Yeni Kuir Sinema ve Kürt Sinemasının Kesişimselliği Çerçevesinde Ali Kemal Çınar Filmleri

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 1, 36 - 69, 30.05.2024

Kaan Akın

https://doi.org/10.46655/federgi.1353301

Öz

Bu makalede Yeni Kuir Sinema ile Üçüncü Sinema arasındaki ortaklığa işaret eden “defolu sinema” (flawed cinema) kavramı ile Kürt sineması tartışmalarında da karşılık bulan Julia Garcia Espinosa’nın “kusurlu sinema” (imperfect cinema) anlayışının bir kesişim noktası oluşturduğu ve aynı çerçeveye işaret ettiği düşüncesinden hareket edilmektedir. Yazıda ilk olarak kuir sinema ile Üçüncü Sinema arasındaki ilişkiye yer verilecek, ardından Kürt sinemasına ilişkin 2000’lerde yapılan tartışmalar incelenerek Kürt sinemasındaki “kusurlu” filmlerin nasıl bir politik imkân sunduğu irdelenecektir. Son bölümde ise Yeni Kuir Sinema ve Kürt sinemasının kesişimselliği çerçevesinde Ali Kemal Çınar sineması ele alınarak yönetmenin son filmi Berîya Şevê (2021) kuir bir perspektifle yorumlanacaktır. Kuir teorinin sınırlarını genişletmek ve onu daha kapsayıcı hâle getirmek için kavramın Batı odaklı olmayan çeşitli coğrafyalarda bulduğu yankıların çerçeveye dâhil edilmesi gerekmektedir. Benzer şekilde, kuir film tanımının genişlemesi ve anlamını çeşitli coğrafyalarda bulabilmesi için, beyaz, orta sınıf ve gey temsilinin bulunduğu filmlerin ötesine bakmak gereklidir. Paralel biçimde Yeni Kuir Sinema ile Üçüncü Sinema arasında kurulan ilişki, kuir filmlerin LGBTİ+ temsili ve mücadelesiyle sınırlı olmadığını gösterir. Kuir sinema tartışmalarında öne sürülen “defolu” film fikri de hem film üretiminin hem kuir filmlere bakışın nasıl olabileceğine dair alternatifler üretmektedir. Kürt sinemasında “yoksun” ve “kusurlu” bir görselin Kürt filmlerine dair neler söyleyebileceğinin ele alındığı görülmektedir. Bu yazının temel iddiası ise Ali Kemal Çınar sinemasının kuir sinema ile Kürt sineması arasındaki kesişimsel bir alanda duruyor olduğudur.

Anahtar Kelimeler

Ali Kemal Çınar sineması, Üçüncü Sinema, kesişimsellik, Kürt sineması, Yeni Kuir Sinema

Etik Beyan

Bu makale, yazarın "Ötekilerin Sinemasına Kuir Perspektiften Bakmak" isimli doktora tezinden üretilmiştir.

The Intersection of New Queer Cinema and Kurdish Cinema in the Context of Ali Kemal Çınar's Films

Öz

This article is based on the idea that the concept of "flawed cinema", which draws a parallel between the New Queer Cinema and the Third Cinema, and Julia Garcia Espinosa's understanding of "imperfect cinema", which is also reflected in the discussions of Kurdish cinema, constitute an intersection point. Both terms have the possibility to be discussed within the same framework. In the article, firstly, the relationship between queer cinema and Third Cinema will be shown. Then, the discussions on Kurdish cinema in the 2000s will be examined as well as what kind of political opportunity the "flawed" films in Kurdish cinema offer will be questioned. In the last part, within the framework of the intersectionality of New Queer Cinema and Kurdish cinema, Ali Kemal Çınar's cinema will be discussed. The director's latest film Berîya Şevê (2021) will be interpreted from a queer perspective. In order to expand the boundaries of queer theory and make it more inclusive, it is necessary to include the echoes of the concept in various geographies that are not Western-oriented. Similarly, for the definition of queer film to expand and find its meanings in various geographies, it is necessary to look beyond films with white, middle-class and gay representation. In parallel, the relationship established between the New Queer Cinema and the Third Cinema shows that queer films are not limited to LGBTI+ representation and struggle. The idea of a "flawed" film, which is put forward in the discussions of queer cinema, also produces alternatives for how both film production and queer films can be viewed. Within this context, what a "poor" and "imperfect" image can say about Kurdish films is also discussed. The main claim of this article is that Ali Kemal Çınar's cinema stands in an intersectional space between queer cinema and Kurdish cinema.

Anahtar Kelimeler

Ali Kemal Çınar’s cinema, Third Cinema, intersectionality, Kurdish cinema, New Queer Cinema

Kaynakça

• Akın, Kaan. “Resistance in the City, in-between Bodies and “Dysfunctional” Languages: Queer Notions in Ali Kemal Çınar’s Cinema,” Kurdish Studies Journal 1, no. 1-2, (2023): 27-53.
• Çiçek, Özgür. “The Fictive Archive: Kurdish Filmmaking in Turkey,” Alphaville: Journal of Film and Screen Media no. 1, (2011): 1-18.
• Çiçek, Özgür. “Kürt Sineması: Mahpusluk ve Temsiliyet,” Alternatif Politika Sinema Özel Sayısı, (2016): 85-99. Çiçek, Özgür. “Kürt Sinemasını Tanımlamak,” Kürt Tarihi no. 40, (2020): 32-37.
• Çiftçi, Ayça. “The Politics of Text and Context: Kurdish Films in Turkey in a Period of Political Transformation,” Doktora Tezi, University of London, 2015.
• Eng, David L., Jack Halberstam ve José Esteban Muñoz. “What’s Queer about Queer Studies Now?,” Social Text no. 84-85, (2005): 1-17.
• Ergül, Savaş. “Ali Kemal Çınar Sineması: Bir Durumun Peşinde,” Kürd Araştırmaları Dergisi no. 7, (2022): 117-137. Galt, Rosalind, ve Karl Schoonover. “Provincialising Heterosexuality Queer style, World Cinema,” The Routledge Companion to World Cinema der. Rob Stone, Paul Cooke, Stephanie Dennison ve Alex Marlow-Mann, (New York : Routledge, 2018), 347-358.
• García Espinosa, Julio. “For an Imperfect Cinema,” Jump Cut, 2005, http://www.ejumpcut.org/archive/onlinessays/JC20folder/ImperfectCinema.html (Son erişim tarihi 31.08.2023)
• Gökçe, Övgü. “Ali Kemal Çınar Filmleri: Gündelik Hayatın Politikası ve Ötesi,” Kürt Sineması: Yurtsuzluk, Sınır ve Ölüm der. Mizgin Müjde Arslan (İstanbul: Agora Kitaplığı), 327-337.
• Halperin, David M. Saint = Foucault: Towards a Gay Hagiography. (New York: Oxford University Press, 1995). Horvat, Anamarija. Screening Queer Memory (Bloomsbury Publishing, 2021).
• Jagose, Annamarie. Queer Teori Bir Giriş, çev. Ali Toprak (Ankara: NotaBene, 2021).
• Jaro, Ömer Can. “Ali Kemal Çınar ve Absürt Sinema Anlatısının Kökenleri: Sinema İçi Bir İnceleme,” Kürd Araştırmaları Dergisi no. 7, (2022): 355-362.
• Kılıç, Devrim. “Vatansız Bir Halkın Sineması: Kürt Sinemasının Yükselişi,” Kürt Sineması: Yurtsuzluk, Sınır ve Ölüm der. Mizgin Müjde Arslan, (İstanbul: Agora, 2017), 3-27.
• Koçer, Suncem. “Alımlama Söylemleri ve Bir Söylem Janrı Olarak Kürt Sineması,” Türk Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler 12: Sinema ve Seyirci der. Deniz Bayraktar, (İstanbul: Bağlam Yayınları, 2016), 293-312.
• Leung, Helen Hok-sze. “New Queer Cinema and Third Cinema,” New Queer Cinema: A Critical Reader (Edinburgh: Edinburgh University Press, 2004), 155-167.
• Özban, Esra, ve Çiğdem Erdöl. “Brechtyen ve Kişisel Bir Sinema: Ali Kemal Çınar Sinemasının Ali Kemalleri,” Türk Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler 14: Sinema Ve Sinema, der. Deniz Bayraktar, (İstanbul: Bağlam Yayınları), 205-222.
• Popa, Bogdan, ve Hakan Sandal-Wilson. “Decolonial Queer Politics and LGBTI+ Activism in Romania and Turkey.” Oxford Research Encyclopedia of Politics, 2019.
• Rich, B. Ruby. “After the New Queer Cinema: Intersectionality vs. Fascism,” The Oxford Handbook of Queer Cinema, der. Ronald Gregg and Amy Villarejo, (Oxford University Press, 2021), 3-14.
• Rich, B. Ruby. “Yeni Queer Sinema,” Q+ no. 7, (2018): 6-15.
• Rich, B. Ruby. New Queer Cinema: The Director’s Cut. (Duke University Press, 2013).
• Schoonover, Karl, ve Rosalind Galt. Queer Cinema in the World. (Durham: Duke University Press, 2016).
• Solanas, Fernando, ve Gettino, Octavio. “Üçüncü Bir Sinemaya Doğru,” Sinemasal Yazılar 1: Sinema, İdeoloji, Politika der. Burak Bakır, Yörükhan Ünal ve Sali Saliji, (Ankara: Nirengi Kitap, 2008), 167-193.
• Şen, Alper. “Çamur Görüntü Savunması,” Altyazı Fasikül, 4 Ağustos 2023, https://fasikul.altyazi.net/seyir-defteri/camur-goruntunun-savunmasi/ (Son erişim tarihi 31.08.2023)
• Şen, Sebahattin. “Savaşın Sesi: Berîya Şevê.” Punctum. https://www.punctumdergi.com/post/savasin-sesi-beriya-seve (Son erişim tarihi 31.08.2023)
• Şi̇mşek, Bahar. “Lost Voices of Kurdish Cinema.” Middle East Journal of Culture and Communication 9, no. 3 (2016): 352–69.
• Şimşek, Bahar. “Kurdish Cinema,” Routledge Handbook on the Kurds der. Michael M. Gunter, (New York, NY: Routledge, 2019), 110-123.
• Şimşek, Bahar. “A Cinematography of Kurdishness Identity, Industry and Resistance,” The Cambridge History of the Kurds der. Hamit Bozarslan, Cengiz Gunes ve Veli Yadırgı, (Cambridge, New York: Cambridge University Press, 2021a), 752-774.
• Şimşek, Bahar. “On the Aesthetic Regime of Kurdish Cinema: The Making of Kurdishness.” Doktora Tezi, Leiden University, 2021b. https://hdl.handle.net/1887/3161381
• Şimşek, Bahar, Özgür Çiçek ve Suncem Koçer. “Kürt Sineması Üzerine Bir Diyalog: Hakikat, Dil ve Yorum,” 5Harfliler, 15 Aralık 2023, https://www.5harfliler.com/kurt-sinemasi-uzerine-bir-diyalog-hakikat-dil-ve-yorum/ (Son erişim tarihi 20.12.2023)
• Smets, Kevin. “Cinemas of Conflict: A Framework of Cinematic Engagement with Violent Conflict, Illustrated with Kurdish Cinema.” International Journal of Communication 9 (2015): 2434–2455.
• Somerville, Siobhan. “Introduction,” The Cambridge Companion to Queer Studies der. Siobhan Somerville (Cambridge: Cambridge University Press, 2020), 1-15.
• Steyerl, Hito. “Düşük Çözünürlüğü Savunmak,” SanatAtax, 26 Ocak 2021, http://www.sanatatak.com/view/dusuk-cozunurlugu-savunmak (Son erişim tarihi 31.08.2023)
• Sustam, Engin. “Kurdish Art and Cultural Production: Rhetoric of the New Kurdish Subject,” The Cambridge History of the Kurds der. Hamit Bozarslan, Cengiz Gunes ve Veli Yadırgı, (Cambridge, New York: Cambridge University Press, 2021), 775-802.
• Tabak, Yeşim. “Ali Kemal Çınar’ın ‘Babalar’ı Gömen Sineması,” ArtfulLiving, https://www.artfulliving.com.tr/kultur-ve-yasam/ali-kemal-cinarin-babalari-gomen-sinemasi-i-5270 (Son erişim tarihi 25.12.2023)
• Yardımcı, Sibel, “Ne O! Ne Bu! Ne Şu! Queer Kuramı ve Kimliksizleşme,” e-skop, 18 Mayıs 2012, https://www.e-skop.com/skopbulten/ne-o-ne-bu-ne-su-queer-kurami-ve kimliksizlesme/749 (Son erişim tarihi 31.08.2023)
• Yılmaz, Tebessüm. “Hakikat ve Adalet Arayışında Bir İmkân Olarak Kürt Sineması: Feminist Perspektifler,” Türkiye’de Geçiş Dönemi Adaleti: Dönüşen Özneler, Yöntemler ve Araçlar, (Hakikat, Adalet ve Hafıza Çalısmaları Derneği Yayınları, 2020), 221-238.
• Yılmaz, Tebessüm. “Tracing State Violence, Resistance and Memory in Kurdish Cinema” Kültür ve İletişim 25, no. 50 (2022): 319-355.
• Yücel, Fırat. “Ölü Zamanlar ve Yeni Türkiye Sineması’nda Yavaşlık,” Sıkıntı Kavramı Üzerine Denemeler der. Aylin Kuryel, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2020), 311-345.