From Gothic Horror Elements to Invisible Beings in Turkish Culture: The Case of Turkish Horror Cinema

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 124, 1137 - 1154, 01.11.2025

Vali Gjinali

https://doi.org/10.22559/folklor.4995

Öz

Fear, often considered the opposite of rational thinking, has been extensively used
in literature and cinema, maintaining its popularity by inspiring unique characters
across periods. Beyond being a basic human emotion, fear is also culturally
constructed, with each culture reflecting distinct elements shaped by geography,
beliefs, values, and social conflicts. In Western societies, fear largely originates
from the Gothic tradition of medieval Europe, whereas in Eastern cultures, it is
linked less to fantastical beings (Frankenstein, vampires, or Dracula) and more to
religious entities such as God, the devil, and jinn.
This study explores the literary and cultural roots of horror cinema’s core source
of inspiration—using a mixed-methods approach that combines qualitative and
quantitative research. In the qualitative phase, in-depth interviews were conducted
with Turkish horror film directors. In the quantitative phase, a 23-question survey
was distributed to Turkish horror film audiences to investigate the origins of their
fears. Findings show that the age group in which respondents most vividly remember
fear is between 8 and 11, with a rate of 40.5%. When asked what they feared most
as children, 61.3% cited ghosts, spirits, and frightening stories. Turkish audiences
appear to be less affected by fantastical horror creatures and more by religious or
folkloric ones, with 68.7% identifying jinn as the most frightening figure. Between
2004 and 2020, the image of the jinn appeared in 131 of 152 Turkish horror films. This
suggests that the jinn are the central figure in Turkish horror cinema. As such, under
the influence of Islamic belief, the fear of unseen beings especially jinn continue to
shape both the content and cultural impact of horror films in Turkey

Anahtar Kelimeler

horror literature , Turkish Horror Cinema , East and West culture , İslam

Gotik Korku Unsurlarından Türk Kültüründeki Görünmez Varlıklara: Türk Korku Sineması Örneği

Öz

Korku bilinç dışının bir tepkisi olarak tanımlandığından, rasyonel bakışın ötekisi
olarak kabul gören duygulardan olmuştur. Romanda ve sinemada yoğun bir biçimde
kullanılmış ve popülerliğini kaybetmeyerek her dönemde farklı karakterler
yaratmayı başarabilmiştir. Korku, temel insani duygu olmanın yanı sıra kültürel bir
olgudur. Bu bakımdan her kültürün özgün korku unsurları vardır. Bu unsurlar, kaynağını
temelde benzer noktalara taşısa da coğrafya, inanç, değerler ve çatışmalar
korkunun da aidiyet hissini pekiştiren bir duygu olduğuna işaret eder. Örneğin Batı
toplumlarında korkunun kökeni genellikle Gotik geleneğe dayandırılırken, Doğu
dünyasında korkuyu aynı biçimde kurumsal bir (gotik) çerçevede değerlendirmek
güçtür. Bu nedenle Doğu’da Frankenstein, vampir veya Drakula gibi fantastik
yaratıkların aksine genellikle görülemeyen ancak varlığına inanılan Allah, şeytan ve
cin gibi dinî varlıkların korkusu hâkimdir.
Bu çalışmada, nicel ve nitel araştırma desenlerinin birleşimi ile oluşturulan karma
yöntem kullanılarak sinemanın beslendiği temel kaynak olan korku kültü ve
edebiyatı irdelenmiştir. Çalışmanın nitel araştırma kısmında Türk korku filmi
yönetmenleriyle görüşmeler yapılmış, nicel araştırma kısmındaysa Türk korku filmi
seyircilerine korkularını saptamak üzere 23 sorudan oluşan anket uygulanmıştır.
Elde edilen bulgular, katılımcıların korktukları şeyleri hatırladıkları yaş grubunun
en yüksek olduğu yaş aralığının %40,5 oranıyla 8-11 yaş olduğunu göstermektedir.
Türk izleyicilerine küçükken en çok neden korktukları sorulduğunda ise katılımcıların
%61,3’ü hayalet – ruhlar ve anlatılan hikâyeler olduğunu belirtmişlerdir.
Türk korku filmi seyircilerinin korku unsuru olarak fantastik yaratıklardan çok
fazla etkilenmedikleri görülmüştür ve en çok korktukları karakterin %68,7’lik
oranıyla cinler olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Türk korku sineması yönetmenleri 2004
yılından 2020 yılına kadar çekilen toplamda 152 Türk korku filminin 131’inde Cin
imgesini kullanmıştır. Bu veriden yola çıkılarak Türk korku sineması baş karakterinin
Cin olduğu sonucuna ulaşılabilir. Dolayısıyla Türk kültüründe İslamiyet’in
de etkisi ile görünmeyen varlıkların, cinlerin yarattığı korku unsuru güncelliğini
devam ettirmektedir.

Anahtar Kelimeler

korku edebiyatı , Türk korku sineması , Doğu ve Batı kültürü , İslamiyet

Kaynakça

• Akyar, P. (2012). 2000 sonrası Türk korku sinemasında yer alan dini göstergeler [Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi] Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Altuntaş, H. ve Şahin, M. (2008). Kur’an-ı Kerim Meali. Ostim Mesleki Eğitim Merkezi Müdürlüğü.
• Arkan, G., N. (2007). Korku sinemasında çocuk imgesi ve “The Ring”, Halka filminin çözümlemesi [Yayınlanmış yüksek lisans tezi] Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Başol, S. (2014). Hititlerde büyü ve büyü malzemeleri [Yayınlanmış doktora tezi] Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Canbaz, Y., F. (2013). Kenan Hulusi Koray’in korkutan öyküleri. Millî Folklor, 25 (97), 135- 144.
• Caruth, G. D. (2013). Demystifying mixed methods research design: A Review of The Literature, Mevlana International Journal of Education, 3(2), 112-122.
• Civan, C. (2014). Korkuyu beklerken. Vizyon Hayal Perdesi, 42, 6-11.
• Creswell, J., W. (2016). Araştırma deseni, nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları (S. B. Demir, Çev.) (2. Baskı) Eğiten Kitap.
• Daley, T. (Director). (1987). The Outing (Film) Production Company. ABC Films.
• Dalkıran, B. (Yönetmen). (2006). Araf (Film) d.f.g.s.
• Dehlavi, J. (Director). (1987). Born of Fire (Film) British Film Institute, Güven Kıraç Filmcilik.
• Düzgün, Ş., Ali. (2012). Dinsel ve mitolojik yönleriyle cin ve şeytan algımız. Kelam Araştırmaları, 10(2), 11-30.
• Eliade Mircae. (2003). Dinler tarihine giriş. Kabalcı.
• Erksan, M. (Yönetmen). (1974). Şeytan (Film) Erler Film.
• Friedkin, W. (Director). (1973). The Exorcist (Film) Warner Bros.
• Furby, J. ve Hines, C. (2014). Fantastik. Kolektif.
• Gürkan, H. (2009). 2000’lerde Hollywood’da yeniden çekilen Japon korku filmlerinde kadın temsillerinin karşılaştırmalı analizi [Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi] Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Heyvaert, M., Maes, B. ve Onghena, P. (2011). Applying mixed methods research at the Synthesis Level: An overview. Research In Schools, 18(1), 12-24.
• Hocaoğlu, D. (2001). Korku edebiyatı üzerine: I. korku edebiyatı, Ölüm Mistisizmi ve Şeytan. 3 (10), 10., 8-11.
• Hooper, T. (Director). (1982). Poltergeist (Film) Metro-Goldwyn-Mayer (MGM).
• İnal, U. (2015). Türk korku sinemasında eski Türk inançları ve İslamiyet’e dair ögeler: Hasan Karacadağ sineması [Yayınlanmış yüksek lisans tezi] Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İsmayılov, E., K. ve Sunal, G. (2013). Frankenstein ya da modern prometheus romanının sinemaya uyarlanması. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), 199-222.
• Harner, Michael (2014). Şamanik Şifa (Y. Sen, Çev.) Ray.
• Kaya, R. (2003). Kur’an-i Kerim’de insan-şeytan ilişkisi. Uludağ Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(2), 1-30.
• Kılıçkaya, D. (2016). Oğuz Atay’ın “Unutulan” ve “Korkuyu Beklerken” Adlı hikâyelerinde Gotik unsurlar. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 685-696.
• Kızılca, M. (2015). Türk korku sineması’na genel bir bakış. Öteki Sinema. Erişim adresi: http://www.otekisinema.com/turk-korku-sinemasina-genel-bir-bakis/ (Erişim tarihi: 05.10. 2016).
• Koçak, B. (2006). Doğu-Batı arasında Türk sineması: Korku filmleri üzerine bir değerlendirme. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 26(1), 93-104.
• Landsverk, J., Brown, H., Chamberlain, P., Palinkas, L. A. ve Horwitz, S. M. (2012). Design and analysis in dissemination and implementation research. In R. C. Brownson, G. A. Colditz and E. K. Proctor (Eds.) Translating Science to Practice, Oxford University Press, 225–260.
• Mannoni, P. (1992). Korku (I. Gürbüz, Çev.) İletişim.
• Mestçi, A. (2018). Yüz yüze görüşme. 27 Ocak 2018, İstanbul.
• Öner, H. (2016) Önce Kork Sonra İnanırsın: Beş Sevim Apartmanı. Roman Kahramanları Dergisi, (25), 105-108.
• Palinkas, L. A., Aarons, G. A., Horwitz, S. M., Chamberlain, P., Hurlburt, M. ve Landsverk, J. (2011).
• Mixed method designs in implementation research, Administration and policy in mental health and mental health services research, 38, 44-53.
• Polat, E. (2015). Cin suresi perspektifinde cinlerin varlığı. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(53), 337-365.
• Proctor, E. K., Landsverk, J., Aarons, G., Chambers, D., Glisson, C. ve Mittman, C. (2009). Implementation research in mental health services: An emerging science with conceptual, methodological and training challenges. Administration and Policy in Mental Health and Mental Health Services Research, 36, 24-34.
• Reyhan, E. (2008). Eski Anadolu kültüründe büyü ve büyücülük. Akademik Bakış, 2(3), 227-242.
• Scognamillo, G. (1994). Dehşetin kapıları. Mitos.
• Scognamillo, G. (1996). Korkunun sanatları. İnkılap.
• Sönmez, V. ve Alacapınar, F., G. (2016). Sosyal bilimlerde ölçme aracı hazırlama. Anı.
• Şimşek, G. (2013). Siyasi olayların korku sinemasına yansımaları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(46), 264-280.
• Şimşek, G. (2016). Sinemada korku ve din, 2000 sonrası Amerikan ve Türk filmlerinde cin unsurunun çözümlenmesi. Pales.
• Tanyu, H. (1992). Büyü. İslam ansiklopedisi.
• Tutar, C.(2015). Türk korku sinemasının yapısal engelleri: Sosyo-kültürel bir bakış. Gümüşhane Üniversitesi İletişim fakültesi Elektronik Dergisi, 3(2), 247-274.
• Türkel, E. ve Kasap, F. (2014). Türk sinemasında korku: 2000 sonrası Türk korku sinemasında dinsel motifler üzerine bir inceleme ve yaratım sorunları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(32), 711-721.
• Yavuz, F. (2005). Bastırılanın kaçınılmaz geri dönüsü: Korku sineması. Sinemasal Dergisi, İzmir, Dokuz Eylül Yayınları, Temmuz, Ağustos, Eylül.
• Yavuz, M., E. ve Geçikli, K. (2008). Gotik romanda aydınlanma karşıtlığı. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi Mayıs, 32(1), 171-188.
• Yıldıran Önk, Ü. (2011). Türk sineması’nda türler üzerine bir inceleme (1970-1980). Journal of Yaşar University, 23(6), 3866-3877.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, (11. Baskı) Seçkin.
• Yükseköğretim Planlama, Denetleme, Akreditasyon Kurumu YÖDAK (2020).
• Yüksel, N., A., A. (2016). Metin Erksan’ın Kuyu filminin mitolojiye dayalı bir perspektiften çözümlenmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(4), 129-134.
• Ziraman, Z. (2007). 1990 sonrası Japon korku sinemasında intikamcı ruh ögesi [Yayınlanmış yüksek lisans tezi] Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.