Şiirde ‘Ses’in Duygu Değeri

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 124, 895 - 906, 01.11.2025

Baki Asiltürk

https://doi.org/10.22559/folklor.5001

Öz

Modern şiirde anlam katmanlarını zenginleştirmenin yollarından en yaygını imge
kullanma ve özgün imge yaratma tekniğidir. Şairler anlamın temel koyucu
argümanlarından olan imgeyi genellikle duyudan duyguya, somuttan soyuta aktarma veya
bunun tersi yoluyla sağlarlar. Beş duyudan herhangi birine ait sıcak, sert, renkli, tatlı,
gürültülü vb. gibi kavramların aşk, mutluluk, mutsuzluk, bunalım, özlem, keder
vs. gibi birbirinden farklı duyguları ifade etmek için kullanılması imgesel anlatımın
temelini oluşturur. Beş duyudan birine ait verilerin bir başka duyuya aktarılması ve
bu yolla duyular arası aktarmaya başvurulması da imgeye giden yolda önemli
uygulamalardan biridir. Duyuya ait iken yüzey yapıda kalan ama duyguya geçişte
derin yapıya aitmiş gibi hissedilen verimler şiirde çağrışımların çoğalıp güçlenmesini
sağlar. Buna bağlı olarak bu verimlerin değer skalası da üzerinde durulması gereken
bir başka yöndür. Şair, sözünü ettiği duyu veya duygunun son tahlilde ne şekilde
algılanmasını istediğini şiirde bazen açık bazen de örtülü olarak hissettirir. Duyusal
verimlerin doğrudan doğruya doğadaki şekliyle kullanılıp yüzey yapıda kalması
“betisel kategori”yi, çağrışım yoluyla derin yapıya ulaşması “izleksel kategori”yi, şairin
ona yüklediği olumluluk-olumsuzluk durumu da “değer kategorisi”ni meydana getirir.
Herhangi bir şair veya okur için sıradan bir veri olan gök gürültüsü başka bir
şair veya okur için derin yapıda anlam kazanabilir ve “iyi/kötü” değerine ulaşabilir.

Anahtar Kelimeler

şiir , imge , duyu , duygu , anlam , yüzey yapı , derin yapı , betisel kategori , izleksel kategori , değer kategorisi

Etik Beyan

Araştırma ve yayın etiği beyanı: Bu makale, orijinal veriler temelinde hazırlanmış özgün bir araştırma makalesidir. Daha önce hiçbir yerde yayımlanmamış olup başka bir yere yayımlanmak üzere gönderilmemiştir. Yazar, araştırma sürecinde etik ilkelere ve kurallara uymuştur. Yazarların katkı düzeyleri: Bu makale tek yazarlıdır, yazarın katkı düzeyi %100’dür. Etik komite onayı: Bu makale için etik kurul onayı gerekmemektedir. Finansal destek: Bu araştırma için herhangi bir finansal destek alınmamıştır. Çıkar çatışması: Bu çalışma ile ilgili herhangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır

The Emotional Value of ‘Sound’ in Poetry

Öz

In modern poetry, the most common way to enrich layers of meaning is through the
use of imagery and the creation of original imagery. Poets often achieve imagery,
a foundational argument for meaning, by transferring it from sense to emotion,
from the concrete to the abstract, or vice versa. The use of concepts from any of
the five senses, such as warmth, harshness, color, sweetness, and noise, to express
diverse emotions such as love, happiness, unhappiness, depression, longing, and
grief, forms the basis of imaginative expression. Transferring data from one of
the five senses to another, and thus resorting to intersensory transfer, is another
important practice on the path to imagery. The effects that belong to the senses
but remain in the surface structure but are felt as belonging to the deep structure
when they transition to emotion multiply and strengthen the connotations in the
poem. Consequently, the value scale of these effects is another aspect that deserves
attention. The poet conveys, sometimes explicitly and sometimes implicitly, how
he ultimately wishes the sensation or emotion he describes to be perceived. The
direct use of sensory input as it occurs in nature, remaining within the surface
structure, constitutes the “figurative category.” The accession of sensory input
to the deeper structure through association constitutes the “thematic category.”
The positive and negative aspects the poet attributes to it constitute the “value
category.” Thunder, an ordinary piece of data for one poet or reader, may acquire
deeper meaning and attain a “good/bad” value for another.

Anahtar Kelimeler

poetry , image , sense , emotion , meaning , surface structure , deep structure , figurative category , thematic category , value category

Kaynakça

• Aktunç, H. (2009). “Deli Düğün”, Sönmemiş dizeler. YKY.
• Cemal Süreya (1999). “Arka Güneş”, Sevda sözleri. YKY.
• Dede Korkut Hikâyeleri (2014). Orhan Şaik Gökyay (Haz.) Kabalcı.
• Dıranas, A. M. (1995). “Kar”, Şiirler. Adam.
• İlhan, A. (1987). “Deniz Kasidesi”, Tutuklunun günlüğü. Bilgi.
• Karakan, H. (1957). Dünya şiiri. Şiir.
• Kefeli, E. (2012). Batı edebiyatında akımlar. Dergâh.
• Korkut, E. (1996). Şiirde duygu değeri ve aşk. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, (Not: Makalemin yapısını Ece Korkut’un bu makalesinden ilhamla oluşturdum ama akademik kaynakları ve örneklemeleri özgünlük açısından doğal olarak farklı tuttum.)
• Müldür, F. (2016). Noam Chomsky’de üretici dilbilgisi: Derin yapı ve yüzey yapı ayrımı, Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 27.
• Orhan Veli (1982). “İstanbul’u Dinliyorum”. Bütün şiirleri. Can.
• Tecer, A. K. (1980). Çıngırak, Kişiliği sanat anlayışı ve tüm şiirleri. Timuroğlu, V. (Haz.) İş Bankası Kültür.
• Tekin, T.(1989). XI. yüzyıl Türk şiiri. TDK.
• Yaşa, Y. (2020). Orta Çağdan günümüze Fransız şiiri antolojisi. İkaros.
• Yücel, T. (1968). Büyük şairler ve şiirleri. Varlık.