FELSEFİ VE DİNİ DAYANAKLARI BAKIMINDAN KANT’TA AHLAKIN KAYNAĞI SORUNU

Yıl 2020, Sayı: 71, 91 - 115, 15.07.2020

Mücella Can

Öz

Bu makalede felsefi ve dini temelleri bakımından Kant’ta ahlakın kaynağı sorunu incelenmektedir. Kant, ahlakı dindışı bir temele dayandırmaktadır. Onun düşünceleri hayatından bağımsız olarak incelenemez. Filozofun hayatı ve kişiliği çeşitli etkiler altında şekillenmiştir. Pietizm denilen dini akım, onun hem düşüncelerine hem de kişiliğine etki etmiştir. Newton, Rousseau ve Hume’un düşünceleri, Kant’ın felsefesinin oluşmasında önemli etkenlerdir. Başlangıçta, ahlakın kaynağı olarak insanın duygularını kabul etmiştir. Bu dönemde özellikle Rousseau ve İngiliz filozoflarının Kant’ın düşüncelerinde etkili olduğu görülmektedir. Ancak filozof zamanla bu düşüncelerin etkisinden kurtulmuş ve ahlak yasasına başka kaynak aramıştır. Nihayet, ahlaki eylemin temelinde bulunan yasanın evrensel olması gerektiği kanaatine ulaşmıştır. Bu düşüncelerini de ancak pratik akılla temellendirebileceğini görmüştür. Dolayısıyla Kant’ta bir eylemin ahlaki olabilmesinin koşulu o eylemin temelindeki yasanın evrensel olmasıdır. Ahlak yasasının evrenselliği de ancak pratik akla dayanmasıyla mümkün olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ahlak, pietizm, pratik akıl, ahlaki eylem, ahlak yasası

Kaynakça

• Audi, R. (2001), The Cambridge Dictionary of Philosophy, Cambridge: Cambridge University Press.
• Baykan, F. (1996), Aydınlanma Üzerine Bir Derkenar, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Cassirer, E. (1988) Kant’ın Yaşamı ve Öğretisi, Çev. Doğan Özlem, İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Cevizci, A. (2010), Felsefe Tarihi, İstanbul: Say Yayınları.
• Copleston, F. (1994), A History of Philosophy Volume VI Modern Philosophy: From the French Enlightenment to Kant, Doubleday: İmage Books.
• Emin, M. (1339). Kant’ın Felsefesi, İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Geier, M. (2009). Kant’ın Dünyası, Çev. Erol Özbek, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Goldmann, L. (1983). Kant Felsefesine Giriş, Çev. Afşar Timuçin, İstanbul: Metis Yayınları.
• Guelzo, A.C. (2003). ‘Pietism’, Concise Routledge Encyclopedia of Philosophy, London And New York: Routledge.
• Guyer, P. (Edit), (1992). The Cambridge Companion to Kant, New York: Cambridge University Press.
• Heimsoeth, H. (2007). Kant’ın Felsefesi, Çev. Takiyettin Mengüşoğlu, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Hume, D. (1974). İnsan Zihni Üzerine Bir Araştırma, Çev. Selmin Evrim, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Kant, I. (2013). Ahlâk Metafiziğinin Temellendirilmesi, Çev. İoanna Kuçuradi, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Kant, Immanuel (1987). Critique of Judgment, Trans., Werner S. Pluhar, Inc. Indianapolis/Cambridge: Hackett Publishing Company.
• Kant, I. (1993). Critique of Practical Reason, Trans. Lewis White Beck, New York: Macmillan Publishing Company.
• Kant, I. (1994). Critique of Pure Reason, Trans. Norman Kemp Smith, New York: Palgrave Publishers Ltd.
• Kant, I. (2007). Etik Üzerine Dersler, Çev. Oğuz Özügül, İstanbul: Pencere Yayınları.
• Kant, I. (2002). Evrensel Doğa Tarihi ve Gökler Kuramı, Çev. Seçkin Selvi, Ankara: Sarmal Yayımcılık.
• Kant, I. (2000). Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena, Çev. İoanna Kuçuradi-Yusuf Örnek, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Kant, I. (1964). Groundwork of the Metaphysics of Morals, Trans. H. J. Paton, New York: Harper and Row Publishers.
• Kant, I. (2010). Güzellik ve Yücelik Duyguları Üzerine Gözlemler, Çev. Ahmet Fethi, İstanbul: Hil Yayın.
• Kant, I. (1996). Practical Philosophy, Trans. Mary J. Gregor, New York: Cambridge University Press.
• Kant, I. (1980). Pratik Aklın Eleştirisi, Çev. İoanna Kuçuradi-Ülker Gökberk- Füsun Akatlı, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Kant, I. (2004). Prolegomena to Any Future Metaphysics, Transl. and Edit., Gary Hatfield, Cambridge: Cambridge University Press.
• Kant, I. (1960). Religion within the Limits of Reason Alone, Trans. T. M. Greene-H.Hudson, New York: Harper&Row.
• Kant, I. (2017). Saf Aklın Sınırları Dâhilinde Din, Çev. Lokman Çilingir-Aslı Avcan, Ankara: Elis Yayınları.
• Kuehn, M. (2011). Kant, Çev. Bülent O. Doğan, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Mengüşoğlu, T. (1969). Kant ve Scheler’de İnsan Problemi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat fakültesi Yayınları.
• Rousseau, J.J. (1986). İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı, Çev. Rasih Nuri İleri, İstanbul: Say Yayınları.
• Van Kooten, A.M. (2019). Kant’s Critical Philosphy in Relation to the Pietism of his Youth.
• Weber, A. (1964). Felsefe Tarihi, Çev. H. Vehbi Eralp, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Wood, A. W. (2009). Kant, Çev. Aliye Kovanlıkaya, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.