkul Yağcı, A. S. (2015) Discourses on translation and translators in Turkish fiction. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Geertz, C. (1993). Thick description: Toward an interpretive theory of culture. Geertz, C. The interpretation of cultures: Selected essays ss. 3-32. Fontana.
• Greenblatt, S. (1988). Shakespearean negotiations. The circulation of social energy in renaissance England. University of California.
• Kaindl, K. (2008). Zwischen fiktion und wirklichkeit: TranslatorInnen im spannungsfeld von wissenschaft, literatur und sozialer realität. (Schippel, L. Ed.) Translationskultur- ein innovatives und produktives Konzept içinde. ss.307-333. Frank & Timme.
• Kaindl, K. (2010). Von Fährmännern, Drachen und Killern. Zur fiktionalen identität von translator innen und ihrer theoretischen fundierung. (Sommerfeld, B. Ed.) Identitätskonstruktionen in fiktionalen und nicht-fiktionalen texten. Übersetzung und rezeption içinde ss. 53-72. Peter Lang.
• Kaindl, K. ve Spitzl, K. (2014). transfiction. Research into the realities of translation fiction. Benjamins.
• Kocabıyık, O. (basımda). Bilimkurgu sinema ve edebiyatında bir geçiş ritüeli olarak zaman yolculuğu.
• Lebedewa, J. (2013). Tabu und übersetzung. (Lehmann-Carli, G. Ed.) Empathie und Tabu(bruch) in Kultur, Literatur und Medizin içinde ss. 269-277. Frank & Timme.
• Martinez, M. ve Scheffel, M. (2007). Einführung in die erzähltheorie (7. basım). C.H. Beck.
• Neumann, B. (2006). Kulturelles wissen und literatur (Gymnich, M., Neumann, B., Nünning, A. Ed.) Kulturelles wissen und intertextualität. Theoriekonzeptionen und Fallstudien zur Kontextualisierung von Literatur içinde ss. 29-52. Wissenschaftlicher Verlag.
• Plummer, P. (2007). Kriminalroman. (Burdorf, D., Fasbender, C., Moenninghoff, B. Ed.) Metzler Lexikon Literatur. Begriffe und Definitionen içinde (3. basım, ss. 404-405). Metzler. Scheffel, M. ve Martinez, M. (2020). Anlatım teorisine giriş (A. Ünal, Çev.) Runik.
• Schirmer, A. (2014). Keine Kuh auf der Weide – Der “Thrill” des Übersetzens in einer Erzählung der Übersetzerin Park Chang Soon. (Kelletat, A. F., Tashinskiy, A. Ed.) Übersetzer als Entdecker. Ihr Leben und Werk als Gegenstand translationswissenschaftlicher und literaturgeschichtlicher Forschung ss. 161-184. Frank & Timme.
• Tahir Gürçağlar, Ş. (2015). Kapılar. Çeviri tarihine yaklaşımlar (2. basım). Scala.
• Tahir Gürçağlar, Ş. (Ed.) (2019a). Türkiye’de kadın çevirmenler. Kelimelerin kıyısında. İthaki.
• Tahir Gürçağlar, Ş. (2019b). Giriş (T. Gürçağlar, Ş. Ed.) Türkiye’de kadın çevirmenler. Kelimelerin kıyısında içinde ss. 9-25. İthaki.
• Tanış Polat, N. (2019). Heroische konzeptualisierung der translatorin-Figur in dem Film Arrival von Denis Villeneuve. (Ozil, Ş., Hofmann, M., Laut, J. P., Dayıoğlu-Yücel, Y., Zierau, C. Ed.) Übersetzung als Kulturaustausch. Türkisch-Deutsche Studien Jahrbuch 2018 içinde. ss. 45-59. Universitätsverlag.
• Toprak, Metin (2016). Hermeneutik ve edebiyat. Dergâh.
• Tosun, M. ve Akın, A. (2018). Yorumbilim. Sosyal bilimler için hermeneutik. Değişim.
• Uşaklıgil, H. Z. (2018). Mai ve siyah. Can.
• Vardar, S. (2019). Bu kulaklar neler duydu- Türkiye’de konferans çevirmenliğinin 50. yılı. h2o Kitap.
• Venuti, L. (1995). The translator’s invisibility. A history of translation. Routledge.
• Yücel, F. (2013). Ötekinin gözünden Orhan Pamuk. “Beyaz Kale’yi çevirmek”. Aylak Adam.
• Elektronik kaynaklar : Arı, S. (2021). Toplumsal yaşamda çevirmen algısı ve edebiyat metinlerine yansıması: Tercüman Raif Efendi. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi. 2021 Bahar (30), 1-17. http://10.37599/ceviri.880710
• Çeşit, Ö. ve Kozanoğlu, A. (2017). Eksik olan. Bir kara dejavu. https://www.youtube.com/ watch?v=erIHtf3z_yU
• Harman, Ö. F. (1991). Aziz. Türkiye diyanet vakfı İslam ansiklopedisi. 4(332). https://www.islamansiklopedisi.org.tr/aziz--hristiyanlik
• Menteş, M. ve Canıgüz, A. (2017). Kan ve gül. Kahkaha ve polisiye. Hürriyet Kitap Sanat. https://www. hurriyet.com.tr/kitap-sanat/kan-ve-gul-kahkaha-ve-polisiye-40419324
• Okyayuz, A. Ş. ve Kaya, M. (2019). Karikatürlerde çevirmen ve çeviri. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi. 27, 152-176. https://doi.org/10.37599/ceviri.570416
• Öncü, M. T. (2018). Türkçe çevirmenler sözlüğü. https://translex.ege.edu.tr/tr-6067/turkce_cevirmenler_sozlugu.html
• Pekdoğan, D. M. (2017). Yüzleşme olmadan ilerleme olamıyor. https://www.artfulliving.com.tr/edebiyat/yuzlesme-olmadan-ilerleme-olamiyor-i 11880
• Y. Gümüş, V. (2018). 21. yüzyıl Türk romanında çevirmen karakterler: Satır aralarında çevirmenlik mesleğine dair ipuçları peşinde. Journal of Turkish Studies. Language/ Literature. 13(12), 591-611. https://doi.org/10.7827/turkishstudies.13506