Kadın Kooperatiflerinde Yönetici Stratejileri ve Yöneticilerle Ortaklar Arası Hiyerarşik İlişkiler

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 1, 215 - 246, 30.05.2024

Bengü Kurtege Sefer

https://doi.org/10.46655/federgi.1337692

Öz

Gıda krizini sadece üretimi artırmaya odaklı politikalarla aşmaya çalışan endüstriyelleşmiş gıda sistemine karşı kadın kooperatifleri, gıdanın üretim ve tüketim süreçlerinde üreticinin deneyimlerine, doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımına ve tüketicilerin doğrudan gıdaya erişimine önem veren yatay örgütlenme potansiyeli olan modeller olarak ortaya çıkmaktadır. Kooperatifçilik ilkelerine göre yöneticilerle ortaklar arasında eşitlikçi ve demokratik bir iş bölümü olmalı ve kadın ortakların üretim ve bölüşüme ilişkin süreçlere aktif olarak katılmaları gerekmektedir. Bu makale Pierre Bourdieu’nun kuramsal yaklaşımını kullanarak gıda alanında faaliyet gösteren kadın kooperatiflerinde ortaklar ve yöneticiler arasındaki iktidar ve tahakküm ilişkilerini göstermeyi amaçlamaktadır. 2019 ve 2020 yıllarında yürütülen proje bulgularına dayanarak gıda alanında faaliyet gösteren kadın kooperatiflerindeki yönetişim ilişkileri incelenmekte, kooperatiflerin gıda krizini çözmeye yönelik örgütlenme biçimleri olmaları önündeki engeller gösterilmektedir. Kültürel, ekonomik ve sosyal sermayeyi ellerinde bulunduran kooperatif yöneticileri alandaki sınıfsal konumlarını korumak için belirli stratejiler geliştirmektedirler; uzmanlık, simgesel şiddet ve emek kontrolüne yönelik stratejilerle kooperatif ortakları üzerindeki tahakkümlerini sürdürmektedirler. Ayrıca iş tecrübeleri, değerleri (girişimcilik, markalaşma, liderlik vs.), beğeni ve ön yargıları, onların ortaklarla olan ilişkilerini etkilemektedir. Bu ilişkiler, kadın kooperatiflerindeki adil olmayan üretim ve bölüşüm süreçlerini anlamak için önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Gıda krizi, kadın kooperatifleri, yönetici-ortak ilişkileri, sembolik şiddet, sınıfsal tahakküm

Destekleyen Kurum

Koç Üniversitesi Tohumlama Araştırma Fonu

Proje Numarası

SF.00092

Teşekkür

Yapılan mülakatlarda aktardıkları deneyimleri ile bu makalenin yazılmasını mümkün kılan tüm katılımcılara teşekkür ederim.

Food Crisis and The Relations Between Managers and Members in Women's Cooperatives

Öz

An industrialized food system tries to overcome the food crisis with policies aimed only at increasing production. Women's cooperatives emerge as potential horizontal organizations that give importance to the experience of food production and consumption processes, the sustainable use of natural resources and direct consumer access to food against this industrial system. According to the principles of cooperatives, there should be an egalitarian and democratic division of labor among managers, and members and they should actively participate in the processes of production and distribution. Using Pierre Bourdieu’s theoretical approach, this article aims to show the power relations between the members and managers in women's cooperatives specialized in the food sector. Based on the project carried out in 2019 and 2020, the relations of govarnance in women’s cooperatives are examined. These relations are essential to explain the obstacles that prevent women’s cooperatives from solving food crisis. Managers, who hold cultural, economic, and social capital, use certain strategies to maintain their class positions in the field. They use the strategies of expertise, symbolic violence, and labor control to maintain their hegemony over members. Furthermore, their work experiences, values (entrepreneurship, branding, leadership, etc.), tastes and prejudices affect their interactions with members. These interactions are important for understanding the unfair processes of production and distribution in women's cooperatives.

Anahtar Kelimeler

Food crisis, women’s cooperatives, the interactions between managers and members, symbolic violence, class domination

Proje Numarası

SF.00092

Kaynakça

• Bourdieu, Pierre ve Loic J.D. Wacquant. An Invitation to Reflexive Sociology. (Chicago: University of Chicago Press, 1992).
• Bourdieu, Pierre. Outline of a Theory of Practice. (Cambridge: Cambridge University Press, 1977).
• Bourdieu, Pierre. Questions de Sociologie. (Paris: Editions de Minuit, 1980).
• Bullock, Renee ve Crane, Todd. ‘‘Young Women’s and Men’s Opportunity Spaces in Dairy Intensification in Kenya.’’ Rural Sociology 86, no. 4 (2021): 777-808.
• Cole, Stroma. Gender Equality and Tourism: Beyond Empowerment. (Oxfordshire: CABI, 2018).
• Çobanoğlu, Adnan. ‘‘Tarımsal Üretimde Verimlilik: Endüstriyel Tarım Sisteminin Agroekolojik Eleştirisi.’’ Agroekoloji: Başka Bir Tarım Mümkün ed. Tayfun Özkaya, Mesut Yüce Yıldız, Fatih Özden ve Umut Kocagöz (İstanbul: Metis Yayınları, 2021), 266-277.
• Değirmenci Selma. ‘‘Örgütlenme Modeli Olarak Kadın Kooperatifleri: Patriyarkal Kapitalizmde Başarı Kriterlerinin Eleştirisi.’’ Fe Dergi 15, no. 1 (2023): 210-230.
• Doğan, Hasan Gökhan ve Atabay, Ayşe Ayfer. ‘‘Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri ve Kadın Ortaklar Etkileşimi (Bursa İli Örneği).’’ Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi 11, no.2 (2022): 219-235.
• Duguid, Fiona, Durutaş, Gökçen ve Wodzicki, Michael. Türkiye’de Kadın Kooperatiflerinin Mevcut Durumu. (Ankara: Dünya Bankası Yayınları, 2015).
• Dursun, İbrahim Taha ve Köseoğlu, Yakup. ‘‘Üst Kademe Teorisini Yeniden Düşünmek: Üst Yönetim Ekiplerinin Bilişsel Özellikleri ve Teorik Açıdan Kapsamı ve Önemi.’’ İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi 4, no. 4 (2016): 117-133.
• Elver, Hilal ve Güneş, Özge. ‘‘Gıdayı Konuşurken: Farklı Yaklaşımlar, Farklı Kavramlar.’’ Gıdanın Politik Ekolojisi ed. Fikret Adaman ve Sena Akkoç (İstanbul: Metis Yayınları, 2023), 19-37.
• Erden Çevik, Pelin ve Bingöl, Dursun. ‘‘Genelci mi, Uzman mı? Üst Kademe Yöneticilerin Yönetsel Becerileri Üzerine Bir Araştırma.’’ Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, no. 13 (2022): 190-205.
• Esgin, Ali ve Özben, Mevlüt. ‘‘Klasik Sosyoloji ve Gündelik Hayat: Durkheim’den Parsons’a.’’ Gündelik Hayat Sosyolojisi: Temalar, Sorunsallar ve Güzergahlar ed. Ali Esgin ve Güney Çeğin (Ankara: Phoenix Yayınları, 2020), 35-52.
• Gök, Mustafa ve Ertan, Adnan. ‘‘Tarımsal Kalkınma Kooperatiflerinde Yönetim Üye İlişkileri ve Yaşanan Sorunlar: Eğirdir İlçe Örneği.’’ Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 13, no.72 (2020): 779-788.
• Gönüllü Atakan, Ayşe ve Çoban, Aslı. Türkiye’de Kadınların Kooperatifler Yoluyla Güçlenmesi: Yasal ve Yapısal Stratejiler. Rapor. (Ankara: ILO, 2022). https://www.stgm.org.tr/sites/default/files/2022-09/turkiyede-kadinlarin-kooperatifler-yoluyla-guclenmesi.pdf. (son erişim: 10.08.2023).
• Katılımcı 1. Vakfı Çalışanı, 17.12.2019 İstanbul.
• Katılımcı 2. Vakfı Çalışanı, 17.12.2019 İstanbul.
• Katılımcı 3. Dernek Proje Yürütücüsü, 27.12.2019 İstanbul.
• Katılımcı 4. Dernek Proje Yürütücüsü, 27.12.2019 İstanbul.
• Katılımcı 5. Antalya’daki Kadın Kooperatifi Yöneticisi ve Kurucusu, 24.04.2020.
• Katılımcı 6. Düzce’deki Kadın Kooperatifi Kurucu ve Yöneticisi, 08.05.2020.
• Katılımcı 7. Gaziantep’teki Kadın Kooperatifi Kurucu ve Yönetici, 22.05.2020.
• Imron, Dian Karinawati ve Satrya, Al Rosyid Anggi. ‘‘Women and Coffee Farming: Collective Consciousness Towards Social Entrepreneurship in Ulubelu, Lampung.’’ Jurnal Ilmu Sosial dan Ilmu Politik 22, no.3 (2019): 216-229.
• Karakuş Uysal, Şenay. ‘‘Kadın Kooperatiflerinin Başarısında Yönetsel Yetkinliğin Etkileri: Karşılaştırmalı Örnek Olay Analizi.’’ Parion Akademik Bakış Dergisi 2, (2022): 14-27.
• Kazar, Esra Nur. “Parasal ve Katılımcı Yoksulluk Yaklaşımları Bağlamında Kadın Yoksulluğunu Azaltmada Kadın Kooperatiflerinin Rolünün Değerlendirilmesi: İstanbul ve Bursa Örneği.” Turkish Studies 14, no. 6 (2019): 3287-3308.
• KEİG. Kadın Kooperatifleri Kılavuzu. (İstanbul: KEİG Yayınları Dizisi, 2018).
• Kumari, Bansal ve Shaikh, A. S. ‘‘Impact of Women Dairy Cooperative Societies on Empowerment of Rural Women in Anand District of Gujarat.’’ Indian Diary Sector@75: From Self-Reliance to the Verge of Becoming World Leader ed. Askish K. Makwana, Mahendra D. Gurjar, Krunal C. Kamani, Maulik C. Prajapati (. Anand: Kamdhenu University, 2021), 61-67.
• Kuştepeli, Yeşim Rabia ve Yıldırım, Batuhan. ‘‘Sosyal Sermaye Yaratılmasında Tarımsal Kalkınma Kooperatiflerinn Rolü.’’ Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi 21, no.2 (2020): 347-370.
• Ölçer, Hamit. ‘‘Pierre Bourdieu Sosyolojisinde Simgesel Şiddet Sorunsalı ve Biçimleri.’’ Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi- Nosyon, no.2 (2019): 34-49.
• Özbudun, Sibel, Şafak, Balkı ve Altuntek, Serpil. Antropoloji: Kuramlar Kuramcılar. (Ankara: Dipnot Yayınları, 2019).
• Özkaya, Tayfun, Yıldız, Mesut Yüce, Özden, Fatih ve Kocagöz, Umut. Agroekoloji: Başka Bir Tarım Mümkün. (İstanbul: Metis Yayınları, 2021).
• Pekel, Selva. Kooperatifçilikte Kadının Rolü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. (Ankara: A.Ü. Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, 1982).
• Seyfi, Siamak, Hall, Colin Michael ve Vo-Thanh, Tan. ‘‘The Gendered Effects of Statecraft on Women in Tourism: Economic Sanctions, Women’s Disempowerment and Sustainability?’’ Journal of Sustainable Tourism 30, no. 7 (2022): 1736-1753.
• Swartz, David. Kültür ve İktidar: Pierre Bourdieu’nun Sosyolojisi çev. Elçin Gen. (İstanbul: İletişim Yayınları, 2018).
• Taş, Hacı Yunus ve Kazar, Esra Nur. ‘‘Sosyal Kooperatifçiliğin Kadın Yoksulluğuna Etkisi: Bahçelievler Kadın Kültür, Çevre ve İşletme Kooperatifi Üzerine Bir Araştırma.’’ Sosyal Bilimlerde Yeni Araştırmalar, (2019): 289-294.
• Tran, Van Thanh, An-Vo,Duc-Anh, Cockfield, Geoff ve Mushtaq, Shahbaz. ‘‘Assessing Livelihood Vulnerability of Minority Ethnic Groups to Climate Change: A Case Study from the Northwest Mountainous Regions of Vietnam.’’ Sustainability 13, (2021): 1-22.
• UN Women. Women’s Economic Empowerment. (2023) https://eca.unwomen.org/en/where-we-are/bosnia-and-herzegovina/women%27s-economic-empowerment (son erişim tarihi: 25.08.2023)
• Yıldırımalp, Sinem, İslamoğlu, Emel ve Ateş Torun, Medine. ‘‘Kadın Kooperatiflerinin Ekonomik ve Sosyal Yaşamda Rolü ve Önemi: Antalya İli Örneği.’’ Uluslararası Sosyal Bilimlerde Yenilikçi Yaklaşımlar Dergisi 5, no. 3 (2021): 111-133.
• Yıldırır Kocabaş, Özlem. Türkiye’de Tarımsal Kooperatifçilik Düşüncesinin Gelişimi. (İstanbul: Libra Yayınları, 2010).
• Yılmaz, Cemile. ‘‘Bourdieu’da Temel Kavramlar ve Simgesel Şiddet Analizi.’’ Habitus Toplumbilim Dergisi, no.1 (2020): 161-179.