The Recurring Motifs of Being Murdered in the Book of Dede Korkut

Yıl 2022, Cilt: 28 Sayı: 110, 291 - 306, 01.05.2022

Ruşen Alizade

https://doi.org/10.22559/folklor.2109

Öz

This stady discusses the reasons and results of the emergence of recurring motifs
of being murdered in the Dede Korkut Book, which has monumental importance
in the Turkic culture. It is not clearly known how the inconsistencies seen in the
stories have emerged and became widespread in both oral and written traditional
literature. Based on Orhan Şaik Gökyay’s Dede Korkut Book, this study examines
the simultaneous layers containing recurring motifs of being murdered within the
context of the stories found in the book. Findings suggest that the act of killing has
an invariable function. In the study, the archetype of the “recurring motifs of being
murdered” examined by applying the structural-semiotic method was determined.
In addition, this study found that the motifs in question, which were distributed
throughout the stories, were accepted as normal events that took place in the epic
by the Oghuz. Findings from this study suggest that the gradual emergence of the
relationship between Oghuz Khan and the Oghuz occurred through cosmogonic
rituals. In analyzing the nature of the motifs, it was found that the motifs reflect the
gradual death and resurrection of these characters found in the stories.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, murder motives, Oghuz, archetype

Dede Korkut Kitabı’nda Yinelenen Öldürülme Motifleri

Öz

Bu çalışmada, Türk kültürünün eşsiz abidesi olan Dede Korkut Kitabı’na yansıyan yinelenen öldürülme motiflerinin -mitologemlerin- ortaya çıkışlarındaki sebep ve sonuçlar ele alınmaktadır. Dede Korkut Kitabı’ndaki hikâyelerde görülen
uyumsuzlukların hangi açılardan teşekkül ettikleri, sözlü ve yazılı gelenekte nasıl yaygınlık kazandıkları net olarak bilinmemektedir. Çalışmada Dede Korkut
Kitabı’nın Orhan Şaik Gökyay neşri esas alınmış ve bu neşirdeki bazı hikâyelerin
muhtevasındaki öldürülme motifleri, öncelikle eşzamanlı katman bakımından
incelenmiştir. Bu sonuca göre özellikle öldürmek eyleminin değişmez bir işleve
sahip olduğu görülmüştür. Araştırmada yapısal-gösterge bilimsel yöntem uygulanarak incelenen “yinelenen öldürülme motifleri”nin arketipi belirlenmiştir. Ayrıca bu araştırma, hikâyelere sirayet etmiş söz konusu motiflerin Oğuzlar tarafından
destanda gerçekleşen normal olaylar olarak kabul edildiğini ortaya koymuştur.
Aynı zamanda Oğuz Kağan ile Oğuzlar arasındaki kademeli ilintinin kozmogonik
ritüeller aracılığıyla gerçekleştiği tespit edilmiş ve tahlil süzgecinden geçirilmiş
motiflerin mahiyeti üzerine yorumlar yapılmıştır. Sonuç olarak ele alınan motiflerin hikâyelerde betimlenen karakterlerin kademeli olarak ölmesi ve dirilmesi olayını yansıttığı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, öldürülme motifleri, Oğuzlar, arketip

Kaynakça

• Aça, M. (2002). Şamanlığa geçişteki ölüp dirilme ritüelinden Türk destanlarındaki ölüp dirilmeye. Milli Folklor, (54), 75-85.
• Bayat, F. (1993). Oğuz epik enenesi ve “Oğuz Kağan” destanı. Sabah.
• Bayat, F. (2006). Oğuz destan dünyası Oğuznamelerin tarihi, mitolojik kökenleri ve teşekkülü. Ötüken.
• Bayat, F. (2016). Mitten tarihe sözden yazıya Dede Korkut Oğuznameleri. Ötüken.
• Djındjıç, S. (2021). Oğuzların epik tarih ve kültür birleşimi: Dede Korkut kitabı (A. Kılıç. Çev.) Dünyada Dede Korkut araştırmaları, 323-342, Ötüken.
• Gökyay, O. Ş. (2006). Dedem Korkudun kitabı. Kabalcı.
• Hacıyev, T. (1999). Dede Gorgud: Dilimiz, düşüncemiz. Elm.
• Levi-Stross, K. (1985). Strukturnaya antropologiya. Nauka.
• Mundy, C. S. (2021). Polyphemos ve Tepegöz (A. Erol ve S. Erol. Çev.) Dünyada Dede Korkut Araştırmaları, 153-184. Ötüken.
• Oğuznameler (1993). (K. Veliyev ve F. Uğurlu. Haz. ) BDU.
• Putilov, B. N. (1988). Geroiçeskiy epos i deystvitelnost. Nauka.
• Seyidov, M. (1983). Azerbaycan mifik tefekkürünün qaynaqları. Yazıçı.
• Seyidov, M. (1990). Yaz bayramı. Gençlik.