An Examination of Can Yücel’s Translation of Sonnet 66 within the Framework of Habitus

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 124, 1155 - 1174, 01.11.2025

Ayşegül Uysal

https://doi.org/10.22559/folklor.4941

Öz

This study aims to explain the poet-translator Can Yücel’s translation strategies,
focusing on his translation of the 66th Sonnet by the English poet William
Shakespeare. The study employs a descriptive analysis method and scrutinizes
the poet-translator Yücel’s writings, as well as his social environment, his father’s
activities, and the period in which they lived. To conduct the descriptive analysis, I
employed the concept of habitus as developed by Pierre Bourdieu, one of the most
influential sociologists of the post-World War II Era. Hasan Âli Yücel, then the
Minister of Education, initiated a ‘Translation Movement’, which can be marked
as a turning point for language studies in the Republican Era. This movement
aimed to establish a cultural repertoire by translating works from both Eastern and
Western literatures into Turkish, contributing to the establishment of a national
identity. Educated in England and having studied German philology in Turkey,
the son of Minister Yücel, Can Yücel, also translated English classics into the
Turkish language. He called himself a “Turkish teller” rather than a translator.
His translation strategies were considered unique. By comparing his translation
of Sonnet 66th with two other Turkish translations, this study identifies his
characteristic translation strategies. The findings indicate that Can Yücel’s habitus
shaped his translation strategies, reflecting the norms of his social environment and
his aim to reach his people through his style.

Anahtar Kelimeler

Can Yücel , translation , Pierre Bourdieu , 66. Sonnet , translation movement

Etik Beyan

Research and publication ethics statement: Research it has not been previously published or submitted to any other outlet for publication. The author followed ethical principles and rules during the research process. Contribution rates of authors to the article: First author %100. Ethics committee approval: Ethics committee approval is not required for the study. Support statement (optional): No financial support was received for the study. Conflict of interest: There is no conflict of interest between the authors of this article.

Şair-Çevirmen Can Yücel’in 66. Sone Çevirisini Habitus ile İnceleme

Öz

Bu çalışmada, şair-çevirmen Can Yücel’in, çeviri stratejilerini, İngiliz şair William
Shakespare’in 66. Sone çevirisine odaklanarak açıklamaya çalıştım. Şair Yücel’in
çeviri kararlarını, yaşamını, babası ve babasının çalışmalarını, yaşadıkları dönemi;
kendi yazdıkları ve onun hakkında yazılanlar üzerinden betimleyici analiz yöntemiyle irdeledim.
Betimleyici analiz için İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemin en önemli
sosyologlarından Pierre Bourdieu’nun ‘habitus’ kavramından faydalandım. Ortaya
attığı teorilerle sosyal bilimler çalışmalarının da önünü açmış olan Bourdieu’nun
tanımlamaları, pek çok alanda yer bulmuş ve çalışmaların perspektifini önemli ölçüde
derinleştirmiştir. Cumhuriyet dönemi dil çalışmaları adına bir dönüm noktası
olarak nitelendirilebilecek ‘Çeviri Hareketleri’, dönemin Maarif vekili ve şair Can
Yücel’in babası Hasan Âli Yücel önderliğinde başlatılmıştır. Bu çalışmaların amacı,
yeni Türk dilini ve alfabesini yerleştirmek için Doğu ve Batı yazınlarından çeviriler
apmak ve yeni Türk harfleriyle bir milli yazın repertuarı oluşturmaktır. Vekil
Yücel’in, İngiltere’de eğitim almış, Türkiye’de Alman filolojisi okumuş olan şair
oğlu Can Yücel de ilerleyen yıllarda İngiliz yazınından çeviriler yapmıştır. Çevirilerini,
çeviriden ziyade ‘Türkçe söyleyen’ olarak nitelendiren Can Yücel’in çevirileri
de yazdığı şiirleri gibi özgündür. Bu özgün çevirilerinden bir tanesi de İngiliz şair
William Shakespare’in 66. Sone”sidir. Çalışmada, sonenin farklı iki Türkçe çevirisi
daha Can Yücel’in çevirisi ile birlikte ele alarak şair-çevirmenin muhtemel özgün
çeviri stratejilerinin nedenlerini incledim. Buna göre Can Yücel’in habitusunun çeviri
stratejileri üzerinde etkili olduğu ve doğmuş olduğu sosyal çevrenin normlarını
benimseyip halka erişebilme amacıyla çeviri stratejilerini oluşturduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Can Yücel , şiir çevirisi , Pierre Bourdieu , 66. Sone , çeviri hareketi

Kaynakça

• Atakay, K. (1988). Shakespare çevrilmeli mi? Adam Sanat Dergisi, (36), 70-79.
• Arsay, N. (2020). Dönüşümsel liderlik perspektifiyle Hasan Âli Yücel. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 3(1), 13-15.
• Bassnett, S. (1998). Comparative Literature: A Critical Introduction. Blackwell.
• Bengi-Öner, I. (1999). Çeviri bir süreçtir... ya Çeviribilim? Sel.
• Bogenç Demirel, E. (2014). Çevirinin Bourdieu sosyolojisiyle yapılanan yüzü, Çeviri Sosyolojisi. E. Göker, N. Ökten & Ç. Güney (Eds.) Cogito Pierre Bourdieu içinde (s. 402-416) Yapı Kredi Kültür Sanat.
• Bourdieu, P. (1984). Ökonomisches Kapital, Kulturelles Kapital, Soziales Kapital. Göttingen.
• Bourdieu P (1990). In other words: Essays towards a Reflexive Sociology. Stanford University Press.
• Bourdieu, P. & Wacquant, L. (2003). Düşünümsel bir antropoloji için cevaplar (N. Ökten, Çev) İletişim.
• Bozkurt, B. & Bozkurt, S. (1985). William Shakespare: Soneler. Dost.
• Bozkurt, Seyhan (2019). ‘Bir kültür fabrikası: Tercüme bürosu’ eğitim ya/da eğitim. Milli Eğitim Bakanlığı Dergisi, 1, 1-75.
• Bulut, Y. (2008). Hasan Âli Yücel: İcraatları ve eserleriyle bir eğitim bakanının portresi. Türkiye Araştırmaları Lüteratür Dergisi, 12, 665-684.
• Cowdery, T. (2023). Matter and making in Early English Poetry literary production from Chaucer to Sidney. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/9781009223768.009.
• Demir, A. & Çelikel, M. (28-29 November 2019). The sublime rhetoric of Sonnet 66 by William Shakespeare and o tell me the truth about love by W. H. Auden. 19th International Stylistics Symposium. Isparta.
• Erhat, A. (2008). Tercüme bürosu ve tercüme dergisi üstüne. M. Rifat (Haz). Çeviri Seçkisi I Çeviriyi Düşünenler içinde (s. 44-47) Sel.
• Gambier, Y. (2006). Pour une socio-traduction. J. F. Duarte, A. A. Rosa, & T. Seruya (Eds.) Translation Studies at the Interface of Disciplines içinde (s. 29-42) John Benjamins.
• Gülgen Börklü, J. (2012). Can Yücel’in hayatı, edebî çevresi ve şiirlerinin incelenmesi. [Doktora tezi] Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı.
• Karantay, S. (1987). Çeviri eleştirisi: Sorunlar, ilkeler, uygulamalar. Metis Çeviri Kitap Dizisi 1 içinde (s. 49-56) Sel.
• Karakuş, R. (2015). Felsefe serüvenimiz. Aktif Düşünce.
• Paker, S. (1998). Çeviride yanlışın sorgulanması (Özet Yazı). Tömer Çeviri, 10, 23-26.
• Robinson, D. (1997).Western translation theory Manchester. St Jerome Publishing.
• Munday, J. (2008). Introduction to translation studies theories and applications. (2nd ed) Routledge. Ignatow, G., & Robinson, L. (2017). Pierre Bourdieu: Theorizing the digital. Information, Communication & Society, 20(7), 950–966. https://doi.org/10.1080/1369118X.2017.1301519
• İplikçi Özden, A. (2022). On the etymological aspect of translation in three different turkish translated texts of William Shakespeare’s 66th Sonnet. Artuklu İnsan Ve Toplum Bilim Dergisi, 7(2),74-86. https://doi.org/10.46628/itbhssj.1202220
• Üstün Kaya, S. (2020). 66. Sone veya Sonnet 66: Karşılaştırmalı bir çeviri analizi. Diyalog 2020/ Sonderausgabe: 85 Jahre Germanistik in der Türkei, 85, 185-194. https://doi.org/10.37583/ diyalog.802269
• Ritsos, Y. (1981, Aralık 2). Özdemir İnce Yannis Ritsos’la konuştu (Ö. İnce, Röportaj Yapan) Hürriyet Gösteri Sanat Edebiyat Dergisi, Dosya: Şiirimizde Gençler Olgusu.
• Shakespeare, W. (2009). Soneler (İngilizce-Türkçe) (Talat S. Halman, Çev.) İş Bankası Kültür. Sertel, Z. (2016). Mavi gözlü dev (2. Baskı) Can.
• Simeoni, D. (1998). The pivotal status of the translator’s habitus. Target, 10(1), 1-39.
• Kocabaş, K. (2022). Köy Enstitüleri. A. Bozkurt (Haz.) İstanbul Büyükşehir Belediyesi.
• Tahir Gürçağlar, Ş. (2008). Tercüme bürosu nasıl doğdu, birinci Türk neşriyat kongresi ve çeviri planlaması. M. Rifat (Haz.) Çeviri Seçkisi I Çeviriyi Düşünenler içinde (s. 37-43) Sel.
• Toury, G. (1995). Descriptive Translation Studies and Beyond. John Benjamins.
• Tuncel, B. (2008). Hasan-Ali Yücel ve tercüme. Mehmet Rifat (Haz) Çeviri Seçkisi I Çeviriyi Düşünenler içinde (s. 33-36) Sel.
• Özsöz, C. (2007). Pierre Bourdieu’nün temel kavramlarına giriş. Sosyoloji Notları, 1, 15- 21.
• Yazıcı, M. (2005). Çeviribilimin temel kuram ve kavramları. Multilingual.
• Yıldız Kaman, Ş. (2021). Hasan Âli Yücel’in Türk felsefe hayatındaki yeri. [Doktora Tezi] Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
• Yücel, H. Âli (1937). Pazartesi konuşmaları (1. Baskı) Kültür Bakanlığı, 41.
• Yücel, H. Âli (1937). Türk edebiyatına toplu bir bakış (1. Baskı) Remzi Kitaphanesi, 43.
• Yücel, C. (1985). Her boydan: Dünya şiirinden seçmeler. Türkiye İş Bankası Kültür.