The Expression of the Nude in Belkis Mustafa’s Art: The Influence of Painter Mihri and Lovis Corinth

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 2, 7 - 41, 17.12.2025

Feyza Düzgünsoy

https://doi.org/10.46655/federgi.1648096

Öz

This article evaluates the place of Belkıs Mustafa (1896–1925), one of the first graduates of the Academy of Fine Arts for Women (İnas Sanayi-i Nefise Mektebi), in art history from a feminist perspective. The study’s main thesis is that the artist’s significance stems not merely from being an early period female figure, but from her adoption of a radical practice such as the male nude as part of her academic formation, despite the social and religious reservations of her era. The article comparatively examines the artist’s educational experiences in the workshops of Painter Mihri and Lovis Corinth. Belkıs Mustafa’s nude studies are analyzed as concrete evidence of her rejection of the traditional role of the “object of the gaze” in art history and her claim to the position of the “active observer.” This practice reveals that the artist perceived art as a universal discipline and stands as an early and noteworthy example of the struggle for professional equality.

Anahtar Kelimeler

Belkıs Mustafa , Lovis Corinth , nude painting , art education , Painter Mihri

Belkıs Mustafa’nın Sanatına Yansıyan Nü: Ressam Mihri ve Lovis Corinth Etkileri

Öz

Bu makale, İnas Sanayi-i Nefise Mektebi’nin ilk mezunlarından Belkıs Mustafa’nın (1896–1925) sanat tarihindeki yerini feminist bir perspektifle değerlendirmektedir. Çalışmanın temel tezi, sanatçının öneminin yalnızca erken dönem bir kadın figür olmasından değil, aynı zamanda döneminin toplumsal ve dini çekincelerine rağmen erkek nü gibi radikal bir pratiği akademik formasyonunun bir parçası olarak benimsemesinden kaynaklandığıdır. Makale, sanatçının Ressam Mihri ve Lovis Corinth atölyelerindeki eğitim deneyimlerini karşılaştırmalı olarak inceler. Belkıs Mustafa’nın nü çalışmaları onun sanat tarihindeki geleneksel “seyirlik nesne” rolünü reddedip “bakan özne” konumunu talep etmesinin somut kanıtları olarak analiz edilir. Bu pratik, sanatçının sanatı evrensel bir disiplin olarak kavradığını ve mesleki eşitlik mücadelesinin erken ve nitelikli bir örneği olduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ressam Mihri , Belkıs Mustafa , Lovis Corinth , nü resim , feminist sanat tarihi

Teşekkür

Bu çalışma, Gizem Tongo’nun yürüttüğü ders kapsamında şekillenmiş olup kendisinin sağladığı kıymetli akademik katkılar, eleştirel bakış açısı ve kaynak önerileri, çalışmamın gelişimine önemli ölçüde katkı sağlamıştır. Kendisine en içten teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca araştırmanın içeriğine yönelik yapıcı eleştirileri için hakemlere ve süreci kolaylaştıran editöre anlayışı için teşekkür ederim.

Kaynakça

• Aksel, Malik. 2011 [1971]. Sanat ve Folklor. Kapı Yayınları.
• Aksel, Malik. 2010 [1943]. Sanat Hayatı: Resim Sergisinde Otuz Gün. Kapı Yayınları.
• Antmen, Ahu, ed. 2014. Sanat/Cinsiyet: Sanat Tarihi ve Feminist Eleştiri. İletişim Yayınları.
• Ahu Antmen. 2016. Üryan, Çıplak, Nü: Türk Resminde Bir Modernleşme Öyküsü. Pera Müzesi Yayını.
• Arseven, Celal Esad. 1939. “Çıplak Resim.” Yedigün, 9 Mayıs. Aktaran Ahu Antmen. 2016. Üryan, Çıplak, Nü: Türk Resminde Bir Modernleşme Öyküsü. Pera Müzesi Yayını, 27.
• Ayan, Aydın ve Katipoğlu Kaya, Halenur, ed. 2006. Canlı Modelin Sanat Eğitimindeki Yeri Panelleri ve Sergisi. Yapı Kredi Yayınları.
• Behling, Katja & Manigold, Anke. 2009. Die Malweiber: Unerschrokene Künstlerinnen um 1900. Elisabeth Sandmann Verlag GmbH.
• Belkıs Mustafa (1896-1925) Resim Sergisi. Destek Sanat Galerisi, 1987. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/40830 (Son erişim: 06.03.2025)
• Berger, John. 2014 [1972]. Görme Biçimleri, çev. Yurdanur Salman. Metis Yayınları.
• Bileydi Koç, Malike. 2022. “Türk Resim Tarihinde Askeri Ressamlar Dönemi ve Bahriyeli Ressam İsmail Hakkı Bey”. MUTAD 9 (2): 169-201.
• “Bilinmeyen bir sanatçı”, Güneş, 21 Mart 1987: 6. Alıntılandığı kaynak: Artun, Deniz, ed. 2021. Ben-sen-onlar: Sanatçı kadınların yüzyılı. Vehbi Koç Vakfı, 305.
• Clark, Kenneth. 1956. The Nude: A Study of Ideal Art. John Murray.
• Corinth, Lovis. 1908. Das Erlernen der Malerei: Ein Handbuch von Lovis Corinth. Paul Cassirer’s Verlag. https://archive.org/details/ daserlernenderma00cori_0 (Son erişim: 25.02.2025).
• Corinth, Lovis. 2012 [1926]. Selbstbiographie. Jazzybee Verlag. https://play.google.com/store/books/details?id=4hMFqqApjYoC (Son erişim: 25.02.2025).
• Corinth, Lovis. 1958. Die Gemälde von Lovis Corinth. ed. Charlotte Berend - Corinth. Verlag F. Bruckmann München. https://doi.org/10.11588/diglit.37808.
• Çakır, Serpil. 2021 [1994]. Osmanlı Kadın Hareketi. Metis Yayınları.
• Dastarlı, Elif. 2021. Yan Kapıdan Girenler: Modern Türk Resminin Analizi. Hayalperest Yayınevi.
• Dilmaç, Oğuz. 2012. “Avrupa’da Eğitim Gören Sanatçılarımızın Çağdaş Türk Sanatının Gelişimindeki Rolü”. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi 2 (4): 85-101.
• Gören, Ahmet Kamil. 2003. “Bir Zamanlar Sanay-i Nefise’de Çıplak Model Sorunu”, Sanat Çevresi, Özel Sayı 4: 48-53.
• Herber, Anne-Kathrin. 2009. “Frauen an deutschen Kunstakademien im 20. Jahrhundert. Ausbildungsmöglichkeiten für Künstlerinnen ab 1919 unter besonderer Berücksichtigung der süddeutschen Kunstakademie.” Doktora tezi, Heidelberg Üniversitesi.
• Katalog der Ausstellung der Berliner Secession. 1901. P. Cassirer, 126. https://archive.org/details/katalogderausste3190berl (Son erişim: 06.03.2025).
• Kuhn, Alfred. 1925. Lovis Corinth. Im Propyläen Verlag.
• Mulvey, Laura. 2008 [1975]. “Görsel Zevk ve Anlatı Sineması” İçinde Sanat/Cinsiyet: Sanat Tarihi ve Feminist Eleştiri, ed. Esin Soğancılar. İletişim Yayınları: 277-295.
• Mutlu, Asım. 1985. “Belkıs Mustafa”, Sanat Dünyamız 33: 40-48.
• Mutlu, Asım. 1987. “Ressam Belkıs Mustafa’nın Yaşamı ve Onun Desenleri ile Yakın Çevresinden Bir Kesit”, Sanat Çevresi 101: 10-13.
• “Nazlı Ecevit ile Görüşme.” Yeni Boyut. Ekim, 1983: 14. Aktaran Ahu Antmen. 2016. Üryan, Çıplak, Nü: Türk Resminde Bir Modernleşme Öyküsü. Pera Müzesi Yayını.
• Nochlin, Linda. 2022. Neden Hiç Büyük Kadın Sanatçı Yok? 50. yıldönümü baskısı, çev. Ahu Antmen. Hayalperest Yayınevi.
• Özpınar, Ceren. 2015. “1970 ile 2010 Yılları Arasında Türkiye’de Sanat Tarihi Yazımı.” Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Paşalıoğlu, Hacer Banu. 1996. “İnas Sanayi-i Nefise Mektebi ve Mezunları.” Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi. Pollock, Griselda. 1999. Differencing The Canon: Feminist Desire and the Writing of Art’s Histories. Routledge.
• Pollock, Griselda. 2008 [1988]. “Modernlik ve Kadınlığın Mekânları”. İçinde Sanat/Cinsiyet: Sanat Tarihi ve Feminist Eleştiri. Çeviri Esin Soğancılar. İletişim Yayınları: 187-240.
• Schubert, Dietrich. 2010. “Anmerkungen zur ersten Ausstellung der ‘Freien Secession’ in Berlin, April 1914” Jahrbuch der Berliner Museen, 52. Bd.: 127-140.
• Sojka, Nancy. 2009. “Self Portraiture: Reflections on Lovis Corinth”, Bulletin of the Detroit Institute of Arts, Vol. 83 (1/4): 64-71.
• Şerifoğlu, Ömer Faruk., ed. 2003. Resim Tarihimizden: Galatasaray Sergileri 1916-1951. Yapı Kredi Yayınları.
• Tarcan, Ercüment. 1987. “Ressam Belkıs Mustafa Hanımefendi ile Nasıl Tanıştım”, Sanat Çevresi 101: 14-15.
• Tongo, Gizem. 2018. “Eleni Iliadis (1895-1975). An Ottoman Greek woman painter in end-of-Empire Istanbul”, Clio. Women, Gender, History No. 48: 43 – 67.
• Tongo, Gizem ve Dağoğlu, Özlem Gülin. 2019. “Mihri: İstanbul’dan New York’a Bir Kadın Ressamın Portresi”, Toplumsal Tarih, Mart: 26-28.
• Tongo, Gizem. 2024. “Melek Celâl Sofu, Kadın Ressamlar ve Osmanlı’nın Son On Yılı”, Unutulmuş Bir Cumhuriyet Kadını: Bütün Yönleriyle Melek Celâl, ed. Ecem Arslanay. Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi: 36-55.
• Toros, Taha. 1988. İlk Kadın Ressamlarımız. Akbank.
• Tunç, Uğurgül. 2018. “Osmanlı Modernleşmesinde Eğitim, Sanat ve Kadın: İnas Sanay-i Nefise Mekteb-i Âlisi Örneği.” Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Türk Ressâmlar Cemiyeti tarafından Dördüncü Galatasaray Resim Sergisi, salon 1338. Ali Şükrü Matbaası, 1338 [1922]. Sergi kataloğu.
• Türk Ressâmlar Cemiyeti Beşinci Sanâyi-i Nefîse Sergisi, Galatasaray Sultânîsinde. Kâğıtçılık ve Matbaacılık Osmânlı Anonim Şirketi, 1339 [1923]. Sergi kataloğu.
• Türk Ressâmlar Cemiyeti Altıncı Resim Sergisi. Matbaa-i Millî, 1340 [1924]. Sergi kataloğu.
• Uhr, Horst. 1990. Lovis Corinth. University of California Press. http://ark.cdlib.org/ark:/13030/ft1t1nb1gf/ (Son erişim: 25.02.2025)
• Uysal, Ayşe ve Bilge Özdamar, Betül. 2025. “1980 ve Sonrası Ankara’daki Özel Sanat Galerileri: Toplumsal Temsiliyeti ve Mekânsal Dönüşümü”, Kent Akademisi, 18: 498-519.
• Ürekli, Fatma. 2019. “Osmanlı Kadınlarının İlk Güzel Sanatlar Yüksek Okulu: İnas Sanayi-i Nefîse Mekteb-i Âlîsi (1914-1923)”, Toplumsal Tarih, Mart: 44-53.
• Wangeman, Anna Louise. 1914. “Lovis Corinth: A Modern Rubens” Fine Arts Journal, 31(5).
• Yavuz, Seda. 2018. “Belkıs Mustafa: ‘Sanat Uzun, Hayat Kısa’”, İstanbul Araştırmaları Yıllığı, ed. Emir Alışık. İstanbul Araştırmaları Enstitüsü