İBN TUFEYL’DE İNSAN DOĞASININ FİZİK VE METAFİZİK KAYNAKLARI

Yıl 2011, Sayı: 53, 65 - 91, 15.07.2011

Mustafa Yıldız

Öz

İbn Tufeyl, Hayy’ın kişiliğinde insanı, toplum ve kültür ürünü olarak değil de duyumsayan, düşünen, yetilerini kullanan ve böylece dünyada kendi özel konumuna göre bir hakikat yolu açan özerk birey olarak görmekle İslam düşüncesinde toplumcu görüşler karşısında özgün bir yere sahiptir. Birey ne toplumsal yetkenin ne de dilin simgesel düzeninin bir ürünüdür. O hakikatin en üst basamaklarına aşama aşama kendi doğal donanımıyla ilkin doğayı gözlemleyerek sonra da kendi özüne yönelerek ulaşma olanağına sahiptir. Kuşkusuz İbn Tufeyl’in bu insan anlayışının temelinde, kendi çağının koşullarındaki bireysel kurtuluşun toplumsal yetkeye bağımlılığının nasıl aşılabileceği sorunu yer almaktadır. Bu sorunun temelinde de İslam dünyasındaki mezhep ayrılıkları ile Endülüs’teki dinsel ayrılıkların ve her bir fırkanın da kendini kurtuluş yolu olarak tanımlamasındaki göreceli durumun yer aldığı söylenebilir. İbn Tufeyl bu soruna yaklaşımında insanın kendi doğasında mündemiç olan ilahî öze işaret eder. İnsan ilahî bir özün taşıyıcısıdır ve bu öz sayesinde toplumsal söylemlerin ötesine geçerek evrensel hakikate ulaşabilir.

Anahtar Kelimeler

Ibn Tufayl, Fenâfillah, Hayy, Olumsuz Teoloji, Hikmet

THE HUMAN NATURE İN IBN TUFAYL

Öz

Ibn Tufayl considers that the person is not a product determined by society
and culture. The person is a private individual who is sensible, thinking,
user his faculties, and so make inroads into the verity according to his private
state in the world. With this aspect Ibn Tufayl have a special place in the Islamic
philosophy in the face of the socialist opinions. The individual is neither a
product of the community nor a reliant to the symbolical order of the language.
Of course, the base of this perspective of Ibn Tufeyl is situated in a problem
which is individual salvation how overcome from the dependence to the
social authority. Ibn Tufayl signs the celestial soul that is found in the human
nature at the solution of this problem. The person has a celestial soul and can
arrive passing the beyond of the social discourses to the universal verity with
this soul.
By this way, Ibn Tufayl presents the natural picture of the mental development
that rising towards to fenâfillah experience. The mystical knowledge
in the types of information is the highest position, but not contrary to the philosophical
and the religious knowledge. Conversely, it rises over them. From this point of view Ibn Tufeyl synthesizes in a manner compactly the religious thought, the philosophical thought and the mystical thought. By the way, Ibn Tufayl maintains the elitist approach adopted commonly in the theology, philosophy and sufism. In other words, the station of Hayy is private. He is an alien to the society, social force and the symbolical order of the language. He is an alone man delivered himself to the nature and the celestial world.

Anahtar Kelimeler

Ibn Tufayl, Fenâfillah, Hayy, Negative Theology, Wisdom

Kaynakça

• ARİSTOTELES; Metafizik-I, çev.: Ahmet Arslan, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir 1985.
• AYDINLI, Yaşar; İbn Bacce’nin İnsan Görüşü, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay., İstanbul 1997.
• DAİBER, Hans; “XVII. Yüzyılda Oxford’da İslam Felsefesinin Ele Alınışı: Pocockların İslam Felsefesinin Avrupa’da Kavranılmasına Katkısı”, İslam Felsefesinin Avrupa’ya Girişi içinde, ed. Charles E. Butterworth, Blake Andree Kesel, Ayışığı Kitapları, İstanbul 1994.
• DAVİDSON, Herbert A.; Alfarabi, Avicenna and Averroes-On Intellect, Oxford Universty Press, New York 1992.
• FARABİ; Kitâbü Tahsîli’s-Saâde, neşr.: Cafer Âl Yasin, el-A’mâlü’l-Felsefiyye içinde, Beyrut 1992.
• FARABİ; es-Siyasetü’l-Medeniyye, neşr.: Fevzi Mitri Neccar, Dârü’l-Meşrik, Beyrut 1986.
• FRADKİN, Hillel; “Ebsal ile Selaman’ın Diyalogu: Hayatı Şuur mu Yarattı?”, İslam Felsefesinde Siyasi Düşüncenin Gelişimi içinde, çev.: Selahattin Ayaz, ed. Charles E. Butterworth, ss. 201-225, Pınar Yay., İstanbul 1999.
• FULTON, A. S.; “Introduction”, The History of Hayy İbn Yaqzan, Printed in Great Britain at The Westminster Press, London, pp. 5-37.
• GAZALİ; el-Munkızu mina’d-Dalâl, çev.: Hilmi Güngör, Maarif Basımevi, Ankara 1969.
• GUTAS, Dimitri; “Ibn Tufayl on İbn Sina’s Eastern Philosophy”, Oriens, Volume: 34, E.J. Brill, Leiden, 1994,
• HARMANCI, Mehmet; İslam Felsefesinde Metaforik Üslup, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Konya 2007.
• HAWİ, Sami S.; “İbn Tufeyl’in Farabi ’nin Bazı Görüşlerini Eleştirisi”, çev.: Atilla Arkan, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S: 5/2002, Adapazarı 2002.
• İBN SİNA; Kitâbü’n-Necât, neşr.: Macid Fahri, Beyrut 1985.
• İBN SİNA; el-İşârât ve’t-Tenbihât, C: II, neşr.: Süleyman Dünya, Kahire 1985.
• İBN SİNA; eş-Şifâ, fi’n-Nefs, neşr.: G. C. Anavati, S. Zayed, Kahire1975.
• İBN TUFEYL; Hayy bin Yakzan, neşr.: Albert Nasrî Nader, Dârü’l-Meşrik, Beyrut 1986.
• KUTLUER, İlhan; “Hayy ve Kâmil: İki Otodidakt’ın Serüveni”, Akıl ve İtikat içinde, İz Yayınları, İstanbul 1996.
• KÜÇÜK, Osman Nuri, “Tasavvuf Müziği ve İnsan”, Süleyman Uludağ Kitabı, Haz.: Mustafa Kara, Dergâh Yay., İstanbul, ss. 352-371.
• MAHMUD, Abdulhalim; Felsefetü İbn Tufeyl, Dârül-Kitabü’l-Benânî, Beyrut 1990.
• PLATON, Devlet, (çev.: Sabahattin Eyuboğlu; M; Ali Cimcoz), İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 1996.
• SALİH, Medenî, İbn Tufeyl-Kadayâ ve Mevâkıf, el-Mektebetü’l-Vataniyye, Bağdat 1980.
• STACE, Walter T.; Mistisizm ve Felsefe, çev.: Abdüllatif Tüzer, İnsan Yayınları, İstanbul 2004.
• ŞAHİN, Hasan; “Gazalî’nin İlim, Akıl ve Felsefe’ye Bakış Tarzı”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 2, Kayseri 1985.
• TOPAKKAYA, Arslan; “Modern Birey Kültü”, Felsefe Dünyası, 2007/1, Sayı: 45.