Cinsiyet, Kötülük ve Beden: Femme Fatale İmgesinin Kültürel İnşası

Yıl 2019, Cilt: 11 Sayı: 1, 140 - 154, 26.05.2019

Murat Arpacı

Öz

Bu çalışma femme fatale imgesinin toplumsal, politik ve kültürel olarak nasıl inşa edildiğini ele

almaktadır. 19. Yüzyıldan günümüze başta resim, edebiyat ve sinema olmak üzere çok farklı yazınsal ve

görsel alanda üretilmiş eserlere konu olan femme fatale karakteri, modern toplumun cinsiyet rejimi ve

beden politikaları hakkında tartışma yapmamızı sağlayan düşünsel hatlar içermektedir. Femme

fatale’in inşası, ataerkil yapının, modernleşmeyle birlikte kamusal alanda daha fazla yer alan kadın

öznelliğine karşı geliştirdiği endişelerin, korkuların ve reflekslerin bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Bu

imge etrafında yürütülen tartışmalarla kadın bedenini gizem, kötülük ve felaketle özdeşleştiren

geleneksel ideolojik araçlar yeniden üretilmiş ve bu araçlarla kadınları hedef alan toplumsal cinsiyet

temelli düzenleyici politikalara söylemsel bir meşruiyet kazandırılmaya çalışılmıştır. Bu bakımdan

femme fatale karakteri ataerkil toplumun cinsiyet rejiminde olumsuz anlamda atıf yapılan bir dişil-öteki

olarak temsil edilmiştir. Çalışmada öncelikle femme fatale imgesinin ortaya çıktığı tarihsel, siyasal ve

kültürel ortam tartışılmış ve ardından bu ortamda üretilmiş iki eserde (Salomé ve Pandora’nın Kutusu)

yer alan femme fatale temsilleri örneklem olarak analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Femme fatale, toplumsal cinsiyet, beden politikaları, kötülük

Kaynakça

• Agamben, Giorgio. Kutsal İnsan: Egemen İktidar ve Çıplak Hayat. çev. İsmail Türkmen (İstanbul: Ayrıntı, 2001).
• Akın, Haydar. Ortaçağ Avrupası’nda Cadılar ve Cadı Avı (Ankara: Dost, 2001).
• Arpacı, Murat. “Sağlam Nesiller ya da Dejenerasyon: Türkiye’de Alkol Karşıtı Düşünce ve Hareket (1910–1950)”, Toplum ve Bilim, sayı:134, (2015): 30-54.
• Bade, Patrick. Femme Fatale: Images of Evil and Fascinating Women (London: Myflower, 1979).
• Benjamin, Walter. Pasajlar. çev. Ahmet Cemal (İstanbul: YKY, 2004).
• Campbell, Charlie. Günah Keçisi: Başkalarının Suçlarının Tarihi. çev. Gizem Kastamonulu (İstanbul: Ayrıntı, 2013).
• Doane, Mary Ann. Femmes Fatales: Feminism, Film Theory, Psychoanalysis (London: Routledge, 1991).
• Foucault, Michel. Abnormal: Lectures at the College de France 1974-1975 (London: Verso, 2003a).
• Foucault, Michel. Cinselliğin Tarihi. çev. Hülya Uğur Tanrıöver (İstanbul: Ayrıntı, 2003b).
• Girard, René. Romantik Yalan ve Romansal Hakikat. çev. Arzu Etensel İldem (İstanbul: Metis, 2001).
• Girard, René. Dünyanın Kuruluşundan Beri Gizli Kalmış Sırlar. çev. Ali Berktay (İstanbul: Alfa, 2018a).
• Girard, René. Günah Keçisi. çev. Işık Ergüden (İstanbul: Alfa, 2018b).
• Gürel, Emel – Muter, Canan. “Psikomitolojik Terimler: Psikoloji Literatüründe Mitolojinin Kullanılması”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt:7, sayı:1, (2007): 537-569.
• Hales, Barbara. “Woman as Sexual Criminal: Weimar Constructions of the Criminal Femme Fatale”, Women in German Yearbook, vol. 12 (1996): 101-121.
• Hales, Barbara. “Projecting Trauma: The Femme Fatale in. Weimar and Hollywood Film Noir”, Women in German Yearbook, vol. 23 (2007): 224-243.
• Kristeva, Julia. Korkunun Güçleri: İğrençlik Üzerine Deneme. çev. Nilgün Tutal (İstanbul: Ayrıntı, 2004).
• Martin, Lois. Cadılığın Tarihi: Ortaçağ’da Bilge Kadının Katli. çev. Barış Baysal (İstanbul: Kalkedon, 2009).
• Millett, Kate. Cinsel Politika. çev. Seçkin Selvi (İstanbul: Payel, 1987).
• Moraes, R.C. Eleutério de. “Femmes Fatales: Representation in the Movies and the Spectrum of Modernity”, Revista de Letras, vol:19, no:25, (2017): 87-97.
• Mulvey, Laura. Visual and Other Pleasures (New York: Palgrave, 1989).
• Mulvey, Laura. Fetishism and Curiosity (London: BFI, 1996).
• Mulvey, Laura. “Görsel Zevk ve Anlatı Sineması”, çev. Esin Soğancılar, Sanat Cinsiyet: Sanat Tarihi ve Feminist Eleştiri, ed. Ahu Antmen, (İstanbul: İletişim, 2014), 277-297.
• Ramirez, Joy. “Silent Divas: The Femmes Fatales of the Italian Cinema Muto”, The Femme Fatale: Images, Histories, Contexts, ed. Helen Hanson - Catherine O’Rawe, (New York: Palgrave Macmillan, 2010), 60-71.
• Salman, Deniz. “Oscar Wilde'in Salome Karakteri; Feminist mi Feminen mi?”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 5/1, (2012): 141-159.
• Simkin, Stevie. Cultural Constructions of the Femme Fatale: From Pandora's Box to Amanda Knox (New York: Palgrave Macmillan, 2014).
• Stott, Rebecca. The Fabrication of the Late Victorian Femme Fatale: The Kiss of Death (New York: Palgrave Macmillan, 1992).
• Sully, Jess. “Challenging the Stereotype: The Femme Fatale in Fin-de-Siècle. Art and Early Cinema”, The Femme Fatale: Images, Histories, Contexts, ed. Helen Hanson - Catherine O’Rawe, (New York: Palgrave Macmillan, 2010), 46-59. White, Rosie. “'You'll Be the Death of Me': Mata Hari and the Myth of the Femme Fatale”, The Femme Fatale: Images, Histories, Contexts, ed. Helen Hanson - Catherine O’Rawe, (New York: Palgrave Macmillan, 2010), 72-85. Wilde, Oscar. Salomé. çev. Murat Erşen (Ankara: İmge, 2014). Zizek, Slavoj. Yamuk Bakmak: Popüler Kültürden Jacques Lacan’a Giriş (İstanbul: Metis, 2005).