A Genetic-Structuralistic Approach to Tahar Ben Jelloun’s Leaving Tangier

Yıl 2024, Cilt: 30 Sayı: 118, 509 - 528, 01.05.2024

Esma Sönmez Öz

https://doi.org/10.22559/folklor.2675

Öz

One of the eminent figures in contemporary French literature, Tahar Ben Jelloun,
hails from Moroccan origins and remains deeply tethered to the land of his birth,
upbringing, and residence, manifesting a profound engagement with Morocco in
his literary endeavors. Noteworthy for his exploration of themes encompassing
immigration, justice, identity, racism, culture, freedom, refugeeism, religion, and
ethnicity, Ben Jelloun wields considerable influence within the literary sphere. His
2006 novel, “Leaving Tangier,” offers a poignant portrayal of Moroccan emigrants
bound for Spain, featuring forty chapters, each dedicated to elucidating the experiences,
sacrifices, and unfulfilled aspirations of distinct characters embarking on this journey.
Within the narrative fabric of “Leaving Tangier,” Ben Jelloun confronts the harrowing
realities of sexual and physical violence endured by migrants, thereby providing a
nuanced depiction of Morocco’s multifaceted social, cultural, political, religious,
and economic landscape through the lens of his characters. This study endeavors
to subject “Leaving Tangier” to analysis through the lens of Lucien Goldmann’s
sociological method known as Genetic Structuralism. Goldmann’s framework posits
that the social, political, economic, religious, and cultural milieu exerts a direct
influence on a writer’s creative process, thereby shaping the thematic and structural
composition of literary works. Central to Goldmann’s approach are the concepts of
“comprehension” and “explanation,” which seek to unveil the symbiotic relationship
between the author, as the progenitor of the literary work, and the prevailing ethos
of their society. The structural elements encompassing narrative perspective, spatial
and temporal dimensions, and character dynamics within “Leaving Tangier” serve as
conduits for the expression of both the author’s worldview and the broader societal
and cultural milieu to which he belongs.
Consequently, the novel is analysed within the framework of the method of Genetic
Structuralism, which scrutinizes between structural form and sociological context.
Accordingly, the restlessness of the society is reflected on the individuals, and due
to social, political and economic reasons, individuals fall into difficult and uncanny
migration routes.

Anahtar Kelimeler

Tahar Ben Jelloun, immigration, culture, Genetic Structuralism, Leaving Tangier

Tahar Ben Jelloun’un Gitmek Adlı Yapıtına Oluşumsal Yapısalcı Bir Yaklaşım

Öz

Çağdaş Fransız yazınının önemli yazarlarından biri olan Fas asıllı Tahar Ben Jelloun,
doğup büyüdüğü ve yaşadığı topraklardan kopmayan ve yapıtlarında da Fas’ı
ve bu coğrafyanın sorunlarını yansıtan bir yazardır. Yapıtlarında göç kavramı başta
olmak üzere adalet, kimlik, ırkçılık, kültür, özgürlük, mültecilik, din ve etnik gibi
çeşitli konuları ele aldığı için yazın dünyasında oldukça etkilidir. Ben Jelloun, 2006
yılında yayımladığı Gitmek (Partir) adlı yapıtında Fas’tan İspanya’ya göç etmek isteyen
ya da göçe zorlanan anlatı kişilerinin yaşamlarını betimlemektedir. Gitmek adlı
yapıt kırk bölümden oluşmakta ve her bir bölümde farklı anlatı kişilerinin göç ile
ilgili düşünceleri, göç için ödedikleri bedelleri ve sonunda ulaşamadıkları arzuları
anlatılmaktadır. Yapıtta, göç ile beraber cinsel ve bedensel saldırıya uğrayan kadın
ve erkeklerin durumlarını da ele alan yazar, anlatı kişileri üzerinden Fas’ın toplumsal,
kültürel, siyasal, dinsel ve ekonomik yapısını okura sunmaktadır. Bu çalışmanın
amacı, Gitmek adlı yapıtı, Lucien Goldmann’ın Oluşumsal Yapısalcılık adını verdiği
toplumbilimsel yöntemle çözümlemektir. Goldmann, toplumsal, siyasal, ekonomik,
dinsel ve kültürel değerlerin yazarın yapıtını oluştururken doğrudan etkili olduğunu
ve yapıtı biçimlendirdiğini öne sürmektedir. Anlama (içkin) ve açıklama (aşkın)
aşamalarından oluşan bu yöntemde yapıt ile yaratıcısı olan yazar ve yazarın ait olduğu
toplumun dünya görüşü arasında bir ilişki kurmayı denemektedir. Gitmek, yapıtının
iç bütünlüğünü sağlayan anlatı bakış açışı, uzam, zaman ve kişiler gibi yapısal özellikler,
yazarın dünya görüşünü, ait olduğu Fas toplumunun kültürünü yansıtmaktadır.
Buna göre toplumun huzursuzluğu bireylere yansımakta, sosyal, siyasi ve ekonomik
nedenlerle bireyler zorlu ve tekinsiz göç yollarına düşmektedirler.

Anahtar Kelimeler

göç, kültür, Oluşumsal Yapısalcılık, Tahar Ben Jelloun, Gitmek

Kaynakça

• Aksoy, E.(1984) Sartre’ın romanlarına bir sosyolojik yaklaşım. FDE Yazın ve Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 4(14), 66- 74.
• Akten, S. (1999). Yazın ve toplum ilişkisi üzerine kuramsal bir yaklaşım: Yazın Toplumbilimi. Edebiyat ve Toplum Sempozyumu. Ankara Üniversitesi Tömer, 162-167.
• Allien , A. A. (2018). Immigrant identity in Partir written by Tahar Ben Jelloun. Culturalistics: Journal of Cultural, Literary, and Linguistic Studies, 2(2), 27-32.
• Araya, V. B. (2013). Le labyrinthe arabo-musulman dans les romans de Tahar Ben Jelloun (Tahar Ben Jelloun'un romanlarında Arap-Müslüman labirenti) Letras, 54,71-90.
• Arnaud,J.(1976). Le Roman maghrébin en question chez Khair-Eddine, Boudjedra, Tahar Ben Jelloun (Jelloun-Khair-Eddine, Boudjedra ve Tahar Ben Jelloun'da söz konusu Mağrip romanı)Revue de l’Occident musulman et de la Méditerranée, 59.
• Atalay, İ., Er, A. (2013). Oluşumsal yapısalcılık bağlamında sorunsal kahraman ve dünya görüşü kavramları: Bernard Marie Koltès’in Batı Rıhtımı (Quai Ouest). Humanitas, 1(2), 27-42.
• Ben Jelloun,T.(1996). L’imaginaire dans les sociétés maghrébines(Mağrip toplumlarında imge)L’Harmattan.
• Ben Jelloun, T.(2006). Gitmek (Işık Ergüden, Çev.) Merkez Kitaplar.
• Beşe, A. (2006). Clifford Odets’in awake and sing! adlı yapıtına oluşumsal yapısalcı bir yaklaşım. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 143-158.
• Beşe, A. (2018). Waiting for lefty: oluşumsal yapısalcı çözümleme örneği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 3011-3020.
• Calaivanane .R (2019). Identity crisis in Leaving Tangier by Tahar Ben Jelloun. International Journal of Science and Research (IJSR) 8 (7).
• Christiane, A. (2005). L’immigration dans le roman francophone contemporain (Çağdaş Fransız Romanında Göçmenlik) Karthala.
• Genç, H.N.(2020). Orhan Pamuk’un kafamda bir tuhaflık adlı romanını çatışma ve göç kültürü modeli bağlamında okumak. folklor/edebiyat, 26 (1), 1-21.
• Goldmann, L. (2005). Roman sosyolojisi (A.Erkay, Çev.) Birleşik.
• Goldmann,L.(1964). Pour une sociologie du roman. Gallimard NRF.
• Goldmann, L. (1976). Diyalektik araştırmalar. (A. Timuçin, Çev) Kavram.
• Henri, T.(1982). Social identity and intergroup relations. Cambridge University Press.
• Hron, M. (2009). Translating pain: immigrant suffering in literature and culture. University of Toronto Press.
• Kartal-Güngör, T. (2018). Tahar Ben Jeloun’un Gitmek adlı romanında göç ve sürgün temaları ışığında Nazım Hikmet’e göndermeler. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (65), 393-405.)
• Kıran, Z., Kıran (Eziler),A.(2011). Yazınsal okuma süreçleri. 4. Baskı. Seçkin.
• Lewis, M.A.(2016). Between francophonie and world literature in French:Tahar Ben Jelloun’s evolving authority. The Journal of North African Studies, 21(2), 301-309.
• Loudiyi,M. (2022). La culture et l’identité à l’épreuve du déplacement -Pour une lecture topographique du déplacement dans Partir de Tahar Ben Jelloun ( Yerinden edilmenin sınadığı kültür ve kimlik - Tahar Ben Jelloun'un Partir filminde yerinden edilmenin topografik bir okuması) Revue scientifique sur les hybridations culturelles et les identités migrantes, 4 (6).
• May.F. (2008). Tahar Ben Jelloun etude des enjeux réflexifs dans l’oeuvre (Tahar Ben Jelloun ve çalışmalarındaki refleksif konuların incelenmesi) L’Harmattan.
• Mayrl, W.W. (1978). Genetic structuralism and the analysis of social consciousness. Theory and Society, 5 (1),19-44.
• Robert., E. (1996). Tahar Ben Jelloun ou l’inassouvissement du désir narratif (Tahar Ben Jelloun ya da anlatı için tatmin edilmemiş arzu) L’Harmattan.
• Tekin, M. (2002). Roman sanatı. Ötüken.
• Tertemiz,S.,Atalay,İ.(2020). Oluşumsal yapısalcılığın ilkeleri ve Zola’nın Emek adlı romanı üzerinde çözümleme. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (2), 665-683. doi: 10.33206/mjss.558274
• Tiken,S. (2009). Fakir Baykurt’un yılanların öcü adlı romanına oluşumsal yapısalcı bir yaklaşım. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (1), 43-56.
• Tilbe, A. (1999). Albert Camus’nün Veba (La Peste) adlı romanına toplumbilimsel bir uygulama. Edebiyat ve Toplum Sempozyumu. Ankara Üniversitesi Tömer, 105-111.
• Tilbe, A. (2004). Sartre’ın bekleyiş adlı romanına Goldmann’cı bir yazın toplumbilimsel yaklaşım. (K. Alver, Ed.), Edebiyat Sosyolojisi içinde (93-117) Hece.
• Tilbe, A. , Tilbe, F. (2015). Reşat Enis Aygen’in afrodit buhurdanında bir kadın adlı romanında çalışma ilişkileri: Yazın toplumbilimsel oluşumsal yapısalcı bir inceleme. Humanitas, 5, 187-216.