ON DOKUZUNCU VE YİRMİNCİ YÜZYILIN DOĞA TASARIMI

Yıl 2011, Sayı: 54, 171 - 190, 15.12.2011

Şevki Işıklı

Öz

Bu metinde son iki yüzyılın doğa tasarımı serimlenmeye çalışılmıştır.
İlkin Kant’ın numen-fenomen ayrımı, kendisini doğa bilimine dayandırmış
olmakla güvende addeden bilgi kuramları bağlamında ele alınmış; ardından
Kant’ın “çözülemez” dediği antinomi (çatışkı)’leri; kavram ile nesnesi arasındaki
ayrımın saltıklığını yadsımayı ve yerine özdeşliğini koymayı deneyen
Hegel’in “ereklilik ve ilerleme” fikri açısından yorumlanmıştır. Ardından doğa
tasarımın zaman içindeki dönüşümü Maxwell ve Einstein’ın izi sürülerek takip
edilmiştir. Sonuçta tek bir doğa tasarımının olmadığı, var olan doğanın ve doğa
tasarımlarının da tamamlanmış olmadıkları, doğa tasarımlarının bilimin verilerini
de dikkate alarak yeni biçimler kazandığı ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Doğa tasarımı, uzay ve zaman, Kant, Hegel, Maxwell, Einstein.

NOTİON OF NATURE İN THE 19.TH AND 20. TH CENTURY

Öz

In this text, it is tired to expose representation of nature in the last two
century. Firstly, Kantian distinction between phenomen and noumenon discussed.
Secondly, this philosophy is expounded in context of Hegel’s finality
and progress. Thirdly, in Maxwell and Einstein, alternation of the notion of
representation of nature is traced out. Finally, it is argued that there is no single
and unigue representation fo nature, and they are always transition to another
one while science is improved.

Anahtar Kelimeler

representation of nature, space and time, space-time, Kant, Hegel, Maxwell, Einstein.

Kaynakça

• Collingwood, R.G., (1999), Doğa Tasarımı, Çev.: Kurtuluş Dinçer, Ankara: İmge Kitabevi
• Einstein, A., (1998a), “Genelleştirilmiş Yerçekimi Yasası Üzerine [1950]” Çev.: Aziz Yardımlı, (Uzay, Zaman, Özdek- I’in içinde) İstanbul: İdea yayınları.
• Einstein, A., (1998b), “Uzay-Zaman [1926]” Çev.: Aziz Yardımlı, (Uzay, Zaman, Özdek-I’in içinde) İstanbul: İdea yayınları.
• Güngör, I., (2011), “Kant: Zaman Zıvanasından Çıkarken Ben Başkası Olur”, (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, Sayısı:11), s.157.
• Hegel, G.W.F., (1997), Doğa Felsefesi I (Mekanik), Çev.: Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea yayınları.
• Heisenberg, W., (2000), Fizik ve Felsefe, Çev.: M. Yılmaz Öner, 3. Baskı, İstanbul:Belge Yayınları.
• Kant, I., (2006), Yargı Yetisinin Eleştirisi, Çev.: Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea yayınları.
• Kant, I., (2008), Arı Usun Eleştirisi, Çev.: Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea yayınları.
• Kuhn, T., (1995), Bilimsel Devrimlerin Yapısı, Çev.: Nilüfer Kuyaş, Alan yayınları.
• Maxwell, J. C., (1998a), “Doğada Olgusal Andırımlar Var Mıdır(?)”, Çev.: Aziz Yardımlı, (Uzay, Zaman, Özdek I’in içinde) İstanbul: İdea yayınları.
• Maxwell, J. C. (1998b), “Ether”, Çev: Aziz Yardımlı, (Uzay, Zaman, Özdek I’in içinde), İstanbul: İdea yayınları.
• Maxwell, J.C., (1998c),“Uzaktan Eylem [1875]”, Çev.: Aziz Yardımlı, (Uzay, Zaman, Özdek-I’in içinde) İstanbul: İdea yayınları.
• Musgrave, A., (1997), Sağduyu, Bilim ve Kuşkuculuk, Çev.: Pelin Uzay, İstanbul: Göçebe yayınları.
• Newton, I., (1998), Doğa Felsefesinin Matematik İlkeleri, Çev.: Aziz Yardımlı, 1. Baskı, İstanbul:İdea yayınları.
• Penrose, R., (1999), Kralın Yeni Usu-III (Us Nerede), Çev.: Tekin Dereli, II. Baskı, İstanbul: TUBİTAK yayınları.
• Weber, A., (1993), Felsefe Tarihi, Çev.: Vehbi Eralp, 5. Baskı, İstanbul:Sosyal yayınları.