Function and Meaning in the Costumes of Altai and Siberian Shamans

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 121, 23 - 36, 01.02.2025

Özlem Kaya , Zülfikar Bayraktar

https://doi.org/10.22559/folklor.3805

Öz

It is known that especially in the Altai Shamanism tradition, shamans wear
costumes consisting of their own complex symbols and colors. These special
costumes are designed in a way to represent holiness and a religious cosmography.
In addition to these special costumes designed to be used in ceremonies and
celebrations in the Altai Shamanism belief, it is known that drums, tambourines,
headdresses and masks are also adorned with symbols in a unique way. Shamans
do not have the right to choose these costumes and other items of their own free
will. These costumes and items are selected and given meaning by the guidance of
of the spirits in whose service they are. In fact, all the details, including the
symbols on the costumes and items, are shaped through the direction of the
spirits.Otherwise, it is a common belief among shamans that if the demands of
the spirits are not met, many things - especially the ritual to be performed - will
not go well. The costume that shamans use especially in rituals is called the
"manyak". In order to use this costume, the person must have shamanic
characteristics. The main part of this specially designed costume called manyak
is a jacket made of deer and white sheepskin. The remaining symbols and
pieces find their place on this jacket. Each symbol and piece here represents the
elements in the spirit world. When we look at the costumes of Altai shamans in
general, it is possible to see that nine small puppets are lined up on the collar of
their robes. Again, the small springs, rattles and other metal items on the robes
are used as weapons in the fight against evil spirits. In addition, the animal
symbols attached to the robe serve a defensive function to protect against evil
spirits. In this context, the article will emphasize the functions of the costumes
used by Altai and Siberian shamans and the meanings of the symbols in these
costumes.

Anahtar Kelimeler

shaman costumes, Altai and Siberian shamans, symbols of costumes, functions of costumes

Etik Beyan

Research and publication ethics statement: This is a research article, containing original data, and it has not been previously published or submitted to any other outlet for publication. The author followed ethical principles and rules during the research process. In the study, informed consent was obtained from the volunteer participants and the privacy of the participants was protected. Contribution rates of authors to the article: The first author in this article contributed to the 75% level of preparation of the study, data collection, and interpretation of the results and writing of the article, while the second author contributed to 25%. Financial support: The study received no financial support from any institution or project. Conflict of interest: The author declares no conflict of interest.

Altay ve Sibirya Şamanlarının Kostümlerinde İşlev ve Anlam

Öz

Özellikle Altay şamanizm geleneğinde şamanların kendine has komplike
simge ve renklerden oluşan kostümler kullandıkları bilinmektedir. Bu özel
kostümler bir yönüyle kutsallığın ve dinsel bir kozmografyanın
resmedilmesi şeklinde tasarlanmışlardır. Altay şamanizm inancında tören
ve kutlamalarda kullanılmak üzere tasarlanmış bu özel kostümlerin yanı
sıra davul, tef, başlık ve maskelerin de kendine has bir biçimde sembollerle
bezendiği bilinmektedir. Şamanlar bu kostümleri ve diğer eşyalarını kendi
iradesiyle seçme hakkına sahip değildir. Hizmetlerinde bulundukları
ruhların yönlendirmesiyle bu kostüm ve eşyalar seçilir ve anlamlandırılır.
Öyle ki, kullanılan kostüm ve eşyaların üzerindeki simgeler de dahil olmak
üzere tüm detayların nasıl şekillendirileceği ruhların yönlendirilmesi ile
vücut bulmaktadır. Aksi takdirde ruhların talepleri yerine getirilmezse,
yapılacak ayin başta olmak üzere, birçok işin yolunda gitmeyeceği şamanlar
arasında yaygın bir inançtır. Şamanların özellikle ayinlerde kullandıkları
kostüme “manyak” adı verilmektedir. Bu kostümü kullanabilmesi için
kişinin şamanik özelliklere sahip olması gerekir. Manyak denilen bu özel
tasarım kostümün ana bölümünü maral ve beyaz koyun derisinden yapılan
bir ceket oluşturmaktadır. Geriye kalan diğer sembol ve parçalar bu ceket
üzerinde kendine yer bulur. Buradaki her sembol ve parça ruhlar alemindeki
unsurları temsil etmektedir. Altay şamanlarının kostümlerine genel olarak
bakıldığında cübbelerinin yakasında dokuz küçük kuklanın sıralandığını
görmek mümkündür. Yine cübbe üzerindeki küçük yaylar, çıngıraklar ve
diğer metal eşyalar kötü ruhlarla yapılacak savaşta silah olarak
kullanılmaktadır. Ayrıca cübbeye iliştirilmiş hayvan sembolleri de kötü
ruhlardan korunmak için savunma işlevi görmektedir. Sibirya şamanlarının
kullanmış oldukları kostümlerin işlevleri ve bu kostümlerdeki simgelerin
anlamları ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

şaman kostümleri, Altay ve Sibirya şamanları, kostümlerin simgeleri, kostümlerin işlevi

Kaynakça

• Alp, K. Ö., Mutlu, S. (2021). Şaman sembollerinin işlev ve anlam kodları. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 14 (35), 1008-1028.
• Akademia Nauk Soyuza Sovetskix Sosialistiçeskih Respublik, Institut Etnografi imeni N. N. Mikluho Malaya Religioznie Prdstavleniya i Obryadı Narodov Sibiri ve XIX-Naçale XX Veka,” Sbornik Muzeya Antropologii i Etnografii, İzdatelstvo Nauka, Leningradskoe Otdelenie 1971, pp: 5-6.
• Trans. Kılıç, S. (2010). Türk Şaman Giysilerine Semantik Yaklaşım, Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks, ZfWT Vol. 2, No. 1.
• Anohin, A. V. (2006). Altay şamanlığına ait materyaller. Kömen.
• Bayat, F. (2006). Ana hatları ile Türk şamanlığı. Ötüken.
• Davletov, T. (2017). Şaman doğanın şifası uyanınca. Asi.
• Direnkova, N. P. (2014). Sibirya halklarının şaman kostümleri. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Eliade, M. (1999). Şamanizm i̇lkel esrime teknikleri (İ. Birkan, Çev.) İmge.
• Eliade, M. (2006). Şamanizm. İmge.
• Eliade, M. (2000). Demirciler ve simyacılar. M. Emin Özcan (Çev.) Kabalcı.
• Fitch, T. (2006). The biology and evolution of music: A comparative perspective. Cognition 100, 173- 215.
• Giles, L. L. (2004). Spirit Possession. Shamanism: An Encyclopedia of World Beliefi, Pracrices, and Culture, In M. N. Walter & E. J. N. Fridrnan (Eds.) 228-234. ABC-CLIO, Inc.
• Güngör, H. (2000). Eski Türklerde din ve düşünce. Türkler, (3).
• Gürcan, K. (2018). Kutsal Şaman Elbiseleri. Ötüken Neşriyat A.Ş.
• Harvey, G. (2003). General introduction. In G. Harvey (Ed.), Shamanism: A Reader (1-23) Routledge.
• Hoppál, M. (2012). Avrasya’da Şamanlar (B. Bayram, Çev.) Hüseyin Şevket Çağatay Çapraz, Yapı Kredi Kültür Sanat.
• Hoppál, M. (2013). Shamans and symbols prehistory of semiotics in rock art. International Society for Shamanistic Research.
• İnan, A. (2000). Müslüman Türklerde Şamanizm Kalıntıları. Türkler, (3).
• Kafesoğlu, İ. (2003). Türk milli kültürü. Ötüken.
• Kılıç, S. (2010). Türk şaman giysilerine semantik yaklaşım, Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks, ZfWT Vol. 2, No. 1.
• Krippner, S. C. (2004). Psychology of Shamanism. Shamanism: An Encyclopedia of World Belief, Practices and Culture @p.204-21 1). In M. N. Walter & E. J. N. Fridman (Eds.) ABC-CLIO, Inc.
• Perrin, M. (2001). Şamanizm, 1. baskı, İletişim.
• Price, N. S. (2001). An Archaeology of Altered States: Shamanism and Material Culture Studies, Ed. N. S. Price, The Archaeology of Shamanism.
• Prokofyeva, E. D. (1971). Şamanskie Kostyumi Narodov Sibiri, Religioznie Predstavleniya i Obryadı Narodov Sibiri V. XIX – naçale XX veka, Sbornik Muzeya Antropologii i Etnografii, (27), 5- 100.
• Potapov, L. (2012). Altay şamanizmi. Kömen.
• Radloff, W. (2008). Türklük ve şamanlık (A. Temir - T. Andaç - N. Uğurlu, Çev.) Örgün.
• Tryjarski, E. (2012). Türkler ve ölüm (H. Er, Çev.) Pinhan.
• Winkelman, M. J. (2015). Shaman / shamanism, vocabulary for the study of religion. Volume 3 P–Z, Index, Robert A. Segal Kocku von Stuckrad (Eds.) Leiden.
• Electronic Resources: Holmberg, U. (1922). The Shaman Costume and Its Significance, Turun Su0malaisen Yliopiston Julkaisuja Sarja Bosai No 2 Annales Universitatis Fennicae Aboensis Series Btom I No: 2. https:// archive.org/details/TheShamanCostumeAndItsSignificance/mode/2up (Accessed on 24.07. 2024).
• SH (Sacred Hoop). (2010). Coat of Power, The Shamanism, Nicholas Breeze Wood (Ed.) Issue 68, http://taktsang.co.uk/Articles/Coat-of-Power.pdf (Accessed on 24.07. 2024).