Nazlı Eray’ın Kayıp Gölgeler Kenti ile Philip Kerr’in Ölümcül Prag Eserlerindeki Prag Görünümleri

Yıl 2022, Cilt: 28 Sayı: 112, 1085 - 1098, 01.11.2022

Fulya Çelik Özkan

https://doi.org/10.22559/folklor.2285

Öz

Bütün kurmaca metinlerin temelinde mekân farklı boyutlarda yer alır. Fantastik ögeler içeren romanlar söz konusu olduğunda, gerçek hayattaki zaman algısını ve mekânları ikinci plana atma ya da tamamen değiştirme eğilimindedir. Düş ile gerçeğin iç içe geçtiği fantastik anlatı evreninde okur, (gerçek-gerçek dışı) mekânlar ve (gerçek-gerçek dışı) zamanlar arası sınırsız bir yolculuğa çıkar. Mekân, metnin her aşamasında farklı kimliklere bürünerek zamanı da etkisi altına alır. Fantastik ögelerin yer almadığı romanlarda ise yazar çoğunlukla okuyucuya gerçek üstü bir zaman, mekân algısı kazandırmak yerine düz bir anlatı tercih eder. Her ne kadar bu iki yaklaşım birbirinden farklı olsa da mekân, roman karakterlerinin olay örgülerinin geçtiği yer ile ilişkilendirilmesi için vazgeçilmezdir. Bir ilişkiler dizgesi olarak anlamı açığa çıkarmada temel bir unsur olan mekân, zamanla birlikte ele alındığında, fantastik romanlarda değişken, büyülü bir algı ortaya çıkarken; gerçekliğin ön planda olduğu ve olay aktarımına ağırlık veren romanlarda düz bir zaman ve mekân algısının ötesine geçilmez. Bu bağlamda edebiyatımızda eserlerini fantastik unsurlarla kurgulayan Nazlı Eray’ın Kayıp Gölgeler Kenti’ndeki Prag görünümleriyle, kentin Philip Kerr’in polisiye romanı Ölümcül Prag adlı eserindeki kimliği öncelikle mekân açısından karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Her iki eserde de görülen, kentin kasvetli tarihinden kaynaklanan ölüm ve tutsaklık temaları zamansal ve mekânsal ilişkiler bağlamında ele alınmıştır. Bu romanların mekânı algılayış ve işleyiş biçimleri farklı olsa da Prag kenti ekseninde ölüm ve tutsaklık temalarında buluştukları gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

kayıp gölgeler kenti, ölümcül prag, fantastik, polisiye, mekân, prag

Prague Appearances in Nazlı Eray’s The City of Lost Shadows and Philip Kerr’s Prague Fatale Novels

Öz

Based on all fictional texts, space takes place in different dimensions. When it comes to novels containing fantastical elements, they tend to put the perception of time and places in real life into the background or completely change them. In the fantastic narrative universe where dream and reality are intertwined, the reader embarks on an unlimited journey between (real-unreal) spaces and (real-unrealistic) times. Space also influences time by taking on different identities at every stage of the text. In novels with no fantastic elements, the author mostly prefers a direct narrative instead of giving the reader a surreal sense of time and place. Although these two approaches are different, space is indispensable for associating the novel's characters with the place where the plot takes place. When space, which is a fundamental element in revealing meaning as a series of relations, is considered together with time, a variable and magical perception emerges in fantasy novels; in novels where reality is at the forefront, and there is an emphasis on event transfer, one does not go beyond a straight perception of time and space. In this context, the appearance of Prague in Nazlı Eray’s The City of Lost Shadows, who fictionalizes her works with fantastic elements in our literature, and the city's identity in Philip Kerr’s detective novel Prague Fatale have been comparatively examined in terms of space. The themes of death and captivity arising from the gloomy history of the city, seen in both works, have been discussed in the context of temporal and spatial relations. Although the novels considered differ in perception and handling of the space, it has been observed that they meet in the themes of death and captivity in the axis of Prague.

Anahtar Kelimeler

the city of lost shadows, prague fatale, prague, fantastic, detective, space

Kaynakça

• Eco, U. (2015). Anlatı ormanlarında altı gezinti (K. Atakay. Çev.) Can.
• Emre, A. (2009). Prag sancısı içinde üç portre: Kafka, Haşek, Kundera. Şehirlerin Dili, 13 (150- 151-152), 378-384.
• Eray, N. (2008). Kayıp gölgeler kenti. Turkuvaz.
• Friedman, S. S. (1993). Spatialization: A strategy for reading narrative. Narrative, 1(1), 12-23. James, P. D. (2009). Talking about detective fiction. Vintage.
• Kerr, P. (2015). Ölümcül Prag (C. Demirkan. Çev.) Alfa.
• Korkmaz, R. ve Şahin, V. (Ed.). (2017). Romanda mekân: (Romanda mekân poetiği ve çözümlemeler) Akçağ.
• O’Gorman, E. (1999). Detective fiction and historical narrative. Greece & Rome, 46 (1), 19-26. Paşalı, M. (2009). Kızına kıyan baba: Viyana. Şehirlerin Dili, 13 (150-151-152), 279-281.
• Rzepka, C. J. (2005). Detective fiction (6). Polity.
• Toyman, Y. Ö. (2006). Nazlı Eray’ın roman dünyasında düşsü ve büyülü gerçekliğin kurgusu ile fantastik unsurlar [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Urry, J. (1999). Mekânları tüketmek (R. G. Öğdül. Çev.) Ayrıntı.
• Weisman, L. (1992). Discrimination by design a feminist critique of the man-made environment. Urbana.
• Yardımcı, S. ve Doğan, T. (2009). Mekân-Zaman-Anlam: Sait Faik öyküsünde ada. Özneler, durumlar, mekânlar: Toplum ve mekân: Mekânları kurgulamak (Işık, E. ve Şentürk, Y. Haz.) Bağlam.
• Yücel, T. (1993). Anlatı yerlemleri: Kişi/süre/uzam. Yapı Kredi