TARİH METAFİZİKLERİ: SİYASAL TEOLOJİLER?

Yıl 2012, Sayı: 55, 183 - 196, 15.07.2012

H. Fırat Şenol

Öz

Bu yazının amacı, Avrupa kültürünün Aydınlanma’dan sonraki dünya
görüşü üzerinde belirleyici etkileri olan tarih metafiziklerinin, siyasal birer teolojiyle
sonlanmalarına olanak tanıyacak ölçüde dinsel önkabulleri de içinde barındırdığı
düşüncesini temellendirmektir. Modern Avrupa kültürü her ne kadar
laikliği vurgulamış ve Hıristiyan dogmalarından çeşitli nedenlerle kurtulmaya
çabalamışsa da, bu kültürün, Berdyaev’in de belirttiği gibi, Hıristiyanlık’la ortak
bir noktası vardır: Hem Hıristiyanlık hem de modern Avrupa kültürü, insan yaşamının
ve dünyanın açıklanmasında ve temellendirilmesinde tarihe dayanmaktadır.
Bunun bir sonucu olarak, Hıristiyanlık, Aydınlanma öncesinde, sırasında ve
sonrasında ciddi bir dönüşümden geçerek, Avrupa burjuvazisinin elindeki siyasi
güç sayesinde modern toplumlara yeni birer “din” olarak dayatılan ideolojiler
biçimine bürünmüşlerdir.

Anahtar Kelimeler

Din, Tarih, Hıristiyanlık, Aydınlanma, Tarih Metafiziği, Siyasal Teoloji.

METAPHYSİCS OF HİSTORY: POLİTİCAL THEOLOGİES?

Öz

The aim of this essay is to argue that metaphysics of history, as the characterizing
worldview of the European culture after the Enlightenment, nevertheless
has religious presuppositions, which enable it to end up with political theology.
Despite the fact that modern European culture emphasised secularism and tried
to get rid of religious dogmas of Christianity for a variety of reasons, this very
culture had something shared with Christianity-as Berdyaev stated: Both Christianity
and modern European culture were based on history, in the explanation and
justification of the world and human life. As a result of this, Christianity had undergone
a severe transformation before, during and after the Enlightenment, and has taken the form of ideologies, a new “religion” imposed on modern societies
by the political authorities of European bourgeoisie.

Anahtar Kelimeler

Religion, History, Christianity, Enlightenment, Metaphysics of History, Political Theology.

Kaynakça

• Atkinson, Ronald F., Knowledge and Explanation in History: An Introduction to the Philosophy of History, MacMillan, Hong Kong, 1978.
• Berdyaev, Nicolas, The Beginning and the End, Geoffrey Bels Ltd., London, 1952.
• Bıçak, Ayhan, Tarih Düşüncesi III: Tarih Felsefesinin Oluşumu, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2004.
• Bıçak, Ayhan, Tarih Düşüncesi IV: Tarih Metafi zikleri, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2005.
• Cevizci, Ahmet (hazırlayan), Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayınları, İstanbul, 2005.
• Collingwood, Robin George, The Idea of History (Revised Edition), ed. Jan van der Dussen, Oxford University Press, Oxford, 1994.
• Fichte, Johann Gottlieb, “Çağımızın Temel Karakteristikleri”, Tarih Felsefesi: Seçme Metinler içinde, çev. Güçlü Ateşoğlu, yay. haz. Doğan Özlem-Güçlü Ateşoğlu, DoğuBatı Yayınları, Ankara, 2006.
• Hegel, Georg Wilhelm Friedrich, “Dünya Tarihi Felsefesi”, Tarih Felsefesi: Seçme Metinler içinde, çev. Doğan Özlem, yay. haz. Doğan Özlem-Güçlü Ateşoğlu, DoğuBatı Yayınları, Ankara, 2006.
• Horkheimer, Max, Akıl Tutulması, çev. Orhan Koçak, Metis Yayınları, İstanbul, 1990.
• Kant, Immanuel, “Dünya Yurttaşlığı Amacına Yönelik Genel Bir Tarih Düşüncesi”, Tarih Felsefesi: Seçme Metinler içinde, çev. Uluğ Nutku, yay. haz. Doğan Özlem-Güçlü Ateşoğlu, DoğuBatı Yayınları, Ankara, 2006.
• Nisbet, Robert A., Social Change and History, Oxford University Press, New York, 1969.
• Özlem, Doğan ve Güçlü Ateşoğlu (haz.), Tarih Felsefesi: Seçme Metinler, DoğuBatı Yayınları, Ankara, 2006.
• Sorokin, Pitirim Aleksandroviç, Bir Bunalım Çağında Toplum Felsefeleri, çev. Mete Tunçay, Bilgi Yayınları, Ankara, 1972.
• Walsh, W.H., An Introduction to Philosophy of History, Humanities Press, New Jersey, 1976.