Büyük Ötekinin Gölgesinde: Lacancı Psikanalize Göre Kiracı’da ve Korkuyu Beklerken’de Obsesyon Nevrozu

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 124, 999 - 1020, 01.11.2025

Selda Uygur

https://doi.org/10.22559/folklor.4917

Öz

20. yüzyılın en önemli psikanalistlerinden biri olarak kabul edilen Jacques Lacan
(1901-1981), Sigmund Freud (1856-1939)’un düşüncelerine yeni bir bakış açısı
getirerek ve kendisine özgü kavramlar geliştirerek kültür, sanat, edebiyat, sinema
vs. alanında yapılan pek çok çalışmanın analizine katkı sunmuştur. Lacancı psikanaliz
adı verilen bu teknik, pek çok edebî eserin yorumlanmasına da imkân sunmuştur.
Bunu yaparken de Lacancı psikanalizde birçok kavrama başvurulmuştur.
Bu kavramlardan birisi de obsesyon nevrozudur. Modern bireyde obsesyon
nevrozunun ortaya çıkmasının sebebi, babanın simgesel yasasına uyum
sağlanamamasıdır. Lacan’ın simgesel düzen olarak adlandırdığı topum, kültür ve diğerlerinin
simgesi olan “Büyük Öteki”yle uzlaşmazlık ve yarılma duygusu kaygı, suçluluk
gibi duygularla ortaya çıkan obsesyon nevrozunu tetikler. 20. yüzyılın sürrealist
ve modernist yazarlarından olan Polonya asıllı Fransız yazar Roland Topor, Kira-
cı adlı romanında, modern Türk Edebiyatının önemli temsilcilerinden olan Oğuz
Atay, Korkuyu Beklerken adlı öyküsünde “Büyük Öteki” ile kutuplaşmış, obsesif
karakterler yaratmışlardır. Yaklaşık aynı zaman dilimlerinde, farklı coğrafyalarda
yazılmış bu iki eserin ana karakterleri obsesif yönleriyle benzeşmektedirler.
İncelemenin amacı tespit edilen verilerden yola çıkarak her iki eserin benzer noktalarını
ele almaktır. Eserlerin analizinde Lacancı psikanaliz yöntemi kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kiracı , Korkuyu Beklerken , obsesyon nevrozu , Lacan , büyük öteki

Etik Beyan

Araştırma ve yayın etiği beyanı: Bu makale, orijinal veriler temelinde hazırlanmış özgün bir araştırma makalesidir. Daha önce hiçbir yerde yayımlanmamış olup başka bir yere yayımlanmak üzere gönderilmemiştir. Yazar, araştırma sürecinde etik ilkelere ve kurallara uymuştur. Yazarların katkı düzeyleri: Birinci yazar %100. Etik komite onayı: Bu çalışma için etik kurul onayı gerekmemektedir. Finansal destek: Bu araştırma için herhangi bir finansal destek alınmamıştır. Çıkar çatışması: Bu çalışma ile ilgili herhangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır.

In the Shadow of the Big Other: Obsessional Neurosis in The Tenant and Waiting for Fear According to Lacanian Psychoanalysis

Öz

Jacques Lacan (1901–1981), considered one of the most influential psychoanalysts
of the 20th century, brought a new perspective to Sigmund Freud’s (1856–1939)
ideas by developing his own theoretical framework and concepts. Known as
Lacanian psychoanalysis, this approach has significantly contributed to the
interpretation of works in various fields such as culture, art, literature, and cinema.
One of the central concepts in Lacanian psychoanalysis is obsessional neurosis,
which arises in the modern individual due to a failure to adapt to the symbolic
law of the father. A sense of rupture or irreconcilability with the “Big Other”-
Lacan’s term for the symbolic order representing society, culture, and others-can
trigger obsessional neurosis, characterized by anxiety, guilt, and internal conflict.
Roland Topor, a French writer of Polish origin and a prominent surrealist and
modernist figure of the 20th century, portrays obsessive characters in conflict
with the “Big Other” in his novel The Tenant. Similarly, Oğuz Atay, a key figure
in Modern Turkish Literature, presents obsessive characters in his story Waiting
for Fear. Although written in different geographical and cultural contexts, these
two works—produced in approximately the same time period—exhibit striking
thematic parallels. This study employs the method of Lacanian psychoanalysis to
analyze

Anahtar Kelimeler

The Tenant , Waiting for Fear , obsessional neurosis , Lacan , the big other

Kaynakça

• Alvarez, C. H. (1987). Pour un approfondissement textuel: Une interprétation psychanalytique. Anuario de Estudios Filológicos, (10), 141-159.
• Atay, O. (2010). Korkuyu beklerken. İletişim.
• Calder, J. (1997, 04 18). Obituary: Roland Topor. Independent, https://www.independent.co.uk/news/ people/obituary-roland-topor-1268000.html. (Erişim tarihi: 10.05.2025).
• Clero, J.-P. (2011). Lacan sözlüğü (Ö. Soysal, Çev.) Say.
• Evans, D. (2019). Lacancı psikanalize giriş sözlüğü (T. Sivrikaya, Çev.) Islık.
• Fink, B. (2016). Lacancı psikanalize bir giriş: Klinik ve kuram (Ö. Öğütçen, Çev.) Encore.
• İzmir, M. (2020). Giriş. Psikanalizin Temel ilkeleri Ecrits’den iki Makale içinde (s. 7-72) Çolpan.
• Karaca, Ş. (2023). Emine Semiye külliyatına katkı: “Emin” Hikâyesinin psikanalitik çözümlemesi. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 15(30), 85-102, Doi: 10.26517/ytea.549
• Kojeve, A. (1980). Introduction to tbe reading of Hegel. Cornell University Press.
• Kordela, K. (2009). Arzu ve ötelenmiş travma (Lacan, Antigone ve demokrasi) MonoKL Lacan Seçkisi (6-7), 101-112.
• Kütahneci, M. (2009). Lacan ve ölüm. MonoKL Lacan seçkisi (6-7), 465-478.
• Lacan, J. (1953). Some reflections on the ego. International Journal of Psychoanalysis (34), 11-17.
• Lacan, J. (1968). The Language of the self: The function of language in psychoanalysis. Dell Publishing Co., Inc.
• Lacan, J. (1994). Fallusun anlamı. Afa.
• Lacan, J. (1997). The seminar of Jacques Lacan, book VII: The ethics of psychoanalysis 1959-1960. W. W. Norton & Company.
• Lacan, J. (1998). The seminar of Jacques Lacan, Book XI: The four fundamental concepts of psychoanalysis. W. W. Norton & Company.
• Lacan, J. (2005). Écrits a selection. Routledge.
• Lacan, J. (2013). Psikanalizin dört temel kavramı, seminer 11. kitap (N. Erdem, Çev.) Metis.
• Lacan, J. (2014). Anxiety the seminar of Jacques Lacan book X. Polity Press.
• Lacan, J. (2014). Baba-nın-adları (M. Erşen, Çev.) MonoKL.
• Lacan, J. (2017). Formations of the unconscious the seminar of Jacques Lacan book V. Polity Press.
• Roudinesco, E. (2012). Her şeye ve herkese karşı Lacan (N. Başer, Çev.) Metis.
• Şen, C. (2015). Cumhuriyet dönemi Türk şiirine yansıyan suçluluk duyumuna psikanalitik bir yaklaşım. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, (38), 253-77. doi:10.17133/tubar.09586.
• Topor, R. (2022). Kiracı (D. Yetkin, Çev.) Norgunk.
• Tura, S. M. (1994). Önsöz ‘olmak ta eksik’ Lacan’da kastrasyon ve narsizm. Fallus’un anlamı içinde (s. 7-38) Afa.
• Zizek, S. (2012). Giriş: Alfred Hitchcock, ya da form ve formun tarihsel dolayımı. S. Zizek (Ed.) Lacan hakkında bilmeyi hep istediğiniz ama Hitchcock’a sormaya korktuğunuz her şey içinde (s. ix-xxi) Agora.