Toplumsal Bellek İnşası ve Sürdürülmesinde Âşık Veysel’in Rolü

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 122, 413 - 432, 01.05.2025

İlker Kömürcü

https://doi.org/10.22559/folklor.4890

Öz

Toplumsal bellek, toplum yaşamının maddi ve manevi bileşenlerinden oluşan
kolektif bilgi ve anlayışı içerir. Türk kültürünün ve toplumsal belleğinin önemli
ifadelerinden ve taşıyıcılarından biri halk müziğidir. Geleneksel Türk kültürünün
önemli değerlerinden olan Âşık Veysel’in yaşamı ve eserleri, toplumsal bellek
kapsamında ve kültürel mirasın aktarımında çok yönlü rol oynamaktadır. Bu
çalışmada, toplumsal belleğin korunmasında etkin olan faktörler, Âşık Veysel’in 1969
yılında Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu’na (TRT) vermiş olduğu röportajı
ve eserleri bağlamında ele alınmıştır. Toplumsal bellek ve kültür çalışmalarının
önde gelen teorisyenlerinden Jan Assmann’ın kuramsal yaklaşımı temelinde Âşık
Veysel ve eserlerine ilişkin işitsel ve görsel unsurlar incelenmiş; bunlar mimetik
bellek, nesneler belleği, iletişimsel bellek ve kültürel bellek olmak üzere dört farklı
boyutta göstergebilimsel açıdan değerlendirilmiştir. İnceleme sonucunda elde edilen
veriler; Âşık Veysel’in şahsiyeti ve eserleriyle toplumun sahip olduğu inanç
ve değerler sistemini, yaşama biçimlerini, insan ilişkilerini ve bireysellikleri
kültürel belleğimize kaydederek süreklilik yarattığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Âşık Veysel , halk müziği , toplumsal bellek , kültür

The Role of Âşık Veysel in Constructing and Sustaining Social Memory

Öz

Social memory refers to the collective knowledge and understanding produced
by society through various cultural, material, and immaterial elements. Folk
music is one of the most important expressions and carriers of Turkish culture
and social memory. The life and works of Âşık Veysel, a key figure in the
continuation of traditional Turkish culture, play a multifaceted role in the
context of social memory and the transmission of cultural heritage. This study
aims to examine the elements that play a role in preserving social memory
in terms of its external dimensions, within the context of the interview Âşık
Veysel gave to the Turkish Radio and Television Corporation (TRT) in 1969.
Social memory is addressed based on the theoretical approach of Jan Assmann,
one of the leading theorists of cultural studies, and the auditory and visual
elements related to Âşık Veysel are analyzed through a semiotic lens in terms
of four different dimensions of memory defined by Jan Assmann: mimetic
memory, object memory, communicative memory, and cultural memory. The
findings suggest that through his life and works, Âşık Veysel has contributed
to the preservation of belief systems, value structures, modes of living, human
relationships, and individual experiences within Turkish cultural memory, thus
ensuring the continuity of social memory across generations.

Anahtar Kelimeler

Âşık Veysel , folk music , social memory , culture

Kaynakça

• Anufrieva, N.I., Anufriev, E.A., Korsakova, I.A., Shcherbakova, A.L. and Shcherbakov, V.F. (2015).
• Traditional musical folklore as a formation factor of personal integral worldview in conditions of modern metropolis. European Journal of Science and Theology, 11(3), 97-106.
• Assmann, J. and Czaplicka, J. (1995). Collective memory and cultural identity. New German Critique, (65), 125-133.
• Assmann, J. (2011). Communicative and cultural memory. P. Meusburger, M. Heffernan, E. Wunder (Eds.) Cultural memories: Knowledge and space in the book (s.15-27).
• Assmann, J. (2015). Kültürel bellek (A. Tekin, Çev.) Ayrıntı.
• Dilidüzgün, Ş. (2008). Türkçe öğretiminde metindilbilimsel bağlamda uygulamalı bir yaklaşım [Yayımlanmamış doktora tezi] İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ergöz, R. ve Doğan, D. (2020). Kültürel bellek mekânı ve milli kimlik yaratmada Pınarbaşı ağıtlarının işlevi. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergisi, (47), 29-43.
• Gündüz, M. ve Bulut, M.H. (2005). Âşık Veysel’in türkülerinin çok boyutlu içerik çözümlemesi. folklor/edebiyat Dergisi, (44), 257-268.
• Halliday, M.A.K. ve Hassan, R. (1976). Cohesion in English. Longman Group UK Limited. Köprülü, M. F. (1962). Türk saz şâirleri cilt I-V. Milli Kültür.
• Özünel, Ö. E. (2019). Geleneğin geleceği: Somut olmayan kültürel miras unsuru olarak âşıklık. AHBV Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 39-45.
• Özdemir, E. (2023). Veysel’i âşık eden sazıdır. S. Fidan (Ed.) Âşık Veysel içinde (s. 141-156) Ihlamur Kitap.
• Peter, B. (1997). Varieties of cultural history. Cornell University Press.
• Lavenda, R.H.ve Schultz, E.A. (2018). Kültürel antropoloji: Temel kavramlar (D. İ. Hayırlı ve O. Hayırlı, Çev.) DoğuBatı Yayınları.
• Schieder, T. (1978). The role of historical consciousness in political action. History and Theory, 17(4), 1-18. doi: 10.2307/2504707
• Tanrıkorur, C. (1965). Türk halk musikisi ve klasik Türk musikisi. Erdem, 1(2), 564-576.
• Taşıgüzel, S. (2004). Aspect of collocational system in instructive texts in primary school turkish course books. Dil Dergisi, (125), 72-87. doi:10.1501/Dilder_0000000014
• Taşlıova, M. M. (2014). Stüdyoya taşınan âşıklık veya ‘stüdyo tipi’ âşıklığa doğru: Sözlü <doğal> ve dijital <elektronik> icra yapıları üzerinde mukayese. Türkbilig, (27), 79-104.
• Vogt, S. and Magnussen, S. (2007). Long-term memory for 400 pictures on a common theme. Experimental Psychology, 54(4), 298-303. doi: 10.1027/1618-3169.54.4.298
• Yiğitbaş, S. (1972). Musiki ile tedavi. Yelken Matbaa.